Η κορτιζόλη παράγεται στα επινεφρίδια και είναι η κύρια ορμόνη που ευθύνεται για το στρες. Έχει τρεις κύριες εργασίες: αυξάνει το σάκχαρο, αυξάνει την αρτηριακή πίεση και ρυθμίζει την ανοσοποιητική λειτουργία. «Είναι μια “παρορμητική” ορμόνη που μας κάνει να αισθανόμαστε έξυπνοι και ετοιμοπόλεμοι! Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή. Ο «διακόπτης» αυτός μπορεί ξαφνικά να γυρίσει στο κόκκινο και τότε μετατρέπεται σε πρόβλημα» λέει η Dr. Παπαγιαννίδου Ελένη, Κλινική Διαιτολόγος.
Εξηγεί ότι η υψηλή κορτιζόλη αυξάνει το βάρος, ενώ τρώμε ελάχιστα και γυμναζόμαστε έντονα σχεδόν καθημερινά. Μειώνει εγκεφαλικές χημικές ουσίες, όπως σεροτονίνη και ντοπαμίνη και μας κάνει να τρώμε λόγω εκνευρισμού. Όταν παραμένει συνέχεια υψηλή, το σώμα πιστεύει λανθασμένα ότι λιμοκτονεί και αρχίζει να αποθηκεύει περισσότερο λίπος για περιόδους “ασιτίας” δηλαδή στρες. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε αύξηση της ινσουλίνης που ως γνωστό είναι η ορμόνη αποθήκευσης λίπους. Η υψηλή κορτιζόλη αυξάνει το σάκχαρο για να μας βοηθήσει να αντέξουμε τις στρεσσογόνες καταστάσεις, αλλά το υψηλό σάκχαρο ισοδυναμεί με αυξημένη επιθυμία για ζάχαρη. «Το αποτέλεσμα είναι η φυσιολογία του σώματος μας λειτουργεί εναντίον μας – υψηλή κορτιζόλη = υψηλή ινσουλίνη = υψηλό σάκχαρο, που όλα αυτά μαζί έχουν ως αποτέλεσμα αυξημένη εναπόθεση λίπους. Οταν η κορτιζόλη παραμένει υψηλή τη νύχτα ,ενώ θα πρέπει να είναι πολύ χαμηλή, δεν μπορούμε να κοιμηθούμε ή ο ύπνος δεν είναι ξεκούραστος. Το σώμα αυτό το ερμηνεύει ως στρες και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται: η έλλειψη ύπνου = στρες = υψηλή κορτιζόλη = υψηλό σάκχαρο = λιγούρες.
Χρόνια υψηλή κορτιζόλη, μπορεί να προκαλέσει, διατροφή πλούσια σε σάκχαρα, υδατάνθρακες, καφέ και αλκοόλ, συναισθηματικό στρες, έλλειψη ύπνου, φλεγμονή, αλλαγές στη ζωή μας που προκαλούν άγχος (απόλυση, μετακόμιση,νέα δουλειά, γάμος ή διαζύγιο)».
Τα προβλήματα που συνδέονται με την υψηλή κορτιζόλη, τονίζει η κ. Παπαγιαννίδου, είναι αύξηση σπλαχνικού λίπους, αντίσταση στην ινσουλίνη, κακή διάθεση, κακή ποιότητα ύπνου, αργή επούλωση πληγών.
Πώς μπορούμε να μειώσουμε την κορτιζόλη σε φυσιολογικά επίπεδα
Όπως αναφέρει η κ. Παπαγιαννίδου απαιτείται αρκετό χρονικό διάστημα για να μπορέσουμε να επαναφέρουμε την κορτιζόλη μας στα φυσιολογικά επίπεδα.
Η μείωση της υψηλής κορτιζόλης βασίζεται σε 4 άξονες:
- Να καταναλώνουμε τα σωστά τρόφιμα και συμπληρώματα
- Να αποφεύγουμε διεγερτικά που βλάπτουν τα επινεφρίδια
- Να τρώμε τακτικά γεύματα πλούσια σε πρωτεΐνη και λίπος για αποφυγή υπογλυκαιμιών
- Να αλλάξουμε τη στάση μας απέναντι στις στρεσογόνες καταστάσεις
Θρεπτικά συστατικά και τρόφιμα που βοηθούν τα επινεφρίδια
- Οι βιταμίνες Β αποτελούν δομικά στοιχεία για κατεχολαμίνες και γλυκοκορτικοειδή και εξαντλούνται σε χρόνιο στρες.
- Η βιταμίνη C είναι απαραίτητη για την παραγωγή ορμονών στρες και είναι προτιμότερο να την παίρνουμε από τα λαχανικά.
- Το μαγνήσιο λειτουργεί ως ένζυμο που απαιτείται για τη λήψη γλυκοκορτικοειδών. Δρα ηρεμιστικά στο νευρικό σύστημα και μπορεί να βοηθήσει το σώμα να διαχειριστεί και να αναρρώσει από το στρες. Εξάλλου, το στρες μειώνει τα επίπεδα μαγνήσιου.
- Ο ψευδάργυρος λειτουργεί ως ένζυμο στην παραγωγή ορμονών στρες και υποστηρίζει την ανοσολογική λειτουργία.
- Το νάτριο είναι ένα μέταλλο στο οποίο έχουν ανεπάρκεια όσοι έχουν υψηλή κορτιζόλη. Το νάτριο είναι απαραίτητο για να εισέλθει η νιασίνη στα μιτοχόνδρια, το κλειδί για τη διατήρηση της ενέργειας.
- Το κάλιο είναι ένα μέταλλο που, επίσης, τα άτομα με υψηλή κορτιζόλη έχουν ανεπάρκεια. Ηρεμεί το σώμα όπως και το μαγνήσιο για αυτό είναι απαραίτητο να τρώτε τουλάχιστον 7-10 ωμά πράσινα φυλλώδη λαχανικά καθημερινά.
Τρόφιμα και ουσίες προς αποφυγή, γιατί επιβαρύνουν τα επινεφρίδια
Αποφεύγουμε τα σάκχαρα και τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες ,καθώς και χυμούς και αναψυκτικά γιατί προκαλούν υπογλυκαιμίες με αποτέλεσμα να τρώμε μπισκότα.
Διεγερτικά, όπως η καφεΐνη στον καφέ, το τσάι, τη σοκολάτα και η νικοτίνη στα τσιγάρα, επιβαρύνουν τα επινεφρίδια. Καθώς, το σώμα επιδιώκει ισορροπία οι υποδοχείς ορμονών συνηθίζουν στην καφεΐνη ή τη νικοτίνη με αποτέλεσμα οι υποδοχείς να μην ανταποκρίνονται.
Η απεξάρτηση μας από διεγερτικά συμβάλλει σημαντικά στην μείωση της κορτιζόλης, την ηρεμία του συμπαθητικού νευρικού συστήματος καθώς και τη βελτίωση του ύπνου.
Τακτικά γεύματα πλούσια σε πρωτεΐνη και λίπος και χαμηλά σε υδατάνθρακες. Το σωστό πρωινό, αυτό δηλαδή που είναι πλούσιο σε πρωτεΐνη και λίπος, είναι παραπάνω από σημαντικό. Επίσης μέχρι να διορθωθούν οι υπογλυκαιμίες μπορεί να είναι χρήσιμο να τρώτε ενδιάμεσα σνακ πλούσια σε πρωτεΐνη και καλό λίπος. Τέλος, καλό είναι το βραδινό να καταναλώνεται όσο πιο νωρίς γίνεται, ιδανικά μέχρι τις 7 το βράδυ.
Αλλαγή τρόπου διαχείρισης καταστάσεων που μας προκαλούν ένταση
Ήπια άσκηση, όπως περπάτημα, μπορεί να βοηθήσει. Μελέτη δείχνει ότι το χαλαρωτικό μασάζ μπορεί να μειώσει την κορτιζόλη. Επίσης, προσπαθούμε να πηγαίνουμε όσο πιο νωρίς μπορούμε για ύπνο, ιδανικά πριν τις 22:30.
Τέλος, αναφέρει η κ. Παπαγιαννίδου, «ανά τακτά χρονικά διαστήματα ας υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας πως το να φροντίζουμε την υγείας μας είναι προσωπική μας και μόνο ευθύνη».
