Στο πλαίσιο της επιδίωξης του Δήμου Αγίου Νικολάου να διαμορφωθεί ολοκληρωμένη πρόταση για την διαχείριση, προστασία και ανάδειξη που παλαιοντολογικού πλούτου του Οροπεδίου Καθαρού, η παρούσα δημοτική αρχή επιδιώκει συνεργασία με τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιο Αναστασάκη. Η προσπάθεια είχε ξεκινήσει πριν από αρκετά χρόνια μέσα από τη συνεργασία με τον πρώην αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Μιχάλη Δερμιτζάκη και τον συνεργάτη του, παλαιοντολόγο Γεώργιο Λύρα. Ο κ. Αναστασάκης τον διαδέχτηκε ως καθηγητής στον Τομέα Ιστορικής Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας.
Όπως είπε στην ΑΝΑΤΟΛΗ ο Δήμαρχος Αντώνης Ζερβός, είχε ζητήσει από τους κ.κ. Αναστασάκη και Λύρα να του καταθέσουν πρόταση σχετικά με το παραπάνω αντικείμενο, η οποία αναθεωρήθηκε στη συνέχεια προκειμένου να περιοριστεί κάπως το οικονομικό κόστος. Έτσι, η νέα πρόταση είναι της τάξεως των 100.000 ευρώ.
Σκοπός της προτεινόμενης πράξης είναι η γεωλογική έρευνα του Οροπεδίου του Καθαρού, η ανασκαφή και συντήρηση απολιθωμάτων, η κατασκευή εκθεμάτων και η ανάδειξη γεωδιαδρομών.
Το Μάρτιο, θα γίνει συνάντηση με τον κ. Αναστασάκη στον Άγιο Νικόλαο (εξ άλλου ο ίδιος έχει αναλάβει και ως συντονιστής της συγγραφικής ομάδας του νέου βιβλίου της Ιστορίας του Δήμου Αγίου Νικολάου), για να συζητηθούν οι λεπτομέρειες για το πώς θα προχωρήσει η σύνταξη και υπογραφή της σχετικής προγραμματικής σύμβασης, για την υλοποίηση του έργου που αφορά τα παλαιοντολογικά του Καθαρού.
Ο Δήμαρχος είπε ότι η χρηματοδότηση είναι κατ’ αρχήν υπόθεση του Δήμου, δεν απέκλεισε όμως, να απευθυνθεί στον Περιφερειάρχη Κρήτης Στ. Αναστασάκη, προκειμένου να συμμετάσχει και η Περιφέρεια στην προγραμματική σύμβαση με το Πανεπιστήμιο Αθηνών, χρηματοδοτώντας το έργο αυτό.
Η πρόταση μπορεί να διακριθεί στις ακόλουθες επιμέρους ενότητες:
* Η πρώτη ενότητα αφορά στην ανασκαφή στη θέση «Ανάσκαμα», τη συλλογή και συντήρηση απολιθωμάτων ιπποπόταμων.
Το συνολικό κόστος της ενότητας αυτής υπολογίζεται σε 35.000 ευρώ.
Όπως επισημαίνουν στην πρότασή τους οι κ.κ. Αναστασάκης και Λύρας, τα απολιθώματα στη θέση Ανάσκαμα είναι ιδιαίτερα εύθρυπτα και ως εκ τούτου πριν εκτεθούν, απαιτούν συντήρηση. Για τον σκοπό αυτό απολιθώματα ιπποπόταμων θα αφαιρεθούν υπό την μορφή «μπλοκ». Θα μεταφερθούν στα εργαστήρια του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ προκειμένου να καθαριστούν και να εμποτιστούν με ρητίνη. Μέρος της απολιθωματοφόρου θέσεως δε θα ανασκαφεί. Πιο συγκεκριμένα, τα απολιθώματα σε μια έκταση 15 τμ. δεν θα απομακρυνθούν προκειμένου να παρουσιαστούν ως «in situ» έκθεμα.
Η διάρκεια των εργασιών αυτών θα είναι 12 μήνες, 1 μήνας ανασκαφή και 11 μήνες συντήρηση. Τα συντηρημένα και έτοιμα προς έκθεση απολιθώματα ιπποπόταμων θα αποτελούν το παραδοτέο αυτής της ενότητας.
* Η δεύτερη ενότητα αφορά την κατασκευή εκμαγείων και συναρμολόγηση ενός σκελετού απολιθωμένου ιπποπόταμου.
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι η αντιγραφή ορισμένων εκ των απολιθωμάτων που θα συντηρηθούν στην πρώτη ενότητα, η συμπλήρωση των οστών που λείπουν και συναρμολόγηση του συνόλου των οστών σε έναν σύνθετο σκελετό.
Το συνολικό κόστος ενότητας υπολογίζεται σε 20.000 ευρώ.
Μέχρι σήμερα δεν έχει κατασκευαστεί ο σκελετός ενός κρητικού ιπποπόταμου, επισημαίνουν οι κ.κ. Αναστασάκης και Λύρας. Σκοπός, λοιπόν, της ενότητας είναι η επιλογή των οστών, η συμπλήρωση τους, η αντιγραφή τους και η συναρμολόγηση των αντίγραφων σε έναν σύνθετο σκελετό. Ο σκελετός αυτός θα μπορεί να εκτεθεί δίπλα στα πραγματικά απολιθώματα ιπποπόταμων.
Η διάρκεια της ενότητας θα είναι 10 μήνες, 1 μήνας επιλογή των οστών, 2 μήνες αντιγραφή, 5 μήνες συμπλήρωση οστών και 2 μήνες συναρμολόγηση. Ο συναρμολογημένος σκελετός ενός ιπποπόταμου από το Καθαρό, θα είναι το έργο και αποτέλεσμα της φάσης αυτής.
* Στην τρίτη ενότητα, προβλέπεται κατασκευή εκμαγείων και συναρμολόγηση σκελετών από κρητικό ελάφι και γιγάντιο κρητικό ποντικό.
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι η αντιγραφή και συναρμολόγηση δυο χαρακτηριστικών κρητικών ζώων: του ελαφιού «Candiacervus» και του ποντικού «Kritimys». Το συνολικό κόστος ενότητας υπολογίζεται σε 12.000 ευρώ.
Θα κατασκευαστούν δυο σύνθετοι σκελετοί με αντίγραφα οστών από «Candiacervus» και «Kritimys». Τα ζώα αυτά έζησαν και στο οροπέδιο του Καθαρού. Απολιθώματα τους έχουν βρεθεί στην περιοχή, αλλά ο αριθμός τους είναι μικρός. Ως εκ τούτου θα χρησιμοποιηθούν απολιθώματα που υπάρχουν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από ανασκαφές που έγιναν τη δεκαετία του 1970 στο Ρέθυμνο. Μέρος αυτών των απολιθωμάτων θα χρησιμοποιηθεί για την αντιγραφή και κατασκευή των δυο σκελετών.
Η διάρκεια της ενότητας θα είναι 4 μήνες, 2 μήνες για αντιγραφή των οστών και 2 μήνες για συναρμολόγηση. Θα παραδοθούν στο τέλος της φάσης δύο συναρμολογημένοι σκελετοί: ενός κρητικού ελαφιού και ενός κρητικού ποντικού.
* Στην τέταρτη φάση θα γίνει ανασκαφή και συντήρηση στις θέσεις «Ανάσκαμα», «Τυροκομείο» και «Ελάφι».
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι (α) η μονιμοποίηση σε στερεωτικά (πχ με κολλοειδή διαλύματα του πυριτίου) των οστών που θα βρίσκονται κάτω από το στέγαστρο στη θέση «Ανάσκαμα» και (β) η συλλογή και συντήρηση των απολιθωμάτων από τις θέσεις «Τυροκομείο» και «Ελάφι». Το συνολικό κόστος ενότητας υπολογίζεται σε 30.000 ευρώ.
Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει δύο διακριτές ανασκαφικές περιόδους. Στην πρώτη περίοδο οι εργασίες θα επικεντρωθούν στη θέση «Ανάσκαμα». Τα απολιθώματα ιπποπόταμων στη θέση «Ανάσκαμα» απαιτούν συντήρηση και μονιμοποίηση προκειμένου να παρουσιαστούν ως in situ έκθεμα στο κοινό. Μετά την χωροθέτηση (ή και θεμελίωση) του στεγάστρου, θα πραγματοποιηθούν οι σχετικές εργασίες προστασίας και συντήρησης. Στο οροπέδιο του Καθαρού υπάρχουν επίσης δύο γνωστές θέσεις (Τυροκομείο και Ελάφι) με απολιθώματα ελαφιών και ελεφάντων. Και οι δύο θέσεις είναι μικρές και δεν έχουν πολλά απολιθώματα. Παρόλα αυτά έχουν πολύ μεγάλη σπουδαιότητα καθώς είναι οι μόνες θέσεις όπου υπάρχουν βεβαιωμένα απολιθώματα ελαφιών και ελεφάντων στο Καθαρό.
Η διάρκεια της ενότητας θα είναι 4 μήνες. Στην πράξη, οι εργασίες θα επικεντρωθούν σε δύο ανασκαφικές περιόδους. Στην πρώτη θα συλλεχθούν απολιθώματα από τις θέσεις Τυροκομείο και Ελάφι και στη δεύτερη θα μονιμοποιηθούν τα απολιθώματα στη θέση Ανάσκαμα, κάτω από το στέγαστρο.
Με την ολοκλήρωση των εργασιών θα παραδοθεί μια επιφάνεια με μονιμοποιημένα οστεοπαγή ιπποπόταμων στη θέση Ανάσκαμα. Επίσης θα παραδοθεί ένας αριθμός απολιθωμάτων ελαφιών και ελεφάντων από το Καθαρό. Αν προκύψουν αξιόλογα συμπληρωματικά ευρήματα στις θέσεις Τυροκομείο και Ελάφι θα γίνει προετοιμασία επιτόπιας ανάδειξης και μονιμοποίησης των θέσεων.
* Η πέμπτη ενότητα προβλέπει γεωλογική – ιζηματολογική έρευνα στις Άνω Καινοζωικές, με έμφαση στις πλειστοκαινικές αποθέσεις του οροπεδίου Καθαρού και προσδιορισμός του παλαιοπεριβάλλοντος διαβίωσης και απολίθωσης της πανίδας και χλωρίδας της περιοχής.
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι η πλήρης γεωλογική και ιζηματολογική έρευνα της λεκάνης του οροπεδίου Καθαρού, η εύρεση και προκαταρκτική συμπληρωματική καταγραφή νέων θέσεων απολίθωσης, η χαρτογράφηση και ανάλυση των ιζηματογενών αποθέσεων απολίθωσης.
Θα προταθούν και θα χαρτογραφηθούν μονοπάτια γεωδιαδρομών στο οροπέδιο Καθαρού και θα εμπλουτιστεί η συλλογή απολιθωμάτων ασπόνδυλων και θηλαστικών Καθαρού.
Το συνολικό κόστος ενότητας υπολογίζεται σε 40.000 ευρώ.
Στην ενότητα αυτή θα πραγματοποιηθούν δραστηριότητες που θα προσδιορίζουν την καταγραφή του πλήρους καταλόγου αξιόλογων απολιθωματοφόρων θέσεων του οροπεδίου Καθαρού. Θα πραγματοποιηθούν αρκετά ερευνητικά σκάμματα και θα συλλεγούν δείγματα για χρονολόγηση των απολιθωμάτων με μεθόδους απόλυτης χρονολόγησης (πχ με άνθρακα 14). Θα πραγματοποιηθούν έρευνες υπαίθρου για την εύρεση νέων θέσεων με απολιθώματα ασπόνδυλων και θηλαστικών. Θα γίνει χαρτογράφηση και ανάλυση των ιζηματογενών αποθέσεων προκειμένου να προσδιοριστούν τα εναλλασσόμενα παλαιοπεριβάλλοντα απολίθωσης της περιοχής.
Η διάρκεια της ενότητας θα είναι 36 μήνες. Θα παραδοθεί στο τέλος, έκθεση με τα αποτελέσματα της έρευνας συμπεριλαμβανομένων χαρτών γεωδιαδρομών. Επίσης θα προετοιμαστεί φυλλάδιο γεωδιαδρομών Καθαρού σε ελληνικά και αγγλικά. Τέλος, θα παραδοθούν συντηρημένα ενδεικτικά απολιθώματα από τις ανευρεθείσες θέσεις.
ΝΙΚΟΣ ΤΡΑΝΤΑΣ