Στην «Αλόιδα», στα ορεινά της Δίκτης, πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια ενός μνημείου αφιερωμένου στους Χαϊνηδες – τους απροσκύνητους επαναστάτες Κρητικούς, που αμέσως μετά την άλωση του Χάντακα και την πτώση της Κρήτης στους Οθωμανούς, το 1669, σήκωσαν το βάρος της υπεράσπισης της τιμής και της ζωής του σκλαβωμένου κρητικού λαού, από την μάστιγα των αγάδων και των γενιτσάρων που είχαν δικαίωμα ζωής και θανάτου στο χριστιανικό πληθυσμό, χωρίς να λογαριάζουν ή να δίνουν λόγο σε κανέναν για τις ατιμίες και τα εγκλήματά τους. Μόνο τους Χαϊνηδες λογάριαζαν και φοβούνταν, τους επιλεγόμενους και «Καλησπέρηδες», γιατί όποιον Οθωμανό εγκληματία στόχευαν, δεν γλίτωνε τη ζωή του…
Ήταν μια σεμνή τελετή, μπρος σε μιας εξαιρετικής τέχνης γλυπτή σύνθεση σε σχήμα ενός στρογγυλού μεταλλίου – δημιούργημα του Βρετανού γλύπτη Nigel Ratcliffe Springall – που στήθηκε στο συγκεκριμένο ορεινό δυσπρόσιτο σημείο, με πρωτοβουλία ομάδας πολιτών, οι οποίοι σκέφτηκαν με αυτόν τον τρόπο να τιμήσουν τους επώνυμους και ανώνυμους αγωνιστές που θυσίασαν το είναι τους για την ελευθερία της πατρίδας. Ανάμεσα στις περίτεχνα σκαλισμένες μορφές μιας ομάδας Χαϊνηδων, ευδιάκριτες είναι οι αγέρωχες μορφές του καπετάν Καζάνη σε νεαρή ηλικία και της Ροδάνθης της Κριτσωτοπούλας, ζωσμένοι στ’ άρματα. Την επιμέλεια για την τοποθέτηση και στήριξη του μνημείου είχε ο αρχιτέκτονας Μανόλης Αβραμάκης.
Μετά την επιμνημόσυνη δέηση, τα αποκαλυπτήρια του μνημείου έκαναν ο Αντιπεριφερειάρχης Εμμ. Κλώντζας και ο Δήμαρχος Οροπεδίου Λασιθίου Γιάννης Στεφανάκης. Τιμές απέδωσε ομάδα ανδρών και γυναικών του Πολιτιστικού Συλλόγου Κριτσάς, ντυμένοι με παραδοσιακές κρητικές στολές.
Ο καθηγητής Φιλοσοφικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μιχάλης Κασωτάκης μίλησε για τους χαϊνηδες και τη δράση τους και ακολούθησαν απαγγελίες ποιητικών έργων. Ο κ. Μανόλης Τσικαλάς απήγγειλε δύο ποιήματα με τίτλους «Η χώρα» και «Χαυγάς και Χώνος». Η κ. Μαρία Πετράκη – Μηλάκη απήγγειλε ποίημα με τίτλο «Στους Χαϊνηδες». Ο κ. Μιχ. Τζανόπουλος απήγγειλε ποίημα που συνέγραψε ο Αιμίλιος Μασσάρος ειδικά για την περίσταση. Αυτοσχέδιες μαντινάδες απήγγειλε ο κτηνοτρόφος – μόνιμος κάτοικος Αλόιδας, κ. Μανόλης Μπρόκος. Το συντονισμό της εκδήλωσης είχε ο κ. Φρίξος Κουμαρτζής.
ΝΙΚΟΣ ΤΡΑΝΤΑΣ