Όταν οι Θεοί θέλησαν να στολίσουν τον κήπο της κρητικής φύσης με το ομορφότερο αγριολούλουδο, τότε δημιούργησαν την παιώνια.
Ήταν η 5η (!) φορά, μέσα σε ένα μήνα, που επισκέφθηκα συγκεκριμένη τοποθεσία του Κυπαρισόδασους Καθαρού, για να πετύχω την σύντομη ανθοφορία της παιώνιας. Τα κατάφερα την επομένη ημέρα του Πάσχα! Ο φίλος Μανώλης Αφραθιανάκης, λάτρης και αυτός της κρητικής φύσης, μας έδωσε τις παρακάτω ωραίες πληροφορίες.
Ένας θεός της προϊστορικής Κρήτης, ο Παιάων ή Παιήων, της έδωσε τ’ όνομά του. Μύθοι και παραδόσεις συνδέονται με το πανέμορφο αυτό αγριολούλουδο. Τη συναντούμε σαν φάρμακο στα χέρια των αρχαίων θεραπευτών και σαν υλικό μαγγανειών. Συνδέεται με μαγικές τελετές με τους πρωταγωνιστές να στέκονται μπροστά στο ιερό φυτό, να το χαιρετούν με δέος και να λένε: «Χαίρε ιερά βοτάνη, παιωνία, ότι συ βασιλεύς πασών των βοτάνων».
Στην Κρήτη φύεται μόνο στα όρη της Δίκτης και τα Λευκά όρη. Ο αρχαίος Έλληνας ποιητής και αστρονόμος Άρατος (στο έργο του «Φαινόμενα», από στίχο 27) αναφέρει: «Τις παλιές ημέρες που έπαιζε σαν παιδί στην Ευώδη Δίκτη, τον έβαλαν σε μια σπηλιά και τον φρόντισαν για έναν χρόνο, οι Δικταίοι Κουρήτες εξαπατώντας τον Κρόνο». Το κείμενο αναφέρεται, φυσικά, στο Δία και στα βουνά της Δίκτης, που μοσχοβαλάνε από τα αγριολούλουδα!
Στα Σφακιά το όνομα για τις παιώνιες είναι «ψευθιά», γιατί τα άνθη της είναι τόσο όμορφα που μοιάζουν σαν ψεύτικα. Γι’ αυτό άλλωστε παλιότερα οι Σφακιανοί γαμπροί έβαζαν μια παιώνια στο πέτο τους (greekflora). Στην Ανατολική Κρήτη οι παιώνιες είναι γνωστές και με το όνομα «παγώνια», ενώ στο δάσος του Κρούστα είναι γνωστές ως«τουρκοροδαρές»!
ΛΕΩΝ.Κ.
