«Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον», έγραφε ο Νομπελίστας Γιώργος Σεφέρης. Ακολουθώντας τη ρήση του αγαπημένου της ποιητή, η Μαρία Κωστάκη δεν θέλει να σβήσει, ούτε να αφαιρέσει τίποτα από τον μεγάλο κύκλο που διέγραψε τα τελευταία 37 χρόνια, στα οποία και υπηρέτησε ως καθηγήτρια ή ως Διευθύντρια το ελληνικό δημόσιο σχολείο. Το παρελθόν αυτό, άλλωστε, υπήρξε χρήσιμο, διδακτικό, ωφέλιμο, γεμάτο, πλήρες, ενώ και οι δραστηριότητες που απλώνονται πια μπροστά και την περιμένουν συνθέτουν ένα μέλλον που μόνο μονότονο δεν προοιωνίζεται.
Ξεκινώντας η ίδια ως πρωτοδιοριζόμενη καθηγήτρια το μακρινό 1985 από την Παλαιόχωρα Χανίων, συνέχισε για λίγο στο Οροπέδιο Λασιθίου, για να ακολουθήσουν το Γυμνάσιο και το Γενικό Λύκειο Αγίου Νικολάου, πριν καταλήξει στην αγαπημένη της Νεάπολη όπου και προσέφερε (σε Γυμνάσιο και ΓΕΛ) τα τελευταία 24 χρόνια… Και όπου θα συνεχίσει να προσφέρει (όπως ήδη κάνει) από τούδε και στο εξής, από το μετερίζι πλέον του πολιτισμού.
Ένα ταξίδι με «όχημα» τις σχολικές αίθουσες, συνοδοιπόρους καλούς συναδέλφους και μαθητές που την αγάπησαν και με κινητήριο δύναμη και «βενζίνη» αξίες, ιδανικά, αρχές, όνειρα και πάνω απ’ όλα ανθρωπιά. Ως μαθητής ο ίδιος ο υποφαινόμενος της κ. Κωστάκη (μακράν η αγαπημένη μου καθηγήτρια στο 1ο Γυμνάσιο Αγ. Νικολάου προ 18 περίπου ετών), ξέρω τί γράφω.
Μια μεγάλη πορεία που σταμάτησε τέλος Αυγούστου, με την παράδοση των «κλειδιών» της Διεύθυνσης του Γενικού Λυκείου Νεάπολης από την ίδια στην μέχρι πρότινος Υποδιεύθυντρια Χρυσούλα Πατεράκη (που την αντικαθιστά έως ότου περατωθούν οι σχετικές διεργασίες από το υπουργείο Παιδείας και οριστεί η επόμενη διεύθυνση του σχολείου).
«Είναι μια μέρα και χαράς γιατί τελείωσε αυτό το μεγάλο ταξίδι στην εκπαίδευση και συγκίνησης γιατί κλείνει αυτός ο κύκλος που ήταν ένα πολύ σπουδαίο κομμάτι της ζωής», λέει στην ΑΝΑΤΟΛΗ η συνταξιούχος πλέον εκπαιδευτικός. «Δεν πετώ τίποτα από όλα όσα έζησα, είναι άλλωστε όλα ψηφίδες ενός ίδιου δημιουργήματος. Και από τα λάθη του μπορεί κάποιος να διδάσκεται και από τις δύσκολες στιγμές να μαθαίνει και να διορθώνει πράγματα προς το καλύτερο».
Δηλώνει ικανοποιημένη από όλη αυτή την εκπαιδευτική διαδικασία, «την οποία νομίζω εκτέλεσα με συνέπεια και ανιδιοτέλεια. Ήταν ένα ενδιαφέρον ταξίδι όλα τα χρόνια αυτά, οπότε και περάσαμε από διάφορες φάσεις της εκπαίδευσης με θετικά και αρνητικά».
Στη δεκαετία του 1980 υπήρχε, όπως αναφέρει, ένας τεράστιος ενθουσιασμός για αλλαγή στο εκπαιδευτικό σύστημα και για καινούριες προοπτικές, που ανοίγονταν με νέα δεδομένα και καινοτόμες δράσεις και πρωτοβουλίες που έβγαζαν το σχολείο στην κοινωνία και το έκαναν κομμάτι αυτής. Πολλές εξ αυτών, εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να υπάρχουν στα σχολεία».
Οι δύσκολες περίοδοι
Οι περίοδοι με δυσκολίες και με ύφεση δεν θα μπορούσαν να λείψουν από την διαδρομή. Με την οικονομική κρίση από το 2011 και μετά να αποτελεί, κατά την ίδια, κρίσιμη καμπή και κορωνίδα των πιο δύσκολα διαχειρίσιμων καταστάσεων, που έθεσαν εν αμφιβόλω κεκτημένα προηγούμενων δεκαετιών. «Συρρικνώθηκε το σχολείο στο σύνολό του. Τα πράγματα ήταν πολύ πιεσμένα για τους εκπαιδευτικούς, ο ρόλος του Διευθυντή ήταν και εμψυχωτικός, ταυτόχρονα δε παραμερίστηκαν πολλές δράσεις και πρωτοβουλίες εθελοντικού χαρακτήρα, ενώ περιορίστηκαν στο ωρολόγιο πρόγραμμα πράγματα, που έδιναν ώθηση στα παιδιά να σκέφτονται δημιουργικά».
Εξίσου δύσκολη όσο και πρωτόγνωρη περίοδος ήταν, όπως σημειώνει, και ο τελευταίος 1,5 χρόνος της πανδημίας, «με καταστάσεις και φαινόμενα που δεν είχαμε ξαναζήσει, άλλωστε είναι πολύ δύσκολο στο σχολείο να βάλεις σε καλούπια και περιορισμούς εφήβους».
Η νέα γενιά, πάρα ταύτα, απέδειξε, όπως τονίζει, «ότι μπορεί να υπακούσει και να συναισθανθεί την ευθύνη της. Και μπήκε αρκετά καλά στη δύσκολη διαδικασία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, που επίσης δεν ήταν διόλου εύκολη, όντας εκτός του πλαισίου της μέχρι τώρα εκπαιδευτικής διαδικασίας. Όλα τελικά πήγαν καλά, παρά τα προβλήματα, όπως έδειξαν και τα αποτελέσματα των πανελληνίων εξετάσεων».
Το εκπαιδευτικό σύστημα
Στο ερώτημα πώς αφήνει η ίδια το εκπαιδευτικό σύστημα αποχωρώντας από το δημόσιο σχολείο, απαντά πως «είναι θεωρώ σε πιο δυσχερή θέση απ’ όταν το πρωτοβρήκα. Κάτι που οφείλεται στον τρόπο που προσπαθούν να το στηρίξουν οι εκάστοτε ηγεσίες της Πολιτείας. Είναι πολύ δύσκολο σε όποιον δεν ζει το σύστημα αυτό, να κατανοήσει ότι ο πυρήνας μιας σωστής διαδικασίας είναι η συλλογικότητα, ο διάλογος, ο επιμερισμός της ευθύνης και δεν είναι το “αποφασίζομεν, διατάζομεν και εκτελούμε”.
Αυτό που εγώ αποκόμισα από όλα αυτά τα χρόνια είναι ότι εφ’ όσον συνεργάζεσαι με το εκπαιδευτικό προσωπικό και με τις μαθητικές κοινότητες και αναπτύσσεις έναν διάλογο ισότιμο σε όλα τα μέλη, επιχειρηματολογώντας, τότε τα πράγματα προχωρούν, πιστεύω, με πολύ ταχείς και αξιόπιστους ρυθμούς, έχοντας θετικά αποτελέσματα. Χρειάζεται ακόμη πολλή δουλειά».
Στα δέκα χρόνια, στα οποία διηύθυνε το ΓΕΛ Νεάπολης, «είχαμε στηρίξει όλη μας την προσπάθεια στην από κοινού αντιμετώπιση των προβλημάτων με τους συναδέλφους, σε ένα κλίμα ισοτιμίας και δημοκρατίας, κάτι που ευνόησε πάρα πολύ όλες τις διαδικασίες, από τη βαθιά γνωστική μέχρι την καθημερινότητά μας, μπορώντας έτσι να έχουμε ένα εξαιρετικό κλίμα και ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα σε όλα τα επίπεδα της εκπαιδευτικής διαδικασίας».
Το «ευχαριστώ»
Εμφανώς συγκινημένη η κ. Κωστάκη θέλησε να ευχαριστήσει ανθρώπους από την εκπαιδευτική κοινότητα, «στους οποίους και οφείλω πολλά από την πορεία μου. Δύο από αυτούς είναι ο κ. Σταύρος Αρακαδάκης και ο κ. Γιώργος Βάρδας, που ως Προϊστάμενοι Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης μού έμαθαν την διοίκηση και πώς να την αντιμετωπίζω και πώς να διαχειρίζομαι το πνεύμα και το γράμμα του νόμου. Επίσης, δύο συνάδελφοι από τον συνδικαλιστικό χώρο που επίσης μού δίδαξαν πολλά πράγματα για τη σημασία του διαλόγου και των επιχειρημάτων, τον κ. Μπάμπη Περακάκη και τον κ. Μιχάλη Κατσαράκη. Συνάδελφοι εξαιρετικοί, που στα πρώτα βήματα της πορείας μού έδειξαν “δρόμους” ως πιο παλιοί.
Ευχαριστώ επίσης όλους τους συναδέλφους με τους οποίους συνεργαστήκαμε, τα παιδιά και γενικά όλη την κοινωνία της Νεάπολης, που πάντοτε ήταν συμπαραστάτης και συνοδοιπόρος σε ό,τι χρειαζόμασταν. Τα σχολεία της Νεάπολης περιβάλλονται από την αγάπη και τον σεβασμό όλων».
Εξάλλου, όπως η ίδια σημειώνει αντί επιλόγου, «πρέπει κανείς να αποχωρεί όντας στην ακμή του έχοντας την συμπαράσταση, εκτίμηση και αγάπη και των γύρω του. Νομίζω ότι αυτό το εισέπραξα και το εισπράττω με πάρα πολλούς τρόπους και από τους συναδέλφους μου και από την κοινωνία, γι’ αυτό και τους ευχαριστώ όλους πάρα πολύ».
Το «μετά»
«Από εδώ και πέρα, κ. Μαρία;», ρώτησα στο τέλος της κουβέντας μας. Γελώντας μού απάντησε πως «η επαγγελματική ζωή είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι, αλλά η ζωή δεν σταματά γενικώς σε αυτό. Οπότε υπάρχουν πάντα διέξοδοι και δυνατότητες για να διοχετεύσουμε την ενεργητικότητά μας σε διάφορα θέματα. Στον δημόσιο βίο, το πολύ κοντινό στην εκπαίδευση είναι ο πολιτισμός και προς τα εκεί φαντάζομαι θα κατευθύνω στις επόμενες ενασχολήσεις μου». Συνεχίζοντας, βεβαίως, την ήδη πετυχημένη και εντόνως δραστήρια πορεία της ως πρόεδρος της Πολιτιστικής και Λαογραφικής Εταιρίας Απάνω Μεραμπέλλου (ΠΛΕΑΜ), από όπου και προσφέρει στο πολιτιστικό – κοινωνικό γίγνεσθαι του τόπου όλα τα τελευταία χρόνια. «Ελπίδα όλων μας να τελειώσει σύντομα η ταλαιπωρία από την πανδημία, έχοντας τη δυνατότητα να διοργανώνουμε πράγματα που καλλιεργούν την ψυχή και το πνεύμα μας».
ΝΙΚΟΣ ΣΓΟΥΡΟΣ