Τις πύλες του άνοιξε στο Μεσολόγγι, πριν λίγες ημέρες το πρώτο θεματικό μουσείο άλατος στην Ελλάδα. Η πόλη αυτή έχει τη μεγαλύτερη παραγωγή αλατιού στην Ελλάδα, καθώς εκεί παράγεται το 65% του αλατιού της χώρας. Στο μουσείο ο επισκέπτης μπορεί να πληροφορηθεί για όλα όσα σχετίζονται με την παραγωγή του αλατιού και με το αλάτι, από τότε που πρωτοπαρουσιάστηκε στον πλανήτη μέχρι και τις μέρες μας.
Οι αλυκές Ελούντας
Μέχρι το 1972 οι αλυκές της Ελούντας παρήγαγαν αλάτι εξαιρετικής ποιότητας. Στις δεξαμενές, χωρισμένες με τοίχους μέσα στη ρηχή θάλασσα -που οι Ελουντιανοί ονόμαζαν τηγάνια- το νερό εγκλωβιζόταν το χειμώνα ως τον Απρίλιο. Στη συνέχεια, το νερό εξατμιζόταν όλο το καλοκαίρι και το Σεπτέμβριο ξεκινούσε η συγκομιδή του αλατιού, που αποθήκευαν σε μεγάλες αποθήκες, τις λεγόμενες χιόνες. Πολυάριθμοι εργάτες αναλάμβαναν να κόψουν το κρυσταλλωμένο αλάτι και να φτιάξουν σωρούς.
Τις αλυκές κατασκεύασαν οι Ενετοί τον 13ο αι. με σκοπό την παρασκευή αλατιού, το οποίο εξήγαγαν στην Ευρώπη και τους απέφερε μεγάλο κέρδος. Το 1583 υπήρχαν στην Ελούντα 42 αλυκές, από τις οποίες οι 13 βρίσκονταν στη θέση της σημερινής πλατείας και μπαζώθηκαν οριστικά το 1972.
Όταν οι Οθωμανοί κατέκτησαν την Κύπρο το 1570, οι αλυκές της Ελούντας αναβαθμίστηκαν και κτίστηκαν μεγαλύτερες δεξαμενές για να καλύψουν τη χαμένη ποσότητα. Μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Οθωμανούς το 1669, οι αλυκές κάλυψαν τις ανάγκες των Τούρκων. Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης, το αλάτι της Ελούντας υπαγόταν στο ελληνικό κρατικό μονοπώλιο.
Κατά τη διάρκεια της ιταλογερμανικής κατοχής οι αλυκές της Ελούντας προμήθευαν αλάτι τα χωριά του Λασιθίου ανταλλάσσοντάς το με άλλα είδη διατροφής. Το αλάτι λόγω του υψηλού πληθωρισμού αποτέλεσε είδος μέτρησης και μονάδα συναλλαγής στο ανταλλακτικό εμπόριο. Το 1960 παρήγαγαν 1.200 τόνους αλάτι.
Ο χώρος των συνολικά 60 στρεμμάτων ανήκει σήμερα στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου. Λόγω της γειτνίασής του με τον αρχαίο Ολούντα, ο χώρος θεωρείται αρχαιολογικός και έχει υπαχθεί στη διαχείριση του υπουργείου Πολιτισμού.
Τα σχέδια για τη δημιουργία Μουσείου Αλατιού
Στο Δήμο Αγίου Νικολάου υπάρχουν σχέδια για δημιουργία Μουσείου Αλατιού στη μεγάλη αποθήκη αλατιού που υπάρχει δίπλα στις αλυκές (στη θέση Χιόνα). Η αποθήκη χρονολογείται προ του 1830 και θεωρείται μνημείο.
Ο Δήμος από το 2003 είχε δρομολογήσει σχέδιο οργάνωσης ενός μουσείου αλατιού. Συγκρότησε τότε μια διεπιστημονική ομάδα για να εκπονήσει μια μελέτη, η οποία υπεβλήθη το 2007 για έγκριση στο υπουργείο Πολιτισμού. Μετά από παρέμβαση της τότε Γ.Γ. ΥΠΠΟ και τωρινής υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη πολλά εμπόδια ξεπεράστηκαν.
Το Μάιο του 2018 όμως ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου κ. Αντώνης Ζερβός είχε δηλώσει ότι «δυο προγράμματα (Interreg Ελλάδα- Κύπρος) που αφορούσαν στην κατασκευή του Μουσείου Αλατιού, στην ανάδειξη των Αλυκών, των μονοπατιών και των μικρών κτισμάτων που υπάρχουν στη νήσο Κολοκύθα δεν προκρίθηκαν, αφού είναι γνωστό ότι η προώθηση τέτοιων προτάσεων, σχετίζεται περισσότερο με πολιτικές αποφάσεις, και λιγότερο με την πραγματική ουσία των προτάσεων, οι οποίες κατατίθενται».
Στο βιβλίο «Ελούντα» του Μανόλη Μακράκη μπορείτε να διαβάσετε πολλά για τις αλυκές της Ελούντας. Ειδικά για το Μουσείο Αλατιού αναφέρει ότι η δημιουργία του θα είναι «ενάντια στη λήθη της ιστορίας μας, αλλά και υποστήριξης της πολιτιστικής μας ταυτότητας».
Μουσείο Ακονιού
Tο μεγάλο χωριό Κριτσά έχει αποκτήσει δυο σημαντικά Μουσεία, το Μουσείο Ροδάνθη και το Μουσείο Κριτσωτοπούλα. Στην Ελούντα δύο μουσεία που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν τεκμήρια της ιστορίας της, είναι εκτός από το Μουσείο Αλατιού και το Μουσείο Ακονιού.
Τα ακόνια αποτελούν μια ακόμα ιδιαιτερότητα της Ελούντας. Πρόκειται για ένα είδος δυνατής πέτρας και η χρήση του ήταν, κυρίως, για το ακόνισμα των μαχαιριών. Χρησιμοποιείται όμως και σαν αδρανές υλικό σε διάφορα καλλυντικά. Είναι ιδιαίτερα ακριβό υλικό καθώς δεν υπάρχουν μεγάλες ποσότητες. Η εργασία εξόρυξης, από τις λεγόμενες ακονιές, ήταν δύσκολη και το κόψιμο του ακονιού έπρεπε να γίνει πολύ προσεκτικά για να μην θρυμματιστεί. Η Ελούντα κάποτε έκανε μεγάλη εξαγωγή ακονιών.
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ