Διατροφική αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης
της Μαρίας Πετράκη
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η αρτηριακή υπέρταση είναι η πιο συχνή πάθηση στον κόσμο και βρίσκεται σε συνεχή άνοδο. Περίπου 25% των ενηλίκων και 60% των ατόμων ηλικίας >60 ετών εκτιμάται ότι πάσχουν από την συγκεκριμένη πάθηση. Συνήθως δεν εμφανίζει συμπτώματα και στις περισσότερες περιπτώσεις ανακαλύπτεται τυχαία ενώ μπορεί να προκαλέσει βλάβη σε σημαντικά όργανα του σώματος όπως είναι η καρδιά, ο εγκέφαλος, οι νεφροί και τα μάτια.
Αρτηριακή υπέρταση είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών. Προσδιορίζεται με δύο μετρήσεις, τη συστολική πίεση ή μεγάλη και τη διαστολική πίεση ή μικρή. Οι φυσιολογικές τιμές της συστολικής πίεσης κυμαίνονται από 120 έως 129mmHg και της διαστολικής από 80 έως 84mmHg.
Σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90% η αρτηριακή υπέρταση είναι ιδιοπαθής (άγνωστης αιτίας) ενώ 5-10% οφείλεται σε συγκεκριμένη πάθηση (δευτεροπαθής υπέρταση).
Αντιμετώπιση
Στην καλύτερη ρύθμιση της αρτηριακής υπέρτασης εκτός από τα φάρμακα συμβάλλουν και άλλα μέτρα όπως:
* Διακοπή του καπνίσματος
Το κάπνισμα αποτελεί ένα από τους βασικότερους παράγοντες αύξησης της αρτηριακής υπέρτατης. Αποτελέσματα ερευνών έχουν δείξει ότι το κάπνισμα δύο τσιγάρων αυξάνει τη συστολική και διαστολική πίεση κατά 10 και 8mmHg για ένα χρονικό διάστημα 15 λεπτών.
* Μείωση του σωματικού βάρους
Σημαντικό ρόλο στη μείωση της υπέρτασης διαδραματίζει και η απώλεια βάρους σε άτομα τα οποία είναι παχύσαρκα. Πιο συγκεκριμένα, η μείωση του σωματικού βάρους κατά 10kg προκαλεί μείωση της αρτηριακής υπέρτασης κατά 5-20mmHg.
* Αύξηση της φυσικής δραστηριότητας
Στη σημερινή εποχή είναι ευρέως γνωστές οι ευεργετικές επιδράσεις της σωματικής άσκησης στον ανθρώπινο οργανισμό. Έτσι και στους υπερτασικούς ασθενείς η μετρίου βαθμού σωματική άσκηση βοηθά στη ρύθμιση της αρτηριακής υπέρτασης.
* Μειωμένη κατανάλωση αλκοόλ
Η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ συντελεί στην εμφάνιση υπέρτασης. Σύμφωνα με τους ειδικούς συνιστάται μέτρια κατανάλωση αλκοόλ η οποία αντιστοιχεί σε 1-2 ποτά την ημέρα (1 ποτό για τις γυναίκες και 2 για τους άνδρες).
* Μειωμένη πρόσληψη νατρίου. Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων νατρίου σχετίζεται στενά με την αύξηση της αρτηριακής υπέρτασης. Υπάρχει σε πολλά τρόφιμα, στο νερό και σε διάφορα φάρμακα. Επομένως, είναι αναγκαίος ο σχεδιασμός ενός ειδικού διαιτολογίου με χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο. Σημειώνεται ότι οι υπερτασικοί ασθενείς ενδείκνυται να καταναλώνουν 2,4γρ. νατρίου/ημέρα.
Τροφές πλούσιες σε νάτριο είναι το αλάτι (χλωριούχο νάτριο), τα κονσερβοποιημένα τρόφιμα (π.χ. κρέας, ψάρια, λαχανικά, φρούτα), τα καπνιστά ή παστά κρέατα, τα αλλαντικά, οι συσκευασμένοι χυμοί ντομάτας, τα τουρσιά, οι κύβοι ζωμού λαχανικών και κρέατος, οι έτοιμες σάλτσες και σούπες, τα τυριά, τα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα, το αλατισμένο βούτυρο ή μαργαρίνη, τα κράκερ, τα γαριδάκια, τα έτοιμα φαγητά fast food, οι αλατισμένοι ξηροί καρποί, η μαγειρική σόδα και το μπέικιν πάουντερ. Συνήθως οι ετικέτες των τροφίμων αναφέρουν εάν αυτά περιέχουν νάτριο καθώς και την περιεκτικότητα τους σε αυτό. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντική η ανάγνωση τους ώστε να επιλέγονται τα κατάλληλα τρόφιμα.
Ένα τρόφιμο θεωρείται:
– Υψηλό σε νάτριο ή αλάτι: εάν περιέχει περισσότερο από 0,5γρ. νάτριο ή 1,5γρ. αλάτι, στα 100γρ. τροφίμου.
– Χαμηλό σε νάτριο ή αλάτι: εάν περιέχει 0,1γρ. ή λιγότερο νάτριο ή 0,3γρ. αλάτι, στα 100γρ. τροφίμου.
– Πολύ χαμηλό σε νάτριο ή αλάτι: εάν περιέχει 0,04γρ. ή λιγότερο νάτριο ή αλάτι στην ίδια ποσότητα, στα 100γρ. τροφίμου.
– Ελεύθερο σε νάτριο ή αλάτι: εάν περιέχει 0,005γρ. ή λιγότερο νάτριο ή αλάτι στην ίδια ποσότητα, στα 100γρ. τροφίμου.
* Επαρκής πρόσληψη καλίου, ασβεστίου και μαγνησίου
Το κάλιο βοηθά στον έλεγχο της αρτηριακής υπέρτασης. Αυτή η ιδιότητα του καλίου αποδίδεται στην ικανότητα του να απομακρύνει το νάτριο από τον οργανισμό. Τροφές πλούσιες σε κάλιο είναι οι πατάτες, οι ντομάτες, το σπανάκι, το μπρόκολο, τα λαχανάκια Βρυξελλών, ο αρακάς, τα μανιτάρια, οι μπανάνες, τα βερίκοκα, τα πορτοκάλια, τα σταφύλια και τα βατόμουρα. Επίσης καλές πηγές είναι το κοτόπουλο, ο σολομός, ο τόνος, οι φακές, τα φασόλια, το γάλα και το γιαούρτι.
Επιπλέον η πρόσληψη ασβεστίου και μαγνησίου συμβάλει στη μείωση της αρτηριακής υπέρτασης. Τροφές που περιέχουν ασβέστιο είναι το γάλα, το γιαούρτι, το τυρί, το σπανάκι, ο σολομός, οι σαρδέλες, ο τόνος, τα ξερά φασόλια, τα αμύγδαλα, τα καρύδια, το σουσάμι και τα ξηρά σύκα.
Καλές πηγές μαγνησίου είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί.
* Χαμηλή κατανάλωση καφέ
Συστήνεται η κατανάλωση 2φλ./ημέρα.
* Μειωμένη πρόσληψη κορεσμένου λίπους
Κύριες πηγές κορεσμένου λίπους στη διατροφή είναι τα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα, το κόκκινο κρέας, το δέρμα από το κοτόπουλο, το βούτυρο, η μαργαρίνη, τα κέικ, τα μπισκότα, τα γλυκά και οι σφολιάτες. Καθώς το κορεσμένο λίπος συνεισφέρει θετικά στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης συστήνεται ο περιορισμός των τροφίμων αυτών.
ΜΑΡΙΑ ΠΕΤΡΑΚΗ
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος