Στη διάρκεια της Κυριακάτικης πεζοπορίας του Ορειβατικού Συλλόγου στην περιοχή της Ελούντας, είχαμε την ευκαιρία να εισέλθουμε στον εξωτερικό χώρο του μεγάλου κτίσματος που βλέπουμε, εγκαταλειμμένο, στη θέση Τσιφλίκι. Το 2016 στη διάρκεια του τριήμερου φεστιβάλ «Καλώς Εσμίξαμε», που οργάνωσε ο Σύλλογος Μικρασιατών και Ποντίων Μεραμπέλλου στο Τσιφλίκι, η ιστορικός Μαρία Σωρού μας έδωσε πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία. Ήταν η πρώτη φορά που ο εξωτερικός χώρος στο Τσιφλίκι χρησιμοποιήθηκε για πολιτιστική εκδήλωση!
Το Τσιφλίκι –έτσι ονομαζόταν στην οθωμανική αυτοκρατορία οι μεγάλες ιδιοκτησίες, που είχαν εκτός από τη γη κι ένα οίκημα και βοηθητικά κτίρια – όπως δείχνουν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του κτιρίου που υψωνόταν εδώ, με ίδια ή ίσως με άλλη μορφή και χρήση, από τα χρόνια της Βενετοκρατίας, όπως δείχνουν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του κτιρίου που διακρίνουν οι ειδικοί. Γνωρίζουμε ότι στα τέλη του 18ου αι., ίσως και νωρίτερα, ανήκε στη μεγάλη μουσουλμανική πολύκλαδη γενιτσαρική οικογένεια των Καρακάσηδων, που μέλη της ζούσαν στη Νεάπολη και στο Ηράκλειο και ήταν οι ισχυρότεροι ενοικιαστές φόρων –μαλικιαναγάδες, όπως λέγονταν– του Μεραμπέλλου μέχρι την επανάσταση του 1821 – 1830.
Η επόμενη τεκμηριωμένη πληροφορία έρχεται πολλά χρόνια αργότερα, στη δεκαετία του 1880, όταν ιδιοκτήτης του Τσιφλικιού, του κτιρίου και μιας έκτασης γης 300 περίπου μουζουρίων με 12.000 χαρουπόδενδρα και άλλα δένδρα είναι ο μουσουλμάνος Σεκήρ Παπουτσόγλου, κάτοικος κατά περιόδους του Επάνω Χωριού της Φουρνής και της Σπιναλόγκας, κάτοχος και άλλης τεράστιας κτηματικής περιουσίας κάθε μορφής εντός και εκτός της επαρχίας Μεραμπέλλου, ακόμη και του νησιού νότια της Ιεράπετρας, του γνωστού ως Γάιδουρονήσι ή Χρυσή. Το Τσιφλίκι κληροδοτήθηκε από τον Σεκήρ στους δυο ανήλικους τότε γιους του, τον Σαήτ και τον Ταχήρ, το 1888 με σουλτανικό φερεγάτι. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1903, το Τσιφλίκι έγινε η μόνιμη κατοικία των ίδιων και της υπόλοιπης οικογένειας Παπουτσόγλου, αλλά υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το 1904 τα σπίτια τους, μετά την μετατροπή της Σπιναλόγκας σε λεπροκομείο από την Κρητική Πολιτεία. Τα χρόνια που ακολούθησαν το Τσιφλίκι κατοικήθηκε εποχιακά από την οικογένεια Παπουτσόγλου, αλλά το εγκατέλειψαν οριστικά το 1923, μετά την υπογραφή της γνωστής συνθήκης της Λωζάνης. Αυτά για να γνωρίζουμε τη μεγάλη Ιστορία του τόπου μας.
Το Τσιφλίκι ως τόπος εγκατάστασης
προσφύγων από την Μικρά Ασία
Για το Τσιφλίκι, ως τόπο εγκατάστασης προσφύγων από την Μικρά Ασία, η Μαρία Σωρού μας ενημερώνει:
«Δυο χρόνια αργότερα, μετά την ήττα των Ελλήνων στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919-1922, τον γνωστό ως Μικρασιατικό και τη συμφωνηθείσα ανταλλαγή των πληθυσμών, το Τσιφλίκι από τόπος αναχώρησης θα γίνει τόπος άφιξης και εγκατάστασης άλλων προσφύγων. Από τους 1.280.000 χριστιανούς πρόσφυγες που δέχθηκε συνολικά η Ελλάδα κάποιοι έφθασαν κι εδώ και εγκαταστάθηκαν στα οικήματα και τα αγροκτήματα των προηγουμένων. Το Τσιφλίκι και κάποια άλλα κτήματα στις Πινές ήταν η μοναδική μουσουλμανική ιδιοκτησία της επαρχίας Μεραμπέλλου που διατέθηκε για την αποκατάστασή τους.
Το τοπικό Γραφείο Εποικισμού, αφού ήδη είχε εγκαταστήσει 14 οικογένειες στα μοναστηριακά του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου στην Κριτσά, αποφάσισε να εγκατασταθούν στο Τσιφλίκι εκείνες οι οικογένειες που ένα μέλος τους είχε σχέση καταγωγής με την περιοχή. Συνολικά στους εγκατασταθέντες εδώ διανεμήθηκαν 1.258 στρέμματα αγροτικής γης, με 241 ελιές, 465 οπωροφόρα δένδρα και 4.517 χαρουπιές. Η προσαρμογή των εγκατασταθέντων σ’ αυτόν τον χώρο δεν ήταν εύκολη, καθώς θεωρούσαν την περιοχή εξαιρετικά άγονη και απομονωμένη από αστικό κέντρο και δεν έλειπαν και οι γνωστές δυσκολίες αποδοχής από τους ντόπιους».
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ
