Γράφει η Μαριάνθη Καρακωνσταντή
Είναι πραγματικά θλιβερό να διαπιστώνουμε στα παιδιατρικά μας ιατρεία πως τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια συνεχής και ανησυχητική αύξηση των ποσοστών της παιδικής παχυσαρκίας. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται με πλήθος προβλημάτων όχι μόνο σωματικών αλλά και ψυχολογικών, καθιστώντας το ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα δημόσιας υγείας.
Η παχυσαρκία, δηλαδή η υπερβολική συσσώρευση λίπους, έχει καταστεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα της παιδικής και εφηβικής ηλικίας ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες και αναπτυγμένες χώρες. Η Ελλάδα μάλιστα κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις της Ευρώπης και ειδικά η Κρήτη, στα ποσοστά υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών.
Σύμφωνα με τον WHO (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) από το 1998 και μετά η παιδική παχυσαρκία θεωρείται “παγκόσμια επιδημία” λόγω του μεγάλου και συνεχώς αυξανόμενου αριθμού υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών και ως ”νόσος” λόγω των επιπλοκών που παρουσιάζονται στην υγεία των παχύσαρκων παιδιών (μεταβολικά νοσήματα όπως διαβήτης τύπου ΙΙ, υπερχοληστερολαιμία, υπέρταση, καρδιοαγγειακά νοσήματα, ενδοκρινολογικά νοσήματα).
Τα αίτια της παιδικής παχυσαρκίας είναι ποικίλα:
- Kακή διατροφή: αυξημένη κατανάλωση θερμιδογόνων τροφών, γλυκών, έτοιμων γευμάτων αναψυκτικών.
2.Λανθασμένες διατροφικές συνήθειες όπως:
ι) Η παράλειψη του πρωινού: σχετίζεται με αυξημένη ενεργειακή πρόσληψη τροφίμων χαμηλής θρεπτικής αξίας – μειωμένη σχολική απόδοση
ιι) Σίτιση ταυτόχρονα με τη χρήση οθόνης – το παιδί τρώει ασυναίσθητα και μεγαλύτερη ποσότητα.
ιιι) Μεγάλο λάθος η επιβράβευση του παιδιου με λιχουδιές. ”Φάε το φαγητό σου και μετά θα σου δώσω γλυκό.”
3.Έλλειψη φυσικής δραστηριότητας– Πολλά παιδιά περνάν αμέτρητες ώρες μπροστά σε οθόνες, από πολύ μικρή ηλικία, με ελάχιστη ή καθόλου σωματική άσκηση.
Επισημαίνω σε αυτό το σημείο ότι υπάρχει σύσταση για την πλήρη αποφυγή της οθόνης σε όποια μορφή (τηλεόραση – κινητό) μέχρι την ηλικία των 6 ετών.
4.Ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες: Ο αγχωτικός τρόπος ζωής, η κατάθλιψη και η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορούν να οδηγήσουν σε υπερφαγία ή ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες ώς μηχανισμούς αντιμετώπισης. Οικογενειακές συνήθειες και μικρότερος χρόνος που δαπανάται στο μαγείρεμα, ακόμα και η κοινωνική απομόνωση συμβάλλουν σημαντικά.
5.Γονιδιακή προδιάθεση: H κληρονομικότητα παίζει ρόλο στην προδιάθεση για παχυσαρκία.
6.Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες: οικογένειες με χαμηλό εισόδημα συχνά έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα και ασφαλείς χώρους για άσκηση.
Συνέπειες της παιδικής παχυσαρκίας
Πολυδιάστατες που επηρεάζουν την σωματική, ψυχολογική και κοινωνική ευημερία των παιδιών, οι οποίες επιπτώσεις δεν περιορίζονται στην παιδική ηλικία αλλά συχνά διατηρούνται και επιδεινώνονται στην ενήλικο ζωή.
Σωματικές Επιπτώσεις:
Διαβήτης τύπου 2: η αυξημένη λιπώδης μάζα, οδηγεί σε αντίσταση στην ινσουλίνη αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 σε νεαρή ηλικία.
Καρδιαγγειακά νοσήματα: αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης και αρτηριακής πίεσης, προδιαθέτοντας για καρδιαγγειακές παθήσεις στην ενήλικο ζωή.
Μυοσκελετικά νοσήματα: επιβάρυνση των αρθρώσεων και των οστών.
Αναπνευστικά προβλήματα: Η παχυσαρκιία σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άπνοιας ύπνου και άσθματος.
Πρώιμη ήβη: η αυξημένη λιπώδης μάζα μπορεί να επηρεάσει την ορμονική ισορροπία, οδηγώντας σε πρώιμη έναρξη της ήβης.
Ψυχολογικές Επιπτώσεις:
Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αρνητική εικόνα σώματος.
Κατάθλιψη και άγχος λόγω της κοινωνικής απομόνωσης και του στιγματισμού.
Διατροφικές διαταραχές: η πίεση για απώλεια βάρους μπορεί να οδηγήσει σε νευρογενή βουλιμία ή ανορεξία.
Κοινωνικές Επιπτώσεις:
Στιγματισμός και εκφοβισμός από συνομηλίκους
Κοινωνική απομόνωση με δυσκολίες στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων
Εκπαιδευτικές επιπτώσεις: η παχυσαρκία μπορεί να επηρεάσει την ακαδημαϊκή απόδοση λόγω απουσιών ή δυσκολιών συγκέντρωσης
ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
Η αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας απαιτεί μια πολυδιάστατη προσέγγιση που περιλαμβάνει την οικογένεια, το σχολείο και την ευρύτερη κοινωνία.
Φυσικά ο ρόλος ο δικός μας, των παιδιάτρων, που εντοπίζουμε το πρόβλημα είναι πολύ σημαντικός (με την κλινική εξέταση, τα διαγράμματα ανάπτυξης του WHO, με τα οποία παρακολουθούμε τα βρέφη από την νεογνική ηλικία, τον υπολογισμό του BMI (Δείκτης Μάζας Σώματος) του WHRT (Waist to Height Ratio).
Εντοπίζουμε το πρόβλημα και προσπαθούμε να συμβάλλουμε καταρχήν στην πρόληψη και στην συνέχεια στην αντιμετώπιση.
Είναι σημαντική η ενημέρωση της εγκύου για σωστή διατροφή, η οποία έχει αποδειχθεί ότι συμβάλλει στην φυσιολογική ανάπτυξη του εμβρύου και επηρεάζει στη συνέχεια τις διατροφικές συνήθειες του βρέφους, καθώς και η προώθηση του μητρικού θηλασμού.
1.Ρόλος της οικογένειας
Η οικογένεια αποτελεί τον πρώτο και σημαντικότερο φορέα διαμόρφωσης των διατροφικών και κινητικών συνηθειών των παιδιών. Οι γονείς (και στην Ελλάδα φυσικά οι γιαγιάδες και παππούδες ) μπορούν να συμβάλουν στην πρόληψη της παχυσαρκίας μέσω:
*Yγιεινής διατροφής:
α) προσφορά ισορροπημένων γευμάτων με έμφαση σε φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης-5 μερίδες φρούτων και λαχανικών καθημερινά.
β)Συχνότητα γευμάτων Παρατηρείται προστατευτική δράση των συχνών καθημερινών γευμάτων (5γευμάτων/ημέρα)-σχετίζεται με μειωμένο κινδυνο παχυσαρκίας- τα συχνά γεύματα βοηθούν στον έλεγχο της όρεξης.
γ) Λήψη πρωινού γεύματος: Έχει βρεθεί ότι παιδιά που δεν κατανάλωναν πρωινό, παρουσίαζαν 5 φορές περισσότερες πιθανότητες να είναι παχύσαρκα σε σχέση με εκείνα που κατανάλωναν συστηματικά.
*Πρότυπο συμπεριφοράς:
Οι γονείς που ακολουθούν υγιεινό τρόπο ζωής επηρεάζουν θετικά τις επιλογές των παιδιών τους.
Θετική ψυχολογική ενθάρρυνση και όχι δημιουργία και καλλιέργεια ενοχών στα
παιδιά για την εξωτερική τους εμφάνιση.
*Περιορισμός καθιστικής δραστηριότητας
Μείωση του χρόνου που τα παιδιά περνούν μπροστα σε οθόνες και ενθάρρυνση για φυσική δραστηριότητα και παιχνίδι.
2.Εκπαίδευση και σχολείο
Τα σχολεία διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της υγιεινής ζωής:
Περιβάλλον σχολείου: παροχή υγιεινών επιλογών στα κυλικεία και δημιουργία χώρων για άσκηση.
Εκπαιδευτικά προγράμματα: ενσωμάτωση μαθημάτων διατροφικής αγωγής και φυσικής δραστηριότητας
Συνεργασία με γονείς: ενημέρωση και εμπλοκή των γονέων σε δράσεις Προαγωγής υγείας
3.Πολιτικές Δημόσιας Υγείας
Οι κυβερνητικές πολιτικές μπορούν να υποστηρίξουν την πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας μέσω:
-κανονισμών διαφήμισης: περιορισμό της προβολής ανθυγιεινών τροφίμων σε παιδιά
-δημόσιες καμπάνιες -εκστρατείες ενημέρωσης για την προώθηση υγιεινών συνηθειών.
Έχοντας αναλύσει όσο γίνεται πιο περιεκτικά το μεγάλο αυτό πρόβλημα τελικά υπάρχει:
ΜΗΝΥΜΑ ΕΛΠΙΔΑΣ
Ας δείξουμε στα παιδιά μας ότι η υγεία είναι προτεραιότητα.
ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΛΥΚΑ ΚΑΙ ΣΟΚΟΛΑΤΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΝΙΩΣΟΥΝ ΟΤΙ ΤΑ ΑΓΑΠΑΜΕ
Ας τους προσφέρουμε ποιότητα χρόνου, υγιεινά πρότυπα και ενθάρρυνση να βγουν να παίξουν, να κινηθούν, να ζήσουν.
Aς τους δείξουμε ότι το παιχνίδι είναι ζωή!!
Μαριάνθη Καρακωνσταντή
ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ
Σύμβουλος μητρικού θηλασμού
Ειδικός παιδιατρικής διατροφής (master nutritionist in pediatric nutrition)
