Το γνωστό ζιζανιοκτόνο roundup της εταιρείας Monsanto που φαίνεται να ανήκει πλέον στην γερμανική Bayern, έχει αποτελέσει θέμα αντιπαράθεσης στην Ευρώπη εξαιτίας του γεγονότος ότι κατηγορείται ως καρκινογόνο.
Το ζιζανιοκτόνο περιέχει την ουσία γλυφοσάτη κι έχει σήμερα τον υψηλότερο παγκοσμίως όγκο παραγωγής από όλα τα ζιζανιοκτόνα. Το 76% της παγκόσμιας χρήσης γλυφοσάτης γίνεται στον γεωργικό τομέα και η ουσία αυτή χρησιμοποιείται επίσης ευρέως σε δασοκομικές, αστικές και κηπουρικές εφαρμογές.
Το 72% της συνολικής ποσότητας γλυφοσάτης που έχει χρησιμοποιηθεί παγκοσμίως από το 1974 έως το 2014 καταναλώθηκε σε ψεκασμούς μόλις τα τελευταία 10 έτη και ο γενικός πληθυσμός εκτίθεται κυρίως μέσω της διαμονής κοντά σε ψεκαζόμενες περιοχές, μέσω της οικιακής χρήσης και μέσω της διατροφής.
Υπολείμματα παντού
Η έκθεση στη γλυφοσάτη αυξάνεται λόγω της αύξησης της συνολικής ποσότητας χρησιμοποιούμενης γλυφοσάτης ενώ οι επιπτώσεις της γλυφοσάτης και των συνηθέστερων βοηθητικών ουσιών της στην ανθρώπινη υγεία πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά γιατί η ουσία ή και υπολείμματά της έχουν εντοπιστεί στο νερό, στο έδαφος, σε τρόφιμα και ποτά, σε μη εδώδιμα προϊόντα, καθώς και στο ανθρώπινο σώμα (π.χ. στα ούρα).
Μάλιστα, στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2014 σχετικά με τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων σε τρόφιμα, που δημοσιεύθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2016, η ευρωπαϊκή υπηρεσία για την ασφάλεια των τροφίμων (EFSA) επισήμανε ότι τα κράτη μέλη έλαβαν περιορισμένο αριθμό δειγμάτων ελαιούχων σπόρων και σπόρων σόγιας, αν και είναι πιθανόν να χρησιμοποιείται γλυφοσάτη σε αυτές τις καλλιέργειες, επομένως είναι αναμενόμενο να υπάρχουν υπολείμματά της. Σύμφωνα με την EFSA, δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με τα υπολείμματα γλυφοσάτης σε ζωικά προϊόντα ενώ εκτίμησε ότι τα αποτελέσματα στατιστικώς δεν είναι ιδιαίτερα αξιόπιστα.
Η σχέση με τον καρκίνο
Η διαδικασία της ΕΕ για την αξιολόγηση των κινδύνων πριν από την ανανέωση της άδειας κυκλοφορίας της ουσίας τέθηκε υπό αμφισβήτηση, καθώς ο διεθνής οργανισμός ερευνών για τον καρκίνο και οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί για την ασφάλεια των τροφίμων και τα χημικά προϊόντα κατέληξαν σε διαφορετικά συμπεράσματα σχετικά με την ασφάλεια της γλυφοσάτης.
Τον Μάρτιο του 2015, ο Διεθνής Οργανισμός Ερευνών για τον Καρκίνο (IARC) κατέταξε τη γλυφοσάτη στα «πιθανώς καρκινογόνα για τον άνθρωπο» (ομάδα 2Α) βάσει «περιορισμένων αποδεικτικών στοιχείων» για καρκίνο στον άνθρωπο, από περιστατικά έκθεσης υπό πραγματικές συνθήκες που όντως συνέβησαν.
Αντίθετα, «επαρκών αποδεικτικών στοιχείων» για καρκίνο σε πειραματόζωα (από μελέτες με «καθαρή» γλυφοσάτη) καθώς και «ισχυρών αποδεικτικών στοιχείων» από μηχανιστικές πληροφορίες σχετικά με την καρκινογενετικότητα, τόσο για την «καθαρή» γλυφοσάτη όσο και για σκευάσματα γλυφοσάτης.
Ωστόσο, στα τέλη Νοεμβρίου 2015 η υπηρεσία ελέγχου τροφίμων (EFSA) στην αξιολόγηση της κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η γλυφοσάτη είναι απίθανο να προκαλέσει κίνδυνο καρκινογένεσης σε ανθρώπους.
Τα δικαστήρια
Στο πλαίσιο δικαστικής υπόθεσης που εκκρεμεί στις ΗΠΑ οι ενάγοντες ισχυρίζονται ότι ανέπτυξαν λέμφωμα μη-Hodgkin εξαιτίας έκθεσης στη γλυφοσάτη. Στο πλαίσιο αυτό, το δικαστήριο αποσφράγισε εσωτερικά έγγραφα της Monsanto, ιδιοκτήτριας και παραγωγού του προϊόντος Roundup, η δραστική ουσία του οποίου είναι η γλυφοσάτη. Η αλληλογραφία εγείρει αμφιβολίες ως προς την αξιοπιστία ορισμένων μελετών, τόσο χρηματοδοτημένων από τη Monsanto όσο και υποτιθέμενων ανεξάρτητων, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν ως αποδεικτικά στοιχεία από την EFSA και τον ECHA για την εκτίμηση της ασφάλειας της γλυφοσάτης.
Αντιδρούν οι ευρωβουλευτές
Όλα τα παραπάνω αποτελούν μέρος των στοιχείων από την πολυσέλιδη εισήγηση του ψηφίσματος που τέθηκε στο Ευρωκοινοβούλιο με το αίτημα να σταματήσει στις 15 Δεκεμβρίου 2017 η νόμιμη χρήση της ουσίας και να αποσυρθούν μέχρι το 2020 τα σκευάσματα.
«Η επιστημονική αξιολόγηση των φυτοφαρμάκων για ρυθμιστική έγκριση εκ μέρους της ΕΕ πρέπει να βασίζεται μόνο σε δημοσιευμένες μελέτες που έχουν αξιολογηθεί από ομοτίμους, είναι ανεξάρτητες και η ανάθεσή τους έχει γίνει από τις αρμόδιες δημόσιες αρχές», αναφέρει χαρακτηριστικά το ψήφισμα που ενέκρινε το Ευρωκοινοβούλιο. Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να χορηγηθούν επαρκείς πόροι στους αρμόδιους οργανισμούς της ΕΕ.
Τελικά, το ΕΚ ζήτησε την πλήρη απαγόρευση των ζιζανιοκτόνων που περιέχουν γλυφοσάτη έως το Δεκέμβριο του 2022 και την εφαρμογή άμεσων περιορισμών στη χρήση της εν λόγω δραστικής ουσίας.
Ουσιαστικά, εξέφρασε την αντίθεσή του στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ανανέωση της αμφιλεγόμενης άδειας κυκλοφορίας των ζιζανιοκτόνων που περιέχουν γλυφοσάτη για δέκα χρόνια.
Οι ευρωβουλευτές υποστηρίζουν ότι η Ε.Ε. χρειάζεται να καταργήσει σταδιακά την εν λόγω ουσία, ξεκινώντας με την πλήρη απαγόρευση της χρήσης της σε οικιακά προϊόντα καθώς και την απαγόρευση της χρήσης της στις καλλιέργειες, όταν υπάρχουν βιολογικές εναλλακτικές λύσεις (π.χ. «ολοκληρωμένα συστήματα διαχείρισης επιβλαβών οργανισμών») οι οποίες λειτουργούν καλά στην καταπολέμηση των ζιζανίων.
Η γλυφοσάτη πρέπει να απαγορευθεί πλήρως στην ΕΕ έως τις 15 Δεκεμβρίου 2022, με τη λήψη των απαραίτητων ενδιάμεσων μέτρων, συμπληρώνει το ψήφισμα του ΕΚ.
Bayern και Ευρωπαίοι πολίτες
Το ψήφισμα εγκρίθηκε με 355 ψήφους υπέρ, 204 κατά και 111 αποχές. Τα κράτη μέλη της Ε.Ε. θα ψηφίσουν την Τετάρτη επί της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ανανέωση της άδειας κυκλοφορίας της γλυφοσάτης.
Μία πρωτοβουλία των Ευρωπαίων πολιτών που ζητά την πλήρη απαγόρευση του ζιζανιοκτόνου μάζεψε σε λιγότερο από ένα χρόνο ένα εκατομμύριο υπογραφές. Κατά συνέπεια θα πραγματοποιηθεί για την εν λόγω πρωτοβουλία δημόσια ακρόαση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Νοέμβριο.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΤΣΑΛΑΚΗΣ