Την Πέμπτη 30 Μαΐου 2025, οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας πραγματοποίησαν μια ξεχωριστή εκπαιδευτική περιήγηση στο Κανάλι Ελούντας, έναν τόπο όπου κάθε γωνιά του είναι και μια μαρτυρία του παρελθόντος, ένας ζωντανός διάλογος με την Ιστορία. Ξεναγός μας σ’ αυτό το συναρπαστικό ταξίδι στον χρόνο ήταν ο Δρ. Μανόλης Μακράκης, δάσκαλος, συγγραφέας και Διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Ελούντας, ο οποίος με πάθος και γνώση μάς μετέδωσε την αγάπη του για την Ελούντα και την Κρήτη.
Η πρώτη μας στάση έγινε στους παραθαλάσσιους ανεμόμυλους, που στέκουν αγέρωχοι σαν σιωπηλοί φρουροί του τόπου. Ο κύριος Γεώργιος Φουντουλάκης, ιδιοκτήτης ενός από τους μύλους που χρονολογείται από το 1910, άνοιξε ευγενικά τις πόρτες του και μας ξενάγησε στους χώρους του, αποκαλύπτοντας την ιστορία και τη σημασία τους ως αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομικής και πολιτιστικής ζωής του παρελθόντος.
Στην ξενάγηση συμμετείχε και ο Προοδευτικός Σύλλογος Ελούντας, ενισχύοντας τη σύνδεση της τοπικής κοινωνίας με την ιστορική της κληρονομιά.
Στη συνέχεια, επισκεφτήκαμε τα ερείπια μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 5ου αιώνα όπου σώζεται το εντυπωσιακό –αν και επιχωματωμένο- ψηφιδωτό της, έρμαιο των καιρικών φαινομένων μέχρι η αρμόδια υπηρεσία να φροντίσει για τη συντήρηση και ανάδειξή του. Μέσα από τον ιερό αυτό χώρο, ο κ. Μακράκης μάς μίλησε για την πόλη «Ολούντα» ή «Όλους», που υπήρξε ένα σημαντικό διοικητικό και οικονομικό κέντρο από τη Μινωική έως τη Βυζαντινή εποχή. Δωρική πόλη, οργανωμένη, με δικό της νόμισμα και επιγραφικές μαρτυρίες για τις σχέσεις της με άλλες πόλεις π.χ. με τη Ρόδο, την Ιεράπετρα, κ.α. γνώρισε μεγάλη ακμή τον 4ο αι. π.Χ. Η πόλη συνέχισε να ευημερεί και μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση, όπως μαρτυρούν τα ερείπια των άλλοτε μεγαλόπρεπων ναών της περιοχής.
Κατά τον 6ο και ιδιαίτερα τον 7ο αιώνα, οι αραβικές επιδρομές και ο μεγάλος σεισμός του 795 μ.Χ. οδήγησαν σε ερήμωση τις παραλιακές περιοχές. Το 1204, η Κρήτη μοιράστηκε ανάμεσα στους Βενετούς και τους Γενουάτες, με τους πρώτους να παραμένουν στο νησί μέχρι το 1669. Κατά τη διάρκεια της βενετικής κατοχής, με τη λειτουργία των αλυκών, δημιουργήθηκε ο πρώτος μόνιμος οικισμός στην Ελούντα.
Οι αλυκές αποτέλεσαν για αιώνες τη βασική πηγή επιβίωσης για τους κατοίκους. Η παραγωγή αλατιού βασιζόταν σε αρχαίες μεθόδους εκμετάλλευσης των φυσικών φαινομένων της πλημμυρίδας και της άμπωτης, με χρήση ειδικών λεκάνων – βραστήρων και «τηγανιών». Το αλάτι, πολύτιμο σε προηλεκτρικές εποχές, αποτελούσε μέσο συντήρησης τροφίμων και ανταλλαγής αγαθών, ακόμη και κατά τις περιόδους των πολέμων και της κατοχής ως ανταλλάξιμο προϊόν. Οι αλυκές σταμάτησαν να λειτουργούν το 1972, καθώς η τουριστική ανάπτυξη της περιοχής άλλαξε τη μορφή της τοπικής οικονομίας.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσίασε και η επίσκεψη στο παλιό χαρουποεργοστάσιο Ελούντας, ιδρυθέν το 1938 – το πρώτο υπερσύγχρονο εργοστάσιο επεξεργασίας χαρουπιού στην Κρήτη. Μέσω της μηχανής “μπουράτο”, το χαρούπι διαχωριζόταν σε υποπροϊόντα με μεγάλη εμπορική αξία. Σήμερα, το κτήριο έχει αποκτήσει τουριστική χρήση, διατηρώντας όμως ζωντανή τη μνήμη μιας ολόκληρης εποχής.
Η Σπιναλόγκα, που δεσπόζει απέναντι από την Ελούντα, δεν έμεινε έξω από το ιστορικό μας ταξίδι. Από φρούριο των Βενετών και τουρκικό συνοικισμό, μέχρι λεπροκομείο την εποχή της Κρητικής Πολιτείας, η ιστορία της συγκλονίζει και συγκινεί. Σήμερα προσελκύει περισσότερους από 400.000 επισκέπτες κάθε καλοκαίρι.
Η περιήγηση ολοκληρώθηκε στο κτήριο της Κοινότητας, όπου ο πολιτιστικός σύλλογος «Οι Υφάντρες» μας καλωσόρισε με κεράσματα και μία ξενάγηση στον κόσμο της υφαντικής τέχνης. Από το 2013, η ομάδα αυτή κρατά ζωντανή την παραδοσιακή υφαντική τέχνη, οργανώνοντας δράσεις με μαθητές και θεματικές εκδηλώσεις, όπως το περσινό «Τα Παντρολογήματα». Η φετινή καλοκαιρινή δράση θα πραγματοποιηθεί στις 19 και 20 Ιουλίου, με τη θεματολογία να παραμένει έκπληξη.
Θα θέλαμε να εκφράσουμε τις πιο θερμές μας ευχαριστίες στον Δρ. Μανόλη Μακράκη, όχι μόνο για την εξαιρετική του ξενάγηση, αλλά και για την αγάπη του για τον τόπο, που αποτυπώνεται και στο πλούσιο συγγραφικό του έργο: Κρητών Παιδεία, Ιστορία της Κρήτης, Ελούντας Γένη, Ελούντα κ.ά. Μέσα από τα μάτια του, είδαμε την Ιστορία να ζωντανεύει, και μέσα από τα βήματά μας, νιώσαμε τη σύνδεση με τις ρίζες μας πιο ουσιαστικά από ποτέ.
Οι εκπαιδευτές και οι εκπαιδευόμενοι
Η εκπαιδεύτρια Ελληνικού Γραμματισμού στο ΣΔΕ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Τσάγκαρη Σπυριδούλα
Ο υποδιευθυντής του ΣΔΕ Ιεράπετρας Αργυράκης Δημήτριος
