Υπάρχει ενδεχόμενο να υπάρξει ευρεία καταστροφή της ελαιοκαλλιέργειας στην κοιτίδα του πολιτισμού της ελιάς, την Ελλάδα; Όπως δείχνουν τα δεδομένα, βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα φαινόμενο που απειλεί την καλλιέργεια της ελιάς όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρη την Μεσόγειο. Oι Υπουργοί Γεωργίας συζήτησαν στις Βρυξέλλες για μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν απέναντι στο Xylella fastidiosa (Xf) το οποίο είναι ένα από τα πιο επικίνδυνα φυτικά βακτηρίδια που είναι γνωστά παγκοσμίως. Η κατάσταση καραντίνας και η προληπτική προσέγγιση για την πρόληψη της περαιτέρω εισαγωγής και της εξάπλωσής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι καθοριστικής σημασίας. Διαφορετικά, ο κίνδυνος μιας τεράστιας καταστροφής στην καλλιέργεια της ελιάς είναι ορατή. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως οι Ισπανοί έχουν διαθέσει ήδη στην Ευρωπαική Ένωση ένα βιβλίο αποκλειστικά για το φαινόμενο, στις 320 σελίδες του οποίου, περιγράφεται αναλυτικά το πρόβλημα.
Η πιο πρόσφατη γνώση
Τα τελευταία νέα έρχονται από την Ισπανία και διατυπώθηκαν το Νοέμβριο, όταν περισσότεροι από 250 εμπειρογνώμονες σε θέματα φυτοϋγειονομικού ελέγχου από όλο τον κόσμο συναντήθηκαν στην Πάλμα ντε Μαγιόρκα της Ισπανίας στα μέσα Νοεμβρίου για να μοιραστούν και να συζητήσουν τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις σχετικά με τις προσπάθειες αντιμετώπισης της εξάπλωσης του Xylella fastidiosa.
Το πρόγραμμα περιλάμβανε περίπου 50 παρουσιάσεις, εξετάζοντας θέματα όπως η τρέχουσα γνώση του παθογόνου παράγοντα, ο τρόπος μετάδοσης, η αντίσταση στα φυτά και τα μέτρα ελέγχου. Υπήρξαν σημαντικές ομιλίες από επιστήμονες που εργάζονταν στην πρώτη γραμμή κατά της Xylella στην Ιταλία, την Ισπανία, τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο και από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βραζιλία, καθώς και από οργανισμούς όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Προστασίας Φυτών και το Κέντρο Ερευνών.
Οι ομιλητές έφεραν την εμπειρία από τις ΗΠΑ και τη Νότια Αμερική, όπου η Xylella είναι παρούσα εδώ και πολλά χρόνια, μαζί με την έρευνα που διεξήχθη στις περιοχές εστίασης στην Ευρώπη, όπου ο παθογόνος παράγοντας εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2013.
Ο Giuseppe Stancanelli, επικεφαλής της ομάδας φυτοϋγειονομικής υγείας της EFSA, ο οποίος φιλοξένησε τη διάσκεψη, δήλωσε πως “η καταπολέμηση αυτού του επικίνδυνου παθογόνου οργανισμού απαιτεί συντονισμένη διεθνή προσπάθεια. Η Xylella δεν σέβεται τα εθνικά σύνορα”.
Οι συζητήσεις υπογράμμισαν την πολυπλοκότητα πίσω από την ανάγκη ελέγχου του φαινομένου. Μια προσέγγιση ενιαίου μεγέθους δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική, καθώς ο παθογόνος παράγοντας, οι φορείς, τα φυτά-ξενιστές και το περιβάλλον διαφέρουν σε ολόκληρη την ΕΕ.
Η πρόοδος που έχει σημειωθεί στην έρευνα της Xylella στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια ήταν εντυπωσιακή, αλλά υπάρχουν ακόμη πολλά να γίνουν και απαιτούνται μακροπρόθεσμα ερευνητικά προγράμματα για την υποστήριξη των επιστημόνων, όπως διαπιστώθηκε από τους συμμετέχοντες.
Το συνέδριο αναμένεται να γίνει σε διάστημα δύο ετών στην Κορσική, η οποία έχει επίσης επηρεαστεί από ένα ξέσπασμα του Xylella. Αποτελεσματικές απαντήσεις, όμως, δεν υπάρχουν ακόμα.
Συμφωνία
Στο πλαίσιο της τρέχουσας κατάστασης για την Xylella fastidiosa, οι αντιπροσωπείες της Κροατίας, της Κύπρου, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Μάλτας, της Πορτογαλίας, της Σλοβενίας, της Ισπανίας και της Ελλάδας μαζί με την Κομισιόν συμφώνησαν για την επικινδυνότητα ήδη από τον Δεκέμβριο κι έχουν αποφασίσει να προχωρήσουν περαιτέρω σε μέτρα έκτακτης ανάγκης, τα οποία θα επικαιροποιούνται τακτικά καθώς διατίθενται επιστημονικές και τεχνικές πληροφορίες, με στόχο την αποφυγή περαιτέρω εισαγωγής και διάδοσης στην υπόλοιπη επικράτεια της Ένωσης, αποφεύγοντας έτσι σοβαρές γεωργικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες.
Μέτρα έκτακτης ανάγκης
Τα τρέχοντα μέτρα έκτακτης ανάγκης προβλέπουν αυστηρές απαιτήσεις εισαγωγής στην Ε.Ε. για περισσότερα από 300 είδη φυτών. Τα φυτά από τρίτες χώρες παρακολουθούνται από τους αρμόδιους φορείς σε επίπεδο ΕΕ.
Επίσης, οι απαιτήσεις που θεσπίστηκαν πρόσφατα για την εσωτερική μετακίνηση των πλέον ευαίσθητων φυτικών ειδών, όταν καλλιεργούνται στην υπόλοιπη επικράτεια της Ένωσης, θα επιτρέψουν την ταχύτερη ανίχνευση και πρόληψη της εξάπλωσης της Xf στην υπόλοιπη Ένωση. Η προσωρινή απαγόρευση της μετακίνησης των φυτικών ειδών και, ενδεχομένως, της φύτευσης μπορεί να θεωρηθεί ως επιλογή σε περίπτωση θετικών ευρημάτων στο εμπόριο. Ο κατάλογος των πλέον ευπαθών ειδών φυτών ενημερώνεται εάν χρειάζεται. Ομοίως, θα πρέπει να εξακολουθήσουν να ισχύουν αυστηρές προϋποθέσεις για τις εισαγωγές.
Ενημέρωση
Σύμφωνα με τις αποφάσεις που έχουν ληφθεί, οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω. Επίσης έχει αποφασιστεί να προωθηθούν σχέδια διαχείρισης κινδύνων από επιβλαβείς οργανισμούς, όπως προβλέπεται από τη νέα νομοθεσία για τη φυτοϋγειονομική νομοθεσία. Ακόμα, οι προσπάθειες της Επιτροπής να επενδύσει 10 εκατομμύρια ευρώ σε ειδικά ερευνητικά προγράμματα εκτιμάται ότι θα φέρει νέους τρόπους αντιμετώπισης της νόσου στο μεσοδιάστημα. Το βέβαιο, όμως είναι πως για μια πλήρη απάντηση στην απειλή που προκαλείται από την Xf, θα πρέπει να διατεθούν επαρκείς οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι σε όλα τα επίπεδα, καθώς και δραστηριότητες πρόληψης που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής και θα πρέπει να ενταθούν. Το ερώτημα είναι αν πραγματικά μπορεί σε τοπικό επίπεδο να περιοριστεί το πρόβλημα, πριν λάβει τεράστιες διαστάσεις. διότι όταν η διεθνής επιστημονική κοινότητα δεν έχει απαντήσεις, το κόστος για την τοπική κοινωνία θα είναι ανυπολόγιστο.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΤΣΑΛΑΚΗΣ
