Δεν μπορούσα να το φανταστώ ότι μια απλή επίσκεψη στον Κρούστα θα εξελισσόταν τόσο ενδιαφέρουσα και ξεχωριστή. Ο φίλος αρχαιολόγος Peter Rogers μελετά την περίοδο της Ενετοκρατίας στην Κρήτη και μου ζήτησε να τον συνοδεύσω μέχρι τον Άγιο Ιωάννη Θεολόγο στη θέση Λάκκους του Κρούστα, στο δρόμο για την Πρίνα και μετά αριστερά προς Καλό Χωριό και το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου.
Ο καιρός ήταν θαυμάσιος και αυτό έκανε το ταξίδι μας ιδιαίτερα απολαυστικό. Για καλή μας τύχη, όταν φτάσαμε στον Κρούστα συναντήσαμε τον Κωστή Βάρδα, έναν άριστο γνώστη της περιοχής και της ιστορίας του Κρούστα. Ο Κωστής, ο Ρωμανοχαβούνας όπως είναι γνωστός στο χωριό, μας συνόδευσε μέχρι τους Λάκκους και το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη και μέχρι να φτάσουμε στους Λάκκους μας είπε ένα σωρό ενδιαφέρουσες ιστορίες από παλιά συμβάντα που διαδραματίστηκαν στην περιοχή του Κρούστα.
Άγιος Ιωάννης Θεολόγος στους Λάκκους
Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στους Λάκκους είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες του 14ου αιώνα και φαίνεται να είναι κτισμένος επάνω σε χαλάσματα ακόμα παλιότερου ναού. Γύρω του υπάρχουν αρκετά χαλάσματα καθώς και δύο πέτρινα εντυπωσιακά αλώνια. Ακόμα πιο εντυπωσιακή είναι η κοντινή κυκλική δεξαμενή νερού στην οποία μας οδήγησε ο Κώστας. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση η πέτρινη σκάλα της δεξαμενής που οδηγούσε στον πάτο της και η οποία σώζεται ατόφια, σαν να έγινε στην εποχή μας. Πρόκειται για ένα σημαντικό μνημείο του Κρούστα που θα μπορούσε -και αυτό- να ενταχθεί σε μια διαδρομή τουριστικού ενδιαφέροντος που θα συνδύαζε επισκέψεις -από τα πολλά παλιά μονοπάτια της περιοχής- σε ενδιαφέρουσες θέσεις αρχαιολογικού, θρησκευτικού και φυσιολατρικού ενδιαφέροντος. Ας το μελετήσει ο Πολιτιστικός Σύλλογος του Χωριού. Αξίζει τον κόπο.
Στην ιστοσελίδα για τον θρησκευτικό τουρισμό του ΤΕΙ Κρήτης (Παράρτημα Αγίου Νικολάου) διαβάζουμε ότι στο εσωτερικό του ναού, αξιοσημείωτο είναι το κτιστό τέμπλο που διαχωρίζει, με τη μορφή τοίχου, το χώρο με μοναδικά ανοίγματα στην Ωραία Πύλη και ένα παράθυρο πάνω από αυτή. Το μνημείο είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες του 14ου αιώνα σε ένα πλήρες και ενδιαφέρον εικονογραφικό πρόγραμμα. Στην κόγχη της αψίδας απεικονίζεται η Δέηση και από πάνω, στο μέτωπο της αψίδας, ο Αναπεσών. Στον δυτικό τοίχο σώζεται γραπτή επιγραφή που χρονολογεί τις τοιχογραφίες και την ταυτόχρονη ανοικοδόμηση ή ανακαίνιση του μνημείου «(ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΘΗ Η ΑΝΕΚΑΙΝΙΣΘΗ) ΚΑΙ ΑΝΙΣΤΟΡΙΘΗ Ο ΘΕΙΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΕΥ(ΦΗΜΟΥ) ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΚΑΙ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΔΙ ΕΞΟΔΟΥ ΚΑΙ ΚΟΠΟΥ ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΕΣΤΑΤΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΚΛΟΝΤΖΙΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΜΒΙΑΣ ΑΥΤΟΥ ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΑΥΤΟΥ ΑΜΗΝ ΕΤΟΥΣ (7.856 από κτίσεως κόσμου) = 1348 μ.Χ.» (Ξανθουδίδης 1903, 73).
Στον Περδικόλακκο και στην Παναγιά
Όμως η επίσκεψή μας στον Κρούστα και στους Λάκκους είχε και συνέχεια. Ο Κωστής μας οδήγησε σε μια άλλη κοντινή με τους Λάκκους θέση που ονομάζεται Περδικόλακκος. Βρίσκεται ακόμα πιο ανατολικά και η θέση έχει ενδιαφέρον, αρχικά, από γεωλογικής πλευράς, καθώς πρόκειται για ένα μεγάλο βούλισμα της γης.
Το πάνω μέρος του Περδικόλακκου έχει την ξεχωριστή ονομασία Παναγιά και ο Κωστής μας υπέδειξε το πιο εντυπωσιακό αρχαίο κτίσμα που έχω αντικρίσει τα τελευταία χρόνια στην περιοχή μας. Θυμίζει αρκετά την αρχαία Λατώ και τις μινωικές στάνες του Κρούστα αλλά ξεχωρίζει λόγω του μεγέθους του. Τεράστιες πέτρες η μια πάνω στην άλλη συνέθεταν ένα πολύ μεγάλο οικοδόμημα, πολύ μεγαλύτερο από τα συνηθισμένα της περιοχής. Όμως, αν δούμε και την θέση του βρίσκεται σε ένα στρατηγικό σημείο από το οποίο μπορούμε να εποπτεύσουμε μεγάλη έκταση.
Σύμφωνα με τον Κωστή, απ’ ότι έχει ακούσει από παλιούς, πρόκειται για ναό της Παναγίας ο οποίος κάποια περίοδο καταστράφηκε. Μάλιστα μια γυναίκα Κρουστιανή είδε όραμα ότι εκεί υπάρχει και εικόνα της Παναγίας αλλά στο ψάξιμο που έκανε το χωριό, με επικεφαλής τον παπά, αυτό που βρέθηκε ήταν ένα δισκοπότηρο.
Δίπλα από το οίκημα υπάρχει μια τετράγωνη δεξαμενή νερού και πολύ κοντά ένας μελισσόκηπος. Σε πιο ψηλό σημείο η τοποθεσία ονομάζεται Ελληνικά, όνομα ενδεικτικό αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.
Στον Πάνω και τον Κάτω Αη Γιώργη
Επιστρέψαμε στον Κρούστα και, από τα αναπλασμένα όμορφα σοκάκια του χωριού, επισκεφθήκαμε τις εκκλησίες του Πάνω και του Κάτω Αη Γιώργη. Ο Κάτω Άη Γιώργης χρονολογείται από τον 13ο αιώνα και ονομάζεται έτσι για να ξεχωρίζει από το νεώτερο ναό που βρίσκεται παραδίπλα. Είναι μονόχωρος και καμαροσκέπαστος, με εντυπωσιακές ενετικές ανάγλυφες παραστάσεις στα ανοίγματά του. Εσωτερικά σώζονται λίγες τοιχογραφίες, ανάμεσα στις οποίες διακρίνουμε τους Ιεράρχες, τη Γέννηση του Ιησού και τη Βαϊοφόρο.
Αυτά τα απρόσμενα ενδιαφέροντα είδα την περασμένη Παρασκευή 11 Νοεμβρίου, παρέα με τον Κωστή, τον Peter και την σύζυγό του Joy. Φυσικά μια ρακή ήταν απαραίτητη πριν αναχωρήσουμε από το όμορφο χωριό.
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ
