Η ακροαματική διαδικασία επικεντρώθηκε σε επίμαχα σημεία του βιβλίου «Η Μάχη της Κρήτης» και ιδιαίτερα στην περίοδο των αντιποίνων, από τον Μάιο έως τον Σεπτέμβριο του 1941 που γεννούν ερωτήματα σχετικά με τον αριθμό των εκτελεσθέντων και τις αναλογίες στις αναφορές στο βιβλίο του κ. Ρίχτερ. Επιπλέον, συνεχίζονται οι καταθέσεις των καθηγητών του τμήματος πολιτικής επιστήμης για τα κριτήρια με τα οποία αποφάσισαν την αναγόρευση του καθηγητή Ρίχτερ.
Στη χθεσινή ακροαματική διαδικασία, κατέθεσαν επίσης ο επίκουρος καθηγητής πολιτικής θεωρίας στο τμήμα πολιτικής επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Θωμάς Νουτσόπουλος αλλά και ο Λέκτορας, πολιτικών οργανώσεων και κομματικού συστήματος, στο τμήμα πολιτικής επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Ευθύμιος Παπαβλασόπουλος. Η δίκη θα συνεχιστεί σήμερα με την κατάθεση του καθηγητή Ανδρέα Στεργίου, μια κατάθεση καθοριστική για την εξέλιξη της δίκης, αφού εκτός από τους φιλικούς δεσμούς που τον συνδέουν με τον καθηγητή Ρίχτερ, ήταν ο άνθρωπος που εισηγήθηκε την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του τμήματος πολιτικής επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Α. ΠΕΡΡΑΚΗΣ: ΟΙ ΜΝΗΜΕΣ ΕΙΝΑΙ ΝΩΠΕΣ ΣΤΑ ΜΑΡTΥΡΙΚΑ ΧΩΡΙΑ
Στην κατάθεσή του ο Δήμαρχος Καντάνου Σελίνου κ. Αντώνης Περράκης μεταξύ άλλων ανέφερε πως στα μαρτυρικά χωριά, οι μνήμες από τη Γερμανική κατοχή είναι νωπές. Μάλιστα, ο κ. Περράκης αναφέρθηκε εκτενώς στη ναζιστική θηριωδία στην επαρχία Σελίνου αλλά και το ολοκαύτωμα της Κανδάνου ενώ στην κατάθεσή του αναφέρθηκε ακόμη και στις προσωπικές του μνήμες μέσα από τις αφηγήσεις των παππούδων του που έζησαν την περίοδο αυτή το μέγεθος της καταστροφής. Ο κ. Περράκης τόνισε πως η επαρχία ανήκει στο δίκτυο μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδας ενώ ανέφερε πως υπάρχει κατάλογος σύμφωνα με τις επίσημες καταγραφές του Δήμου, 140 ατόμων που εκτελέστηκαν στην περιοχή αυτή την περίοδο των αντιποίνων, μετά τη μάχη της Κρήτης.
Μάλιστα, το δικαστήριο ζήτησε να του προσκομίσει τα στοιχεία αυτά. Ο κ. Περράκης ανέφερε πως πριν τη συνένωση των δήμων, υπήρχαν τρεις ενότητες και οι κοινότητες είχαν καταφέρει να καταγράψουν τα θύματα από την περίοδο της Γερμανικής κατοχής. Έτσι ο δήμος σήμερα έχει στη διάθεσή του βιβλίο που αναφέρει τις εκτελέσεις.
Στο μικροσκόπιο του δικαστηρίου, μπήκαν οι αριθμοί των θυμάτων για την περίοδο που γίνονταν τα αντίποινα. Ο κ. Περράκης κατέθεσε πως είναι εν ζωή ο πρώην Δήμαρχος Καντάνου κ. Κων/νος Κονταδάς, 87 ετών σήμερα, που βρισκόταν την περίοδο εκείνη στο χωριό και είναι από τους πρωτεργάτες του δικτύου των μαρτυρικών χωρών και είπε μάλιστα πως μπορεί, αν το δικαστήριο το κρίνει απαραίτητο, να καταθέσει. Σε ερώτημα του προέδρου της έδρας κ. Ιωάννη Αλέξανδρου Καργόπουλου σε σχέση με τον αριθμό των θυμάτων ο κ. Περράκης ανέφερε πως για το ολοκαύτωμα της Καντάνου υπάρχουν αναφορές με 33 ονόματα και όχι 4 όπως αναφέρει ο κ. Ρίχτερ στο βιβλίο του την περίοδο από τον Μαίο έως τις αρχές Ιουνίου και πριν τις 3/6.
Επιπλέον, σε ό,τι αφορά τις επίμαχες αναφορές στο βιβλίο για ακρωτηριασμούς νεκρών Γερμανών στρατιωτών ο κ. Περράκης ανέφερε «Πρώτη φορά το ακούω αυτό. Από τις μαρτυρίες δεν το είχα ακούσει ξανά», ενώ υπογράμμισε ερωτηθείς από τον πρόεδρο της έδρας πως θεωρεί τις συγκεκριμένες αναφορές προσβλητικές για τους Κρητικούς. Μάλιστα, σε σχετική ερώτηση του συνηγόρου πολιτικής αγωγής κ. Νικολιδάκη για το αν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, μαρτυρίες ή ιστορικά δεδομένα για βεβηλώσεις νεκρών ή βασανισμούς τραυματιών Γερμανών ο κ. Περράκης ανέφερε πως εξ όσων γνωρίζει δεν υπάρχουν τέτοια στοιχεία.
Παράλληλα, σε ερώτηση τού κ. Νικολιδάκη για το λόγο που το εν λόγω χωριό κάηκε εξ ολοκλήρου και υπήρξαν τόσες απώλειες ανθρώπων ο κ. Περράκης υπήρξε ξεκάθαρος: «Το χωριό κάηκε και άνθρωποι σκοτώθηκαν γιατί αντιστάθηκαν». Σε ερώτημα του κ. Νικολιδάκη για το αν η καταστροφή ήταν πράξη εκδίκησης από πλευράς Γερμανών ο κ. Περράκης απάντησε «Ναι είναι ξεκάθαρο». Από την πλευρά του ο συνήγορος υπεράσπισης του κ. Ρίχτερ σε ερώτημά του ζήτησε από τον κ. Περράκη να προσδιορίσει τη χρονική περίοδο που σκοτώθηκαν οι 33 άνθρωποι, αν δηλαδή αυτό έγινε πριν το ολοκαύτωμα, στη μάχη που ξεκίνησε στις 3 Ιουνίου 1941 με τον κ. Περράκη να προσδιορίζει περίπου τα τέλη Μαΐου, αρχές Ιουνίου. Κλείνοντας την κατάθεσή του ο κ. Περράκης ανέφερε χαρακτηριστικά: «Η μνήμη είναι νωπή στα χωριά αυτά και εγώ προσωπικά έχω μεγαλώσει με αφηγήσεις από τον παππού μου. Θυμάμαι τις διηγήσεις».
ΠΟΛΥΩΡΗ Η ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ Θ. ΝΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΑ ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ
Ο επίκουρος καθηγητής πολιτικής θεωρίας στο τμήμα πολιτικής επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Θωμάς Νουτσόπουλος, μιλώντας για το περιεχόμενο του βιβλίου «Η μάχη της Κρήτης» έκανε λόγο για αμφιλεγόμενη διατύπωση στο ηθικό σκέλος κυρίως σε σχέση με τα αντίποινα.
Σε ό,τι αφορά το συνολικό έργο του καθηγητή Ρίχτερ ο κ. Νουτσόπουλος επανέλαβε πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας πως το μείζον μειονέκτημα του βιβλίου είναι ότι «περισσότερα υπονοεί απ’ όσα λέει ευθέως» καθώς και το ότι σε κάποια κρίσιμα σημεία ο κ. Ρίχτερ «χρωστάει» σαφήνεια και περισσότερη τεκμηρίωση στους αναγνώστες του ιδιαίτερα στα σημεία που αναφέρεται σε βεβηλώσεις νεκρών Γερμανών στρατιωτών.
Ο πρόεδρος της έδρας σε ερώτημά του ζήτησε από τον κ. Νουτσόπουλο να τοποθετηθεί κατά πόσο μπορεί ένας ιστορικός, όπως ο κ. Ρίχτερ, να χρησιμοποιεί ένα εργαλείο που δεν είναι του επιστημονικού του πεδίου, αναφερόμενος σε νομικά ζητήματα στο στρατιωτικό σκέλος. Ο κ. Νουτσόπουλος ανέφερε στην απάντησή του «Επιχειρεί να δώσει κατά βάση στρατιωτική αποτίμηση, θα λέγαμε «αναγκάζεται» ή επιλέγει τους όρους υπό τους οποίους διεξάγεται η μάχη». Σε ό,τι αφορά αναφορές στο βιβλίο του κ. Ρίχτερ για έθιμο των Κρητικών που σχετίζεται με την περιφρόνηση του θανάτου και τις βεβηλώσεις νεκρών Γερμανών στρατιωτών ο κ. Νουτσόπουλος μεταξύ άλλων ανέφερε πως ο ίδιος δεν το γνωρίζει ενώ διαπίστωσε πως «και οι γηγενείς εδώ όπως διαπίστωσα δεν το γνωρίζουν».
Στο επίκεντρο της πολύωρης κατάθεσης του κ. Νουτσόπουλου, βρέθηκαν συγκεκριμένα αποσπάσματα και αναφορές από το βιβλίο του Γερμανού ακαδημαϊκού με την πολιτική αγωγή να εστιάζει στην έλλειψη συγκεκριμένων πηγών στο βιβλίο του κ. Ρίχτερ με τις οποίες θα μπορούσε να τεκμηριώσει τις επίμαχες αναφορές και κυρίως σε ό,τι αφορά τους αριθμούς των εκτελεσθέντων.
Συγκεκριμένα, ο συνήγορος πολιτικής αγωγής κ. Κοτζαμπασάκης αναφέρθηκε σε ιστορικές πηγές που μιλούν συνολικά για δύο χιλιάδες εκτελεσθέντες, από τον Μάιο έως τον Σεπτέμβριο του 1941, δηλαδή την περίοδο των αντιποίνων. Σε ερωτήσεις του προς τον κ. Νουτσόπουλο έδωσε έμφαση στο γεγονός ότι ο Γερμανός ακαδημαϊκός σε συγκεκριμένες αναφορές του μιλάει για πολύ λιγότερους εκτελεσθέντες, χωρίς ωστόσο να παραθέτει συγκεκριμένο αριθμό ή πηγές που να τεκμηριώνουν αυτούς τους ισχυρισμούς.
Στα πιο σημαντικά σημεία της κατάθεσης τού κ. Νουτσόπουλου βρέθηκε και η έκθεση του ανακριτή των Ναζί Ρούγκελ όπου αναφέρονται 12 ακρωτηριασμοί Γερμανών αλεξιπτωτιστών μετά θάνατον σε όλη την Κρήτη. Η πολιτική αγωγή εστίασε ιδιαίτερα στο γεγονός πως η συγκεκριμένη έκθεση αξιολογείται από τον καθηγητή Ρίχτερ σε κάποια σημεία ενώ στο συγκεκριμένο όχι, αφήνοντας να «αιωρείται» ότι οι εκτελέσεις αμάχων ήταν λιγότερες από εκείνες των αλεξιπτωτιστών που σκότωσαν οι άμαχοι, ενώ γι’ ακόμη μια φορά στο επίκεντρο βρέθηκε η απώλεια πηγών και τεκμηρίωσης από πλευράς του καθηγητή Ρίχτερ.
Σε ό,τι αφορά ερώτημα του συνηγόρου πολιτικής αγωγής κ. Νικολιδάκη για το τι πρεσβεύει το βιβλίο ο κ. Νουτσόπουλος ανέφερε πως δεν γνωρίζει, αφού δεν είναι ιστορικός. Παράλληλα, ο κ. Νικολιδάκης απεύθυνε ερώτημα προς τον κ. Νουτσόπουλο σχετικό με το αν θα έπρεπε να αναφέρονται στο βιβλίο ως ορισμοί το αντιδικτατορικό φρόνιμα και το ναζιστικό φρόνιμα, και η απάντηση του κ. Νουτσόπουλου ήταν θετική. Ο κ. Νικολιδάκης έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην έλλειψη των εν λόγω ορισμών για εγκλήματα μάλιστα που στην Κρήτη έχουν χαρακτηριστεί ως εγκλήματα Ναζιστικού πολέμου σε σχέση με το τι απήχηση έχει μια τέτοια έλλειψη στον αναγνώστη. Ο κ. Νουτσόπουλος στην απάντησή του ανέφερε: «Στη Γερμανία τους πήρε μια ολόκληρη γενιά για να καταλάβουν τι έκαναν οι πατεράδες τους».
Ο συνήγορος πολιτικής αγωγής κ. Επιτροπάκης αναφέρθηκε στον «ιδεαλισμό», λέξη που αναφέρεται στο βιβλίο του καθηγητή Ρίχτερ όταν μιλάει για νεαρούς αλεξιπτωτιστές «γεμάτους ενθουσιασμό». Ο κ. Επιτροπάκης τόνισε πως η ένταση με την οποία υποστηρίζει κάποιος μια ιδέα είναι απόρροια του νεαρού της ηλικίας, ωστόσο ρώτησε τον κ. Νουτσόπουλο ποια ήταν αυτή η ιδέα. Ο κ. Νουτσόπουλος ανέφερε «Κανείς δεν μπορεί να μας εγγυηθεί τι σκέφτονταν οι 18 χρονοι». Νωρίτερα, ερωτηθείς από τον πρόεδρο της έδρας σχετικά με τον ιδεαλισμό των ανθρώπων αυτών και ποιος εκτιμά πως ήταν αυτός μέσα από το βιβλίο του κ. Ρίχτερ ο κ. Νουτσόπουλος απάντησε πως εκτιμά ότι «αυτοί οι νεαροί πέσαν θύματα μιας ιστορικής περιόδου. Είναι σαφές ότι τους εκπαίδευσε το Ναζιστικό καθεστώς».
Σε ερώτημα του Εισαγγελέα της έδρας κ. Κασσωτάκη σχετικά με τη σχολή της ιστορίας που ανήκει ο κ. Ρίχτερ, αν δηλαδή ανήκει στη λεγόμενη αναθεωρητική σχολή, ο κ. Νουτσόπουλος δεν έδωσε απάντηση, αναφέροντας πως δεν έχει τις γνώσεις για να κρίνει κάτι τέτοιο. Πάντως σε ερώτημα του προέδρου της έδρας τι συναισθήματα θα προκαλούσε το εν λόγω βιβλίο σε έναν ακροδεξιό Γερμανό ο κ. Νουτσόπουλος τόνισε πως ίσως να του φαινόταν ελαφρύ και πιθανόν να του προκαλούσε αισθήματα μίσους. Ωστόσο, αν το διάβαζε ένας μέσος αναγνώστης, ερωτηθείς σχετικά από τον πρόεδρο της έδρας ο κ. Νουτσόπουλος ανέφερε τον ίδιο ως παράδειγμα και είπε: «Προκαλούν προβληματισμό για το αν συνέβησαν αυτά και που προς τα πού πάει ο συγγραφέας».
Η πολιτική αγωγή και συγκεκριμένα ο κ. Κοτζαμπασάκης, ανέγνωσε στη δικαστική αίθουσα κοινό άρθρο του καθηγητή Ρίχτερ και του κ. Στεργίου στο τεύχος Μαΐου 2011, σε περιοδικό ιστορίας, το οποίο μάλιστα κατεγράφη στα πρακτικά, τονίζοντας πως επίμαχες αναφορές του βιβλίου και του άρθρου σε σχέση με τα αντίποινα είναι αντιφατικές. Το γεγονός δηλαδή ότι στο άρθρο φαίνεται ο ίδιος να παίρνει θέση ευθέως επί του θέματος αυτού ενώ στο βιβλίο έμμεσα.
Σε ερώτημα του κ. Κοτζαμπασάκη προς τον κ. Νουτσόπουλο, αν είναι κατά της ανάκλησης της αναγόρευσης ο κ. Νουτσόπουλος ανέφερε πως θα τοποθετηθεί επ’ αυτού στα όργανα του Πανεπιστήμιου. Ωστόσο σε ερώτημα του προέδρου σχετικά με το λόγο που δεν έχουν συγκληθεί τα όργανα του Πανεπιστημίου για να αποφασίσουν την ανάκληση της αναγόρευσης, διαδικασία που είχε ξεκινήσει πέρυσι τον Δεκέμβριο, ο κ. Νουτσόπουλος ανέφερε πως ο λόγος είναι το ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η εξέταση στο ποινικό σκέλος.
Από την πλευρά της η υπεράσπιση του κ. Ρίχτερ εστίασε ιδιαίτερα στη διαταγή Στούντεντ. Ο κ. Αναγνωστόπουλος, απευθυνόμενος στον κ. Νουτσόπουλο ρώτησε αν ο κ. Ρίχτερ θα μπορούσε να «λειάνει τις γωνίες» στο Γερμανικό αναγνωστικό κοινό και να βάλει αποσπασματικά τη διαταγή Στούντεντ ή ακέραιη. Ο κ. Νουτσόπουλος ανέφερε πως αν ήθελε να το κάνει αυτό θα μπορούσε να μην παραθέσει καθόλου τη διαταγή. Επιπλέον, η υπεράσπιση του κ. Ρίχτερ παρουσίασε το πρωτότυπο βιβλίο στη Γερμανική γλώσσα κάνοντας λόγο σε κάποια σημεία για μεταφραστικό λάθος ενώ ο Εισαγγελέας ζήτησε από τον κ. Αναγνωστόπουλο να του προσκομίσει το πρωτότυπο Γερμανικό βιβλίο τυπωμένο. Παράλληλα, ο κ. Αναγνωστόπουλος είπε συγκεκριμένα ότι «η καταστροφή της Κανδάνου παρουσιάζεται στη σχετική βιβλιογραφία ως τυπικό παράδειγμα ναζιστικού τρόμου», με την πολιτική αγωγή και συγκεκριμένα τον κ. Κοτζαμπασάκη να αναφέρει πως δεν το υιοθετεί ο συγγραφέας αλλά παραθέτει στη σχετική βιβλιογραφία.
Από την πλευρά του ο έταιρος συνήγορος υπεράσπισης του κ. Ρίχτερ κ. Καλλίρης απευθυνόμενος στον κ. Νουτσόπουλο είπε ότι ο φασισμός σαν ιδεολογία αναπτύχθηκε στην Ιταλία και ρώτησε είναι ακριβές σε ένα βιβλίο για ναζισμό να μιλάει ο επιστήμονας για φασισμό. Ο κ. Νατσόπουλος απάντησε χαρακτηριστικά: «Έχουμε το δικαίωμα να συγκρίνουμε ένα τέρας με ένα κτήνος»;
Στην κατάθεσή του ο Λέκτορας, πολιτικών οργανώσεων και κομματικού συστήματος, στο τμήμα πολιτικής επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Ευθύμιος Παπαβλασόπουλος, ανέφερε πως ήταν παρών στη συνέλευση του τμήματος για την αναγόρευση η οποία έγινε όπως εξήγησε με βάση την εισήγηση του κ. Στεργίου, το επιστημονικό προφίλ του κ. Ρίχτερ και τη διαδρομή του αλλά και το επιστημονικό του έργο, ενώ τόνισε πως ο ίδιος δεν θυμάται αν έγινε ιδιαίτερη μνεία στο έργο με τίτλο η Μάχη της Κρήτης.
Ο κ. Παπαβλασόπουλος ανέφερε πως ο κ. Ρίχτερ επέβλεπε τη διατριβή του κ. Στεργίου και τους συνδέουν φιλικές σχέσεις. Ο κ. Παπαβλασόπουλος απαντώντας σε σχετικό ερώτημα είπε πως το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας θα ήταν πιο αρμόδιο να κάνει την αναγόρευση του κ. Ρίχτερ ωστόσο υπάρχει όπως τόνισε και ο παράγοντας γειτνίασης της ιστορικής με την πολιτική επιστήμη. Παράλληλα σε ό,τι αφορά ότι ο κ. Στεργίου υπήρξε μαθητής του κ. Ρίχτερ και εισηγήθηκε την αναγόρευση του, ο κ. Παπαβλασόπουλος απάντησε «Κακώς κατά τη γνώμη μου. Εγώ δεν θα το έκανα».
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΛΑΨΙΝΟΥ
www.goodnet.gr