Η υλοποίηση των έργων Λιμνοδεξαμενής Χοχλακίων και Φράγματος Αγίου Ιωάννη μέσω ΣΔΙΤ σηματοδοτεί για το Λασίθι ένα ιστορικό ορόσημο. Πρόκειται για τις πρώτες μεγάλες υδρο-αρδευτικές παρεμβάσεις που μπαίνουν στο στάδιο της υλοποίησης με μια πρακτική που δεν είχε εφαρμοστεί μέχρι σήμερα. Αν στα έργα αυτά προστεθεί και η πρόσφατη υπογραφή για το ξεκίνημα των συμπληρωματικών έργων του φράγματος Μπραμιανών, τρία σημαντικά έργα που αφορούν τη νότια και την ανατολική παραγωγική ζώνη του Λασιθίου προχωρούν, δίνοντας λύσεις στην ξηροθερμική κατάσταση της ανατολικής Κρήτης που συνεχώς επιδεινώνεται.
Ωστόσο, πίσω από την «επιτυχία του παρόντος» υπάρχει μια μακρά ιστορία παλαιότερων σχεδιασμών, μελετών και προσπαθειών που άλλοτε εγκαταλείφθηκαν και άλλοτε πάρα το στάδιο της προετοιμασίας δεν κατάφεραν να ξεκινήσουν ποτέ με δημόσια χρηματοδότηση.
Το φράγμα Αγίου Ιωάννη και η λιμνοδεξαμενή Χοχλακίων αποτελούσαν δύο από τις επτά παρεμβάσεις που είχαν προγραμματιστεί από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λασιθίου ήδη από το 1999. Το ΙΓΜΕ τότε είχε αναλάβει να εντοπίσει και να μελετήσει τις κατάλληλες θέσεις για μικρά φράγματα και λιμνοδεξαμενές, με στόχο τη θωράκιση του νομού απέναντι στη λειψυδρία. Οι υπόλοιπες πέντε θέσεις ήταν στη Φουρνή, τα Τσικαλαριά, τα Σχοινοκάψαλα, τον Κρούστα και το Οροπέδιο Καθαρού, όπως σημειώνει ο πρώην Νομάρχης Λασιθίου Σήφης Αναστασάκης που είχε δώσει μεγάλη βαρύτητα στα έργα αυτά.
«Αυτές οι μελέτες που μας παραδόθηκαν τότε στη Νομαρχία Λασιθίου θα πρέπει να υπάρχουν στα αρχεία που έχουν μείνει εκεί. Κάποιες από αυτές τις μελέτες τις είχαμε στείλει και στα υπουργεία ΥΠΕΧΩΔΕ και ΥΠΑΑΤ για να τις ολοκληρώσουν. Σε κάθε περίπτωση υπήρχε μια συγκροτημένη προσπάθεια προετοιμασίας για έργα απέναντι στην ξηροθερμική πορεία που έχει ο νομός», σημειώνει.
Από αυτά, μόνο τα δύο – Αγ. Ιωάννης και Χοχλακιές – κατάφεραν να ωριμάσουν με την πάροδο των ετών και να ενταχθούν σε προγράμματα χρηματοδότησης. Τα υπόλοιπα βυθίστηκαν στα γρανάζια της γραφειοκρατίας, των περιβαλλοντικών ενστάσεων και της έλλειψης πολιτικής συνέχειας. Γιατί όσο κι αν ωρίμασαν, ανακοινώθηκαν ή γέμισαν προσδοκίες τους παραγωγούς για την εκτέλεσή τους, τελικά δεν υλοποιήθηκαν.
Χωρίς έργα στο Μεραμπέλλο
Ενδεικτική περίπτωση αποτελεί το φράγμα Καθαρού. Αν και υπήρχε τεκμηριωμένη πρόταση για τη συγκράτηση 950.000 κ.μ. νερού, το έργο «κόλλησε» στη χωροθέτηση, με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας να εκφράζει σοβαρές περιβαλλοντικές αντιρρήσεις για την επίδραση στην τοπική πανίδα και χλωρίδα. Έκτοτε, το έργο δεν επανήλθε ποτέ με σοβαρούς όρους συζήτησης.
Αντίστοιχα, η λιμνοδεξαμενή Φουρνής έφτασε μέχρι το στάδιο της προμελέτης και παραδόθηκαν γεωλογικά στοιχεία, όμως δεν έγινε ποτέ το βήμα παραπέρα. Παρέμεινε μια υπόθεση που κυκλοφορούσε σε άτυπες συζητήσεις, χωρίς θεσμική συνέχεια.
Σήμερα, η Περιφέρεια Κρήτης προσπαθεί να στηρίξει μια νέα προοπτική, βγάζοντας από το συρτάρι αυτό το «ξεχασμένο κεφάλαιο». Αξιολογούνται γεωλογικά και τεχνικά οι παλιές προτάσεις. Οι περιοχές Φουρνής, Κρούστα και Καθαρού μπαίνουν ξανά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Η ερώτηση δεν είναι απλώς αν είναι απαραίτητα τα έργα, αυτό θεωρείται δεδομένο. Η ερώτηση είναι αν είναι και υλοποιήσιμα. Κι αυτό είναι μια παράμετρος που μένει να διαπιστωθεί.
Οι νέες γεωφυσικές έρευνες θα κρίνουν εάν οι επιλεγμένοι άξονες είναι κατασκευαστικά εφικτοί και οικονομικά βιώσιμοι. Θα εξεταστούν οι συνθήκες θεμελίωσης, η πιθανή ύπαρξη ρηγμάτων, η κατακράτηση του νερού. Εάν όλα είναι θετικά, τότε ανοίγει ο δρόμος για επικαιροποιήσεις μελετών και, ενδεχομένως, για ένταξη σε χρηματοδοτικά εργαλεία.
Οι εξαγγελίες
του υπουργού
Παράλληλα στις αρχές Μαΐου, ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Τσιάρας παρουσίασε και επί μέρους έργα που έχουν ενταχθεί όπως είναι:
Ένα μικρό έργο με δημόσια δαπάνη 2,2 εκατ. ευρώ: Βελτίωση υφισταμένης υποδομής με ανάπτυξη συστήματος τηλεδιαχείρισης – τηλεμέτρησης στο Δήμο Σητείας.
Τρία έργα αγροτικής οδοποιίας συνολικής δαπάνης 2 εκατ. ευρώ και συγκεκριμένα:
Αγροτική οδοποιία Γδοχίων, Μύρτου και Καβουσίου Δήμου Ιεράπετρας Προϋπολογισμός: 500.000 €, με δικαιούχο τον Δήμο Ιεράπετρας.
Αγροτική οδοποιία Δ.Ε. Ιεράπετρας. Προϋπολογισμός: 500.000 €, με δικαιούχο τον Δήμο Ιεράπετρας.
Βελτίωση πρόσβασης σε γεωργική γη και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις στην ΤΚ Παλαικάστρου.
Προϋπολογισμός: 1.000.000 ευρώ, με δικαιούχο τον Δήμο Σητείας.
Επιπλέον, στο πλαίσιο της ΚΑΠ 2023–2027 και της παρέμβασης για τη βελτίωση πρόσβασης σε γεωργική γη και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις, υποβλήθηκαν από τους Δήμους του νομού 20 προτάσεις, συνολικού προϋπολογισμού 12 εκατ. ευρώ (28/2/2025). Οι προτάσεις βρίσκονται στο στάδιο αξιολόγησης.
Μεγάλη πρόκληση
Το Λασίθι παραμένει μια ξηροθερμική περιοχή, με περιορισμένους φυσικούς υδάτινους πόρους. Δεν μπορεί να στηρίζεται σε αποσπασματικές λύσεις ή να αναμένει τα μεγάλα έργα να σώσουν την κατάσταση. Απαιτείται στρατηγική, συνέπεια και διαρκής τεχνική ετοιμότητα.
Το στοίχημα πλέον είναι αν ο νέος κύκλος μελετών και αξιολογήσεων θα δώσει ζωή σε παλιές υποσχέσεις. Αντίθετα από το παρελθόν, αυτή τη φορά υπάρχει το θετικό παράδειγμα και μια ευκαιρία που δεν πρέπει να πάει χαμένη.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΤΣΑΛΑΚΗΣ
