Πριν από λίγες ημέρες βρέθηκα στο Οροπέδιο Καθαρού. Στην πλατεία του Αβδελιακού υπάρχει αυτό το εγκαταλειμμένο κτίσμα που, χρόνια τώρα, ακούμε ότι θα μπορούσε να γίνει Παλαιοντολογικό Μουσείο στο οποίο θα εκτεθούν όλα τα απολιθώματα των νάνων ιπποποτάμων που έχουν βρεθεί στη θέση «Διγενής» ή «Ανάσκαμμα» του Οροπεδίου.
- Τον Αύγουστο του 2017 τον χώρο των ευρημάτων είχε επισκεφθεί ο καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Αναστασάκης. Μάλιστα είχαμε ενημερωθεί ότι ο Δήμος Αγίου Νικολάου θα υπογράψει προγραμματική σύμβαση με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και ότι θα ξεκινήσουν συστηματικές ανασκαφές στις οποίες θα προΐσταται ο κ. Αναστασάκης, μαζί με μεταπτυχιακούς φοιτητές.
Επικοινωνήσαμε με τον κ. Αναστασάκη και μας ενημέρωσε ότι «υπάρχει η σύμβαση με το Δήμο του Αγίου Νικολάου αλλά, δυστυχώς, λόγω της πανδημίας, τα σχέδια που είχαμε έχουν πάει πίσω. Ελπίζουμε ότι τους επομένους μήνες θα επανέλθει η κανονικότητα και έτσι θα μπορέσουμε να προγραμματίσουμε την ανασκαφή στο Καθαρό».
«Να δημιουργηθεί ένα γεωπολιτιστικό πάρκο»
Παλαιότερη παλαιοντολογική έρευνα των απολιθωμάτων νάνων ιπποποτάμων στη θέση «Διγενής» ή «Ανάσκαμμα» του Οροπεδίου Καθαρό είχε γίνει το 1998 από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, υπό τον τότε Καθηγητή Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας Μιχάλη Δερμιτζάκη
- Σε συνάντηση που είχαμε με τον κ. Δερμιτζάκη μας είχε ενημερώνει ότι «…τα απολιθώματα των νάνων ελεφάντων και των ελαφιών είναι ηλικίας από 540.000 χρόνια μέχρι 14.000 χρόνια πριν. Θα πρέπει άμεσα να προστατεύσουμε και να αναδείξουμε τον χώρο. Τα ευρήματα αυτά θα πρέπει είτε να συντηρηθούν στη θέση που βρίσκονται τώρα είτε να μεταφερθούν αλλού και πιο συγκεκραμένα να δημιουργήσουμε εδώ στο Καθαρό ένα Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, ένα γεωπολιτιστικό πάρκο. Κάθε τόπος, κάθε κοινωνία, ορίζεται από την ιστορική και την πολιτιστική κληρονομιά της. Μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς μας είναι και αυτό το περίεργο φαινόμενο της ύπαρξης ιπποποτάμων στο Καθαρό».
- Για το ίδιο θέμα, ο Γιάννης Σιγανός («Ζέρβας») μας είχε εκφράσει την αγωνία του για την τύχη των απολιθωμάτων και την ανάγκη δημιουργίας ενός Μουσείου Απολιθωμάτων στο Καθαρό που θα συνδυάσει την προβολή της χλωρίδας και της πανίδας της περιοχής.
«Υπάρχει το κτίριο στο Καθαρό, στο Αβδελιακό, το οποίο δεν θέλει πολλά χρήματα για να επισκευαστεί και εκεί να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε το Μουσείο Απολιθωμάτων. Θα βάλουμε μέσα όσα απολιθώματα έχουμε σώσει, φωτογραφίες και διαφάνειες, αλλά και άλλο υλικό για την χλωρίδα και πανίδα της Κριτσάς. Το Μουσείο αυτό θα είναι μοναδικό και θα δώσει ζωή στον τόπο μας. Δεν θα είναι μόνο για τους τουρίστες αλλά και για όλους εμάς και κυρίως για τα παιδιά των Σχολείων».
Πώς έφτασαν στη Κρήτη ιπποπόταμοι;
Πριν από δύο εκατομμύρια χρόνια η Κρήτη, η οποία μέχρι τότε βρισκόταν κάτω από τη θάλασσα, άρχισε να αναδύεται. Το νησί ήταν αρχικά κενό. Σταδιακά άρχισε να αναπτύσσεται η βλάστηση, αλλά δεν μπορούσαν να φθάσουν τα μεγάλα ζώα. Όμως, πριν από 540.000 χρόνια το κλίμα της Γης έγινε ψυχρότερο και οι πάγοι του Βορείου Πόλου άρχισαν να επεκτείνονται. Σταδιακά η στάθμη της θάλασσας υποχώρησε και η απόσταση της Κρήτης από την Πελοπόννησο μίκρυνε.
Πρώτα ήρθαν οι ιπποπόταμοι και οι ελέφαντες
Την περίοδο αυτή μικρές αγέλες ιπποποτάμων που ζούσαν στη Πελοπόννησο, παρασύρθηκαν προς τη θάλασσα. Οι ιπποπόταμοι, καίτοι είναι βαρύτεροι από το νερό και δεν κολυμπούν, λόγω του αλμυρού νερού έχουν μεγαλύτερη άνωση και επιπλέουν, οπότε παρασυρμένοι από τα ρεύματα έφθασαν ως την Κρήτη. Τα μόνα μεγάλα ζώα που υπήρχαν στο νησί ήταν οι ελέφαντες, οι οποίοι είχαν καταφτάσει στην Κρήτη με παρόμοιο τρόπο. Καθώς δεν υπήρχαν άλλα μεγάλα φυτοφάγα, οι ιπποπόταμοι και οι ελέφαντες άρχισαν να αναπτύσσονται ανενόχλητοι.
- Τα ζώα έτρωγαν οτιδήποτε μπορούσε να φαγωθεί, βλάπτοντας ανεπανόρθωτα τη χλωρίδα του νησιού. Για να αντιμετωπίσουν τη μεγάλη έλλειψη τροφής οι ιπποπόταμοι και οι ελέφαντες οδηγήθηκαν εξελικτικά προς είδη με μικρότερο μέγεθος.
Μετά ήρθαν αγέλες ελαφιών
Πριν από εκατό χιλιάδες χρόνια το κλίμα της Γης έγινε ξανά ψυχρό και για άλλη μια φορά η στάθμη της θάλασσας υποχώρησε και η απόσταση της Κρήτης από την Πελοπόννησο μίκρυνε. Αυτή τη φορά αγέλες ελαφιών κατάφεραν να διασχίσουν τη θάλασσα. Όταν τα ελάφια έφτασαν στην Κρήτη άρχισαν να αναπτύσσονται ανενόχλητα. Ο μεγάλος αριθμός των ελαφιών προκάλεσε υπερκατανάλωση της χλωρίδας ως και καταστροφή της. Τα ελάφια αποδείχθηκαν πιο ευπροσάρμοστα από τους ιπποπόταμους, τους οποίους οδήγησαν τελικά σε εξαφάνιση.
Μετά ήρθε και ο… άνθρωπος!
Τα ελάφια κυριάρχησαν σχεδόν επί 100.000 χρόνια, όταν ένα άλλο είδος ήρθε στο νησί, αυτή τη φορά όχι κολυμπώντας αλλά με σχεδίες και πλοία: πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι αποίκησαν την Κρήτη. Τα οικοδίαιτα ζώα που έφεραν μαζί τους σε συνδυασμό με το κυνήγι ήταν οι αιτίες που οδήγησαν τα ενδημικά ελάφια σε εξαφάνιση.
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ
