Γιατί η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, από την οποία πήρε το όνομά της η πόλη μας, χτίστηκε στην χερσόνησο του Όρμου και όχι κάπου αλλού, διερωτάται ο συμπολίτης μας Tony Cross και κάνει τις παρακάτω σκέψεις:
«Ως σχετικά νέος κάτοικος του Αγίου Νικολάου (ήρθα εδώ πριν από 19 χρόνια) πάντα αναρωτιόμουν γιατί η εκκλησία του Αγίου Νικολάου βρίσκεται κάπως έξω από την πόλη; Ως κάποιος που ενδιαφέρεται τόσο για την ιστορία, όσο και για τη γεωλογία, έχω μελετήσει τη διάταξη του τοπίου εδώ και νομίζω ότι μπορώ να υποθέσω γιατί βρίσκεται η εκκλησία εκεί.
Ως πρώην ναυτικός, κοιτάζοντας ένα ναυτικό χάρτη αυτής της περιοχής, αναζητώντας ένα ασφαλές αγκυροβόλιο, μία περιοχή ξεχωρίζει ξεκάθαρα. Ο κόλπος του Αγίου Νικολάου, ο Όρμος ή Καθολικό. Δεδομένων των βορειοδυτικών ανέμων που επικρατούν, το πιο προστατευμένο και σταθερό αγκυροβόλιο είναι σε αυτόν τον κόλπο. Μπορώ κάλλιστα να φανταστώ τους πρώτους άποικους και τους εμπόρους σε αυτήν την περιοχή, να εγκαθίστανται γύρω από τον κόλπο του Αγίου Νικολάου, ως ένα ασφαλές μέρος για να αγκυροβολήσουν και να μεταφέρουν βάρκες έξω.
Γνωρίζουμε από άλλες αρχαίες πόλεις σε παράκτιες περιοχές της Κρήτης ότι η πειρατεία αποτελούσε μεγάλη ανησυχία παλαιότερα. Γι’ αυτό χωριά και πόλεις χτίζονταν στην πλαγιά των λόφων προς την ξηρά, για να μην φαίνονται από τη θάλασσα. Είναι επίσης συνηθισμένο η εκκλησία να βρίσκεται κοντά, ή στο υψηλότερο σημείο οποιασδήποτε πόλης ή χωριού. Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου βρίσκεται ψηλά στις πλαγιές πάνω από τον κόλπο του Αγίου Νικολάου, αλλά, το σημαντικότερο δεν είναι στην κορυφή του λόφου, είναι λίγο πιο κάτω από την πλευρά της ξηράς και αόρατη από τη θάλασσα.
Θα περίμενα λοιπόν να μεγαλώσει ένα χωριό ανάμεσα στην εκκλησία και τον κόλπο, που θα ήταν επίσης αόρατο από τη θάλασσα. Διερωτώμαι λοιπόν αν η εκκλησία του Αγίου Νικολάου κάποτε εξυπηρετούσε ένα χωριό και ένα λιμάνι της περιοχής».
Η μαρμάρινη βάση κίονα και η
πρωτοβυζαντινή χάλκινη πόρπη
Με αφορμή τα όσα σήμερα αναφέρει ο συμπολίτης μας Tony Cross, ανατρέχουμε στο βιβλίο «Ο Άγιος Νικόλαος και η περιοχή του» για περισσότερες πληροφορίες
Ως γνωστόν στο εσωτερικό του ο ναός του Αγίου Νικολάου στον Όρμο διαθέτει δύο στρώματα ζωγραφικής, το πρώτο είναι ανεικονικό την εποχή της εικονομαχίας (726 έως την αραβική κατάκτηση το 827/8) και το δεύτερο στρώμα ζωγραφικής χρονολογείται στις αρχές του 14ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αναστήλωσής του (2006/7) προέκυψαν ενδιαφέροντα στοιχεία που σχετίζονται με την κατασκευή του ναού, καθώς και με τις υστερότερες επεμβάσεις που έγιναν αργότερα.
Στο βιβλίο της πόλης διαβάζουμε ότι στα ΒΔ βρέθηκε μαρμάρινη βάση κίονα σε δεύτερη χρήση και κατά τη διάλυση πεζούλας μία πρωτοβυζαντινή χάλκινη πόρπη του 6ου -7ου αιώνα. Η πόρπη είναι αντικείμενο συνδεδεμένο με τον τρόπο ένδυσης και την καθημερινή ζωή και αναμφίβολα τεκμηριώνει την χρήση του χώρου κατά την πρώτη βυζαντινή περίοδο. Στο φως ήρθαν επίσης τέσσερις ταφές, που, με βάση τα νομισματικά δεδομένα και τα ευρήματα, μπορούν να χρονολογηθούν στην εποχή της ύστερης βενετοκρατίας.
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ
