«Οικία εν Ιεραπέτρω εν η εδιανυκτέρευσεν ο μέγας Ναπολέων εν έτει 1798», αναγράφεται ως λεζάντα στην καρτποστάλ που εξέδωσε στις αρχές του περασμένου αιώνα ο γνωστός βιβλιοπώλης – εκδότης Νικόλαος Αλικιώτης, στο Ηράκλειο. Ανέσυρα τη συγκεκριμένη κάρτα από τη συλλογή μου, διαβάζοντας στην ΑΝΑΤΟΛΗ την είδηση για την ιδέα του αντιδημάρχου Ιεράπετρας Αργύρη Πανταζή, αρμόδιου για θέματα τουρισμού, να μετατρέψει το παλιό αναξιοποίητο επί δεκαετίες οίκημα, του δημοσίου, σε μουσείο, όπου τοποθετώντας κέρινα ομοιώματα και έπιπλα εποχής, θα αναπαριστάνεται η επίσκεψη του μέγα Ναπολέοντα στην Ιεράπετρα, στα τέλη του 18ου αιώνα. Ως γεγονός, αυτή τοποθετείται στις 26 Ιουνίου 1798!
Η συγκεκριμένη, ασπρόμαυρη, λιθόγραφη καρτποστάλ (ταχυδρομημένη το 1905, με γραμματόσημο που απεικονίζει τον Πρίγκηπα Γεώργιο ως ύπατο Αρμοστή στην Κρήτη) δεν είχε εκδοθεί τυχαία, από τον Αλικιώτη. Η αποβίβαση του Βοναπάρτη στην Ιεράπετρα, μετά το πέρας της αιγυπτιακής εκστρατείας των Γάλλων κατά των Μαμελούκων, δεν αποκλείει κανείς να ήταν ένα πραγματικό γεγονός. Αποτελεί, πάντως, ως και σήμερα ένα… ιστορικό πρόβλημα, η σύνδεση του Γάλλου στρατηλάτη και αυτοκράτορα με την Ιεράπετρα! Πέρασε πραγματικά ή όχι ο Ναπολέων μια βραδιά στην πόλη του Νοτίου Κρητικού Πελάγους, κατά την πλεύση του γαλλικού στόλου με προορισμό την Αίγυπτο;
Την εκπληκτική αυτή, ολοζώντανη παράδοση δεν θα άφηναν οι εκδότες της εποχής της Κρητικής Πολιτείας, ανεκμετάλλευτη. Εξ άλλου, όπως έχω ξαναγράψει μελετώντας τις κάρτες της Κρήτης της περιόδου εκείνης, ο εκδοτικός πυρετός των καρτποστάλ από το 1897 έως το 1915, οφείλεται στην παρουσία χιλιάδων στρατιωτών και ναυτών, μεταξύ αυτών και Γάλλων. Για να επικοινωνήσουν όλοι αυτοί με την πατρίδα και τους δικούς τους, ως μόνο μέσον είχαν τις καρτποστάλ και τις επιστολές. Οι κάρτες που ταχυδρομούσαν, αποτελούσαν και άριστο σουβενίρ από την υπηρεσία τους εκείνη την εποχή, με τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα, στην αυτόνομη Κρητική Πολιτεία, της οποίας εγγυήτριες δυνάμεις ήταν η Αγγλία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ρωσία. Το Λασίθι, ως γνωστόν υπαγόταν στη Γαλλική διοίκηση. Άρα και ο «μύθος» της επίσκεψης του Ναπολέοντα – της μεγαλύτερης στρατιωτικής προσωπικότητας των Γάλλων, ευλόγως θα ήταν ένα προσφιλές θέμα για μια καρτποστάλ που θα «πουλούσε» πολύ στις πολυπληθείς τάξεις των Γάλλων στρατιωτικών που υπηρετούσαν στο Λασίθι και στα Χανιά. Και φαίνεται ότι επιβεβαιώθηκε ως επιλογή θέματος, γιατί ως θέμα, «Το σπίτι του Ναπολέοντα» εκδόθηκε σε κάρτα και από άλλους εκδότες, στο Ηράκλειο και στα Χανιά. Επίσης χαρακτηριστική είναι η νεώτερη καρτποστάλ (δεκαετίας του 1950), που δείχνει το διαρκές «τουριστικό ενδιαφέρον» του θέαματος…
Άραγε, ο Ναπολέων Βοναπάρτης κοιμήθηκε σαν ένας ανώνυμος στρατιώτης στο φτωχόσπιτο που δείχνει η φωτογραφία και έφυγε τα ξημερώματα χωρίς να δηλώσει την ταυτότητά του, αφήνοντας ένα σημείωμα στον σπιτονοικοκύρη, αποκαλύπτοντας, ενώ ήδη είχε φύγει, το ποιος πραγματικά ήταν; Ή ένα άσχετο γεγονός, ενός απλού ενδεχομένως στρατιώτη, σε συνδυασμό με τον απόηχο της ένδοξης ναπολεόντειας εκστρατείας, έδωσαν αφορμή στους Γεραπετρίτες της εποχής εκείνης να πλέξουν ένα εκπληκτικό μύθο; Πολλοί είναι οι ερευνητές που απορρίπτουν κατηγορηματικά την εκδοχή της αποβίβασης και διανυκτέρευσης του Ναπολέοντα στην Ιεράπετρα. Άλλοι την αποδέχονται.
Εγώ, θα παραθέσω μόνο εκείνη που θεωρώ ως άξια να μνημονευτεί. Ο Γάλλος ιστορικός M.A. Schuermant στο βιβλίο του «Itineraire general de Napoleon» δημοσιεύει έκθεση του ναυάρχου Jurien de la Graviere, όπου αναφέρεται «παρέκκλιση της πορείας του γαλλικού στόλου στην Κρήτη, μετά τον απόπλου του από την Τουλόν, με πορεία για Αίγυπτο». Αλλά και η αναφορά του ναυάρχου Fr. Brueys, ότι «αποβίβασε τον κατάκοπο από το ταξίδι Αρχιστράτηγο, σε μια μικρή πόλη την Ιεράπυτνα ή Γεράπετρα, όπως λέγεται σήμερα», είναι χαρακτηριστική.
Εντούτοις, όπως αναφέρει ο αείμνηστος διευθυντής Αρχαιοτήτων Λασιθίου Νίκος Παπαδάκης σε σύγγραμμά του για την Ιεράπετρα, «Τα ημερολόγια των πλοίων της Γαλλικής Αρμάδας δεν αναφέρουν τίποτα για το γεγονός αυτό και ο Γάλλος ναύαρχος Bellon, που μετέφερε το Ναπολέοντα από την Αίγυπτο στην Ευρώπη, το θεωρεί απλή επινόηση. Το ίδιο υποστηρίζουν και οι νεώτεροι ερευνητές P. Faure και Ν. Σταυρινίδης».
Η παράδοση, που παραλαμβάνει πραγματικά γεγονότα και τα διανθίζει, υπάρχει και συντηρείται εδώ και πάνω από δυο αιώνες! Τυχαίο; Θέλει τον Ναπολέοντα να αποβιβάζεται στην παραλία της Ιεράπετρας με λέμβο που κωπηλατούσαν πέντε ναύτες, για να πάρουν νερό για το πλοίο τους. Συνάντησαν τον άρχοντα της πόλης Ανδρέα Περουλιό που τους υπέδειξε πηγάδι για να πάρουν νερό. Ο Ναπολέων έκανε βόλτα στα Βιγλιά και ο Περουλιός τον συνόδευσε ως το σπίτι του, όπως επέβαλε η κρητική φιλοξενία. Γευμάτισαν και ο Περουλιός ζήτησε από τον ξένο του να κοιμηθεί στο σπίτι του, πρόταση που αποδέχτηκε ο Βοναπάρτης, διώχνοντας τον ναύτη, με εντολή να γυρίσει να τον παραλάβει πριν το ξημέρωμα. Ο προύχοντας επέστρεψε για τον φιλοξενούμενό του, προχωρημένης της μέρας, αλλά δεν βρήκε κανέναν. Κάτω από το προσκεφάλι, στο άδειο κρεβάτι βρήκε σημείωμα γραμμένο στα γαλλικά, που όταν πήγε στην πόλη να του το διαβάσουν γαλλομαθείς, αποκαλύφθηκε η ταυτότητα του υψηλού φιλοξενούμενού του: «Αν θέλετε να μάθετε ποιος ήταν ο ξένος σας, μάθετε ότι είμαι ο Ναπολέων Βοναπάρτης», λέγεται ότι έγραψε επί λέξει το σημείωμα αυτό.
Το σπίτι όπου κοιμήθηκε ο Ναπολέων ανήκει στο Δήμο Ιεράπετρας, που το αγόρασε από τον τελευταίο κληρονόμο Χαριδ. Τζωρτζακάκη – απόγονο της κόρης του Α. Περουλιού, την Ευγενία, αναφέρει ο Νίκος Παπαδάκης και καταλήγει στο βιβλίο του που εκδόθηκε το 2000 από το Δήμο Ιεράπετρας:
«Μακριά από τις ιστορικές έριδες και τις επιστημονικές συζητήσεις, νομίζουμε ότι, όποια και αν είναι η τελεσίδικη επιστημονική αλήθεια, ο Γεραπετρίτης δεν θα πάψει να καμαρώνει για τον μεγάλο φιλοξενούμενο του συντοπίτη του και να δείχνει το σπίτι του Περουλιού, που δεν το βρίσκεις αλλιώς σήμερα, παρά σαν «το σπίτι του Ναπολέοντα» Πιστεύουμε ότι οι αρμόδιες Υπηρεσίες θα πρέπει να το αξιοποιήσουν π.χ. σαν επιστημονικό ξενώνα ή σαν μικρό μουσείο και όχι να παραμείνει κλειστό, οπότε οι φθορές του χρόνου θα είναι εντονώτερες».
ΝΙΚΟΣ ΤΡΑΝΤΑΣ
