Την τεράστια αξία των στοιχείων της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς ανάδειξε η εσπερίδα η οποία πραγματοποιήθηκε στο Επιμελητήριο Λασιθίου, με πρωτοβουλία της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και τοπικούς πολιτιστικούς φορείς. Η εκδήλωση αποτελεί την αφετηρία για δράσεις που θα αφορούν τον εντοπισμό, καταγραφή και τεκμηρίωση στοιχείων Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του τόπου μας ώστε μετά από αξιολόγηση, να μπορέσουν να προταθούν κατ’ αρχήν για εγγραφή στο Εθνικό και κατόπιν στο Διεθνές Ευρετήριο, με όλα τα θετικά που συνεπάγεται κάτι τέτοιο.
«Η Κρήτη είναι αναμφίβολα ένα απέραντο περιβόλι Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Μερικές εκφάνσεις της μάλιστα, όπως η μαντινάδα και το ριζίτικο, όπως η γλώσσα του Ερωτόκριτου και ο ίδιος ο Ερωτόκριτος ως αφηγηματικό τραγούδι που φτάνει ως τις μέρες μας, αλλά και η Κρητική Διατροφή και πολλά άλλα, έχουν ίσως την ασφαλή θέση τους όχι μόνο στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς αλλά και στο αντίστοιχο Παγκόσμιο της UNESCO», ανέφερε στο χαιρετισμό της η Αντιπεριφερειάρχης Πελαγία Πετράκη και πρόσθεσε: «Η κληρονομιά αυτή υπόκειται στον αδήριτο νόμο της αλλαγής. Με κάποιες ίσως εξαιρέσεις, όπως π.χ. τα παραδομένα αφηγηματικά τραγούδια κ.α., οι χοροί, οι μουσικοί ρυθμοί κ.α. και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι γύρω από τις έννοιες αυτές του «αυθεντικού», του «μοναδικού», του «αναλλοίωτου» και του «οικουμενικού», υπάρχουν διάφορες απόψεις. Ενας διάλογος γύρω από αυτά φαίνεται απαραίτητος και μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα χρήσιμος. Αλλά και άλλα θέματα, όπως ο τρόπος με τον οποίο προσφέρουμε και ο τρόπος που προσλαμβάνουμε την άυλη κληρονομιά και τη βιώνουμε, αλλά και η ποιότητά της, η αξιοποίησή της σε αντιδιαστολή με την εκμετάλλευση και την εμπορευματοποίησή της, απαιτούν ασφαλώς διάλογο και ευαισθητοποίηση.
Υπάρχει ανάγκη μεγαλύτερης συνεργασίας των πολιτιστικών φορέων του νησιού μας σε διάφορα επίπεδα – Δήμος – Νομός- Περιφέρεια κ.α. Επίσης, φαίνεται ότι χρειάζεται μεγαλύτερη ανταλλαγή καλών πρακτικών και ασφαλώς μεγαλύτερη έρευνα και ανάδειξη της πλουσιότατης άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Κρήτης στις σύγχρονες συνθήκες και το νέο πλαίσιο. Σήμερα γίνεται μια νέα αρχή. Ας την αξιοποιήσουμε κατά τον καλύτερο τρόπο. Η Αντιπεριφέρεια αποδίδει μεγάλη σημασία στην Αϋλη Πολιτιστική Κληρονομιά του τόπου μας και θα στηρίξει όσο μπορεί, κάθε προσπάθεια ανάδειξης και αξιοποίησής της».
Ο Δήμαρχος Αντώνης Ζερβός τόνισε ότι «ο πολιτισμός μας συνολικά, είναι αυτός που μας διαφοροποιεί από πάρα πολλές άλλες χώρες και τόπους», χαρακτηρίζοντας το σύνολο της χώρας ως «περιβόλι πολιτισμού», είτε αναφερόμαστε στον άυλο είτε στον υλικό πολιτισμό. Η ανάγκη διατήρησης της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς εμφανίζεται σήμερα εντονότερα αφού δεν χρειάζεται εργασίες συντήρησης, αλλά μια διαχρονική προσπάθεια διαφύλαξης. Σε τόπους όπως ο Δήμος Αγίου Νικολάου, όπου συνυπάρχουν το παλιό με το καινούριο, ο πλούσιος πολιτισμός και η μεγάλη ιστορία του Πάνω Μεραμβέλλου με τον έντονο τουρισμό και τη νέα ζωή του Κάτω Μεραμβέλλου – τον Αγιο Νικόλαο και την Ελούντα – νομίζω μας δίνει την ευκαιρία να αναζητήσουμε το πώς πράγματι θα συνδυάσουμε τα δύο αυτά πράγματα. Δηλαδή, πως η άυλη κληρονομιά μας δεν θα γίνει και αυτή έρμαιο του τουρισμού», είπε ο δήμαρχος παραθέτοντας ως παράδειγμα αλλοίωσης της χορευτικής παράδοσής μας, το διαχωρισμό ανδρών και γυναικών στην απόδοση κρητικών χορών σε κρητικά πανηγύρια.»
«Την άυλη πολιτιστική παράδοσή μας πρέπει να τη διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού, γιατί αποτελεί το δυνατό μας χαρτί στη μονοκαλλιέργεια της περιοχής, στην τουριστική αγορά. Εκδηλώσεις όπως η σημερινή (χθεσινή) δίνουν την ευκαιρία να προβληματιστούμε και ενδεχομένως να ασχοληθούμε κάπως περισσότερο ώστε η πολιτιστική κληρονομιά να λάβει τη θέση που της ανήκει», κατέληξε.
Η Διευθύντρια Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού Σταυρούλα Φωτοπούλου αναφέρθηκε στη σύμβαση που έχει υπογράψει η χώρα μας. Τόνισε ότι η άυλη πολιτιστική κληρονομιά και η προσπάθεια προστασίας και διατήρησής της συνδέεται άμεσα με τους ζωντανούς φορείς της – τους ανθρώπους. Αν οι άνθρωποι δεν ασκούν ό,τι τους παραδόθηκε από τους προηγούμενους, τότε μιλούμε για μια ιστορική παράδοση που κάποτε γινόταν σε ένα τόπο, η οποία πλέον δεν υπάρχει και ό,τι απομένει απ’ αυτήν μπορεί να μπει σε ένα μουσείο, να το βλέπουμε και να το εξετάζουμε μέσα από τις καταγραφές που έχουν γίνει γι’ αυτό και τα αρχεία όπου αποτυπώνεται. Δεν αποτελεί όμως άυλη κληρονομιά πλέον.
«Πολλές φορές φανταζόμαστε την αυθεντικότητα κάποιων εθίμων για να δώσουμε στους τουρίστες μια εικόνα της παράδοσής μας, αλλά στην ουσία έχουμε αλλοιώσει την παράδοση, όπως υπήρχε και βιώνονταν αυθεντικά και την έχουμε μετατρέψει σε κάτι άλλο…», είπε η κ. Φωτοπούλου, προς επίρρωση όσων είπε ο δήμαρχος.
«Το υπουργείο επιδιώκει να μεταδώσει στους τοπικούς φορείς τη διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και όχι την προστασία… Υπάρχει εννοιολογική διαφορά. Για την προστασία ενός πολιτιστικού αγαθού το αποσύρουμε, το βάζουμε σε μουσείο κλπ. Προσπαθούμε για τα στοιχεία της άυλης κληρονομιάς να δημιουργήσουμε ένα σύνολο μέτρων προστασίας που διαμορφώνονται για καθένα στοιχείο ξεχωριστά, ώστε να μην ξεχαστεί, να συνεχίσει να μεταδίδεται και να μη χάσει τη ζωντάνια του, δηλαδή να μη χάσουν οι άνθρωποι το αίσθημα ότι αυτό είναι δικό τους, να κάνουν δική τους υπόθεση το να το διατηρήσουν και να το μεταδώσουν…», τόνισε η κ. Φωτοπούλου.
Οι κρατικοί θεσμοί μπορούν να συμβάλουν σε όλο αυτό, καταγράφοντας, μελετώντας και αναδεικνύοντας τη σημασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στο εσωτερικό της χώρας και διεθνώς, να προβάλουν μια πιο πλουραλιστική εικόνα των πολιτισμικών ταυτοτήτων του Ελλαδικού χώρου, να διασώσουν τα στοιχεία που βρίσκονται σε κίνδυνο, να ανταλλάξουν τεχνογνωσία και καλές πρακτικές για τη διαφύλαξη της άυλης κληρονομιάς και να την αναδείξουν ως μέρος πολιτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη, ειδικά, αγροτικών κοινωνιών», είπε η εκπρόσωπος του ΥΠ.ΠΟ.
«Ένα από τα δυνατά σημεία της Σύμβασης για την Α.Π.Κ. είναι το έναυσμα για αναστοχαστικότητα πάνω στο παρελθόν. Έτσι αναγνωρίζουμε μέσα από επιλογές που κάνομε, τι είναι και τι δεν είναι βιώσιμο. Δεν αφήνουμε κάτι να εξαλειφθεί, επειδή ποικίλες πιέσεις έχουν συσσωρευτεί – πολλές φορές τυχαία – και διαλύουν τη γραμμή μετάδοσης», είπε η κ. Φωτοπούλου και επικαλέστηκε ως παράδειγμα το πλήγμα που δέχτηκε η παραδοσιακή ξυλοναυπηγική στην Ελλάδα, όταν η ελληνική πολιτεία στρεβλώς εφήρμοσε Κοινοτικές Οδηγίες για τους περιορισμούς που έπρεπε να επιβληθούν στην αλιεία για την προστασία των αλιευμάτων, καταστρέφοντας πληθώρα τύπων ξύλινων αλιευτικών σκαφών, κατασκευασμένων με παραδοσιακές τεχνικές, που σήμερα τείνουν να εξαλειφθούν, γιατί τότε τη δεκαετία του ’90 η πολιτεία δεν εμπιστευόταν την δημόσια διοίκηση ότι μπορούσε να ελέγξει αλλιώς την εφαρμογή του περιορισμού αλίευσης! Σήμερα αναζητά ευρωπαϊκά προγράμματα για να μεταδώσει στους νεώτερους την γνώση της παραδοσιακής ξυλοναυπηγικής, ώστε να συνεχίσει παράδοση με κατασκευή ξύλινων σκαφών αναψυχής – τέχνη που ανθεί στην Τουρκία!
Ακολούθησαν ενδιαφέρουσες εισηγήσεις, τις οποίες παρακολούθησαν πολλοί εκπρόσωποι πολιτιστικών σωματείων και άνθρωποι του πολιτισμού, στην κατάμεστη αίθουσα του Επιμελητηρίου.
ΝΙΚΟΣ ΤΡΑΝΤΑΣ