Το ενδιαφέρον της γραμματέως του Ορειβατικού Συλλόγου Αγίου Νικολάου Μαρίας Μετζογιαννάκη κίνησε ένα είδος σταφυλιού που προσφέρει πλουσιοπάροχα μια ξεχασμένη απ’ τα παλιά, κληματαριά, που φύεται στα χαλάσματα της γειτονιάς της στη Σφάκα:
* «Εφτάκυ/ιλο το λέει η μάνα μου, αλλά και φτακύ/ίλι λόγω σχήματος. Το βρίσκω νόστιμο, είναι γλυκόξινο και το έχω χρησιμοποιήσει από πέρυσι σε μαρμελάδα με σύκα. Φέτος μόνο του, γιατί δε συγχρονίστηκαν τα σταφύλια με τα σύκα. Μου βγήκε πολύ καλή και με ωραίο χρώμα η μαρμελάδα. Έψαξα πάντως και βρήκα ότι πρόκειται για αρχαία ποικιλία, που τείνει να εκλείψει και ότι απ’ αυτήν οι παππούδες μας έφτιαχναν ξινό και το έβαζαν στα φαγητά, όταν δεν είχαν λεμόνι. Σκέφτομαι το χειμώνα να κάνω φυτώρια απ’ τα κλήματά του!». Βεβαίως, Μαρία, αξίζει να σώσουμε και να πολλαπλασιάσουμε αυτές τις μοναδικές ποικιλίες γενεών και γενεών.
* Εφτάκυλα, στο Γλωσσικό Ιδίωμα της Ανατολικής Κρήτης, λέμε τα καρποφόρα δένδρα που ανθοφορούν και καρποφορούν περισσότερες από μια φορά το χρόνο (εφτάκυλη λεμονιά, κληματαριά κά.). Πιθανόν από τον αριθμό εφτά και το ρήμα κυλίω με τη σημασία του στρέφομαι, αναπαράγω, επαναλαμβάνω την καρποφορία.
* Ο φίλος Χριστόφορος μας ενημέρωσε ακόμα ότι «τα σταφύλια αυτά τα λέγαμε εφτάκιλα επειδή πολλές φορές τα σταφύλια γίνονται τόσο μεγάλα που φτάνουν τα εφτά κιλά, όπως υπερθετικά λέει ο λαός μας. Όχι ότι είναι εφτά κιλά, απλά το λένε για να δείξουν το μέγεθος. Είναι από τα είδη σταφυλιών που είναι επιτραπέζια και ποτέ δεν τα οινοποιούσαν. Ένα τυπικό χαρακτηριστικό τους είναι ότι ωριμάζουν πολύ αργά χρονικά, όταν οι άλλες ποικιλίες έχουν ήδη τελειώσει. Θυμάμαι ακόμα και μετά τα Χριστούγεννα, να κρέμονται σταφύλια και να τα κόβουμε χειμώνα να τα τρώμε». Όσο ζούμε μαθαίνουμε!
♦ Τα εφτάκιλα σταφύλια τα γράψαμε με γιώτα -ι, τα γράψαμε με ύψιλον -υ, αλλά “το σωστό είναι με όμικρον γιώτα -οι”, μας ενημέρωσε ο φιλόλογος Μανώλης Κλώντζας:
«Έτσι το θυμάμαι από την παιδική μου ηλικία και σίγουρα δεν έχει σχέση με τα κιλά, καθώς τότε είχαμε οκάδες. Η σωστή ονομασία, κατά την άποψή μου, είναι με όμικρον γιώτα (-οι). Εφτά κοιλιές, εφτά δηλαδή φορές καρποφορεί η σταφυλιά… πολλές φορές με τη
γενική έννοια» μας σχολίασε.
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ
