Του Μιχαλη Πιτυκακη
Η Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία (Ε.Σ.Ε.) ιδρύθηκε το 1950 από το Γιάννη και την Άννα Πετροχείλου, το ζεύγος που διέθεσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του για το συγκεκριμένο αυτό σκοπό και τη συμμετοχή επίσης των Γιάννη Καψαμπέλη, Γεράσιμου Μοντεσάντο, Αλέκου Χαρολίδη και άλλων φίλων της σπηλαιολογίας.
Πρόδρομος της Ε.Σ.Ε. ήταν ο Φυσιολατρικός σύνδεσμος «ΠΑΝ» (1927), εντός του οποίου είχε δημιουργηθεί ειδική ομάδα που διοργάνωνε επισκέψεις σε ελληνικά σπήλαια.Η πρώτη όμως οργανωμένη σπηλαιολογική ομάδα με κατάλληλο σπηλαιολογικό εξοπλισμό ήταν αυτή του Ελληνικού Ορειβατικού Συλλόγου και το πρώτο σπήλαιο που εξερευνήθηκε ήταν το σπηλαιοβάραθρο Κουτούκι στην Παιανία Αττικής.
Με την ίδρυση της Ε.Σ.Ε. άρχισε η συστηματική καταγραφή και εξερεύνηση των ελληνικών σπηλαίων που συνοδευόταν με τη χαρτογράφηση, τη φωτογράφιση και την ανάδειξή τουςμετά από εμπεριστατωμένες μελέτες αυτών των σπηλαίων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν τουριστικώς, και όλα αυτά αμισθί από τα ακούραστα και δραστήρια μέλη τη εταιρείας. Παράλληλα άρχισε από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής της να προάγει την αθλητική σπηλαιολογία μετά από σεμινάρια από έμπειρους σπηλαιολόγους, ευαισθητοποιώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το κοινό στους υπόγειους θησαυρούς της χώρας μας.
Οι πρωτοβουλίες αυτές της Ε.Σ.Ε. δεν άφησαν ασυγκίνητο τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού, που πολύ γρήγορα έδειξε να ενδιαφέρεται για την ανάδειξη του αθέατου κόσμου των σπηλαίων. Τα πρώτα σπήλαια που έτυχαν αξιοποίησης ήταν το Λιμναίο Σπήλαιο του Διρού στη Λακωνία, το Κουτούκι στην Παιανία Αττικής, για να ακολουθήσουν και άλλα πολλά στη συνέχεια ( 30 περίπου σήμερα), συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στην αύξηση του εθνικού προϊόντος της χώρας μας και όχι μόνο.
Σήμερα η Ε.Σ.Ε. διαθέτει αρχείο με πάνω από 12.000 καταγεγραμμένα σπήλαια, μάλιστα το ¼ περίπου απ’ αυτά βρίσκονται στην Κρήτη και στο οποίο αρχείο μέρα με τη μέρα προστίθενται νέα, αφού ως γνωστό η χώρα μας χάρη στην παρουσία των ασβεστολιθικών της πετρωμάτων (το 65% καλύπτουν την ελληνική επικράτεια) έχει πλήθος σπηλαίων που ακόμα και σήμερα κάποια απ’ αυτά παραμένουν άγνωστα.’
Με τον καιρό και το Υπουργείο Πολιτισμού (1977) προέβη στη σύσταση της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας, που στελεχώθηκε το 1982 με επιστημονικό προσωπικό. Όμως και σ’ αυτήν την περίπτωση η βοήθεια της Ε.Σ.Ε. ήταν μεγάλη, αφού πολλά από τα μέλη της – καθηγητές Πανεπιστημίων ( Γεωλόγοι, Παλαιοντολόγοι, Αρχαιολόγοι, Ιστορικοί, Ανθρωπολόγοι, Βιολόγοι, Γεωφυσικοί, Μηχανικοί, Γιατροί κ.ά.) παρείχαν με τις εργασίες τους πλήθος πληροφοριών για την ιστορία των ελληνικών σπηλαίων, βοηθώντας έτσι αποφασιστικά στο ξεκίνημά του τον νέο αυτόν κρατικό φορέα.
Όμως μέλη της εταιρείας συνεργάστηκαν με δήμους και κοινότητες ανά την Ελλάδα, προσφέροντας ανιδιοτελώς υπηρεσίες στη σύνταξη μελετών για την αξιοποίηση των πιο σημαντικών σπηλαίων, ενώ κάποια άλλα ανακάλυψαν σπηλαιόβιους οργανισμούς, μοναδικούς στο είδος τους ( Dolichopodiumpetrocheilosi, Acteoniscuspetrocheilosi Strinati κ.ά.) προβάλλοντας και μ’ αυτόν τον τρόπο τη χώρα μας διεθνώς, που έτσι κι αλλιώς κατέχει ήδη περίοπτη θέση στη γενικότερη κατανομή των σπηλαίων σε παγκόσμια κλίμακα. Για το σύνολο του έργου της η Ε.Σ.Ε. έχει βραβευτεί από την Ακαδημία Αθηνών (1986), ενώ πρωτύτερα (1976) είχε βραβεύσει την επί σειρά ετών πρόεδρο της Εταιρείας Άννα Πετροχείλου. Η ίδια, εκτός των πολλών διακρίσεων που έτυχε λόγω του σπουδαίου έργου που επιτέλεσε στους χώρους των σπηλαίων, τιμήθηκε το 2001 με το Χρυσό Παράσημο του Τάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο.
Η εταιρεία σήμερα είναι μέλος της Διεθνούς Ένωσης Σπηλαιολογίας (U.I.S.) με ενεργό συμμετοχή και πρωτοβουλίες στην ανάπτυξη της Σπηλαιολογίας σε παγκόσμιο επίπεδο, επίσης είναι ιδρυτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Σπηλαιολογικής Ομοσπονδίας (F.S. E.) αλλά και της Βαλκανικής Σπηλαιολογικής Ένωσης ( B.S.U.).
Στις πολλές δραστηριότητές της είναι και η διοργάνωση σε τακτικά χρονικά διαστήματα Σπηλαιολογικών Συνεδρίων, συμμετέχει επίσης με επιστημονικές ανακοινώσεις σε άλλα Διεθνή Συνέδρια, ενώ η ίδια διοργάνωσε και πραγματοποίησε στην Αθήνα το 14ο Παγκόσμιο Συνέδριο Σπηλαιολογίας το 2005 με ιδιαίτερη επιτυχία.
Επί πλέον η Εταιρεία στην Αθήνα καθώς και στα παραρτήματά της, που υπάρχουν ανά την Ελλάδα, διοργανώνει σεμινάρια Επιστημονικής και Αθλητικής Σπηλαιολογίαςμε πλήθος θεωρητικών μαθημάτων από σπουδαίους Πανεπιστημιακούς καθηγητές, οι περισσότεροι τακτικά μέλη της Εταιρείας, καθώς και πρακτικά μαθήματα από έμπειρους σπηλαιολόγους και σπηλαιοδύτες.
Δεν παραλείπει τέλος μέσα από τα Δελτία που εκδίδει από την ίδρυση της αλλά και με ενημερωτικά φυλλάδια να παρουσιάζει τον θαυμαστό Υπόγειο Κόσμο της πατρίδας μας,συμβάλλοντας έτσι στην προβολήτουαλλά και στην ανάπτυξη σπηλαιολογικής συνείδησης, που δυστυχώς δεν έχει αναπτυχθεί στο βαθμό που θα έπρεπε ως χώρα με τόσο σπουδαίο σπηλαιολογικό πλούτο!
Μιχάλης Πιτυκάκης
Εκπαιδευτικός, Μέλος του ΔΣ της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας