Ένα εξαιρετικής σημασίας και αξίας πόνημα, το οποίο έρχεται για να συμβάλει στην ιστοριογραφία, τη βιβλιογραφία και εν πολλοίς στην ψηλάφηση της ταυτότητας του τόπου μας, είναι το νέο βιβλίο της Μαρίας Σεργάκη, που μόλις βγήκε από το τυπογραφείο και είναι αφιερωμένο στον Λασιθιώτικο Τύπο! Με τίτλο, ακριβώς, «Λασιθιώτικος Τύπος 1900- 2021» ο εντυπωσιακός σε μέγεθος και πλούσιος σε περιεχόμενο τόμος των 775 σελίδων, έρχεται ως μια ολοκληρωμένη και συστηματική εργασία να αποκαλύψει την εντυπωσιακή σε αριθμό, ιδιοτυπία, ποιότητα, εκδοτική δραστηριότητα στον ακριτικό νομό Λασιθίου, από τα χρόνια ακόμη της Κρητικής Πολιτείας ως σήμερα.
Αλλά η ερευνήτρια και συγγραφέας δεν περιορίζεται μόνο στην απαρίθμηση των εντύπων -εφημερίδων, περιοδικών, φυλλαδίων που αποτελούν τον καθρέπτη της πολιτικής δράσης, της κοινωνικής ζωής, των αναγκών, των προτεραιοτήτων, των προβλημάτων, των διεκδικήσεων αλλά και των ανταγωνισμών, των ζυμώσεων, των φιλοδοξιών, των ισορροπιών, των συμφερόντων και των συγκρούσεων ενός και πλέον αιώνα, στο Νομό Λασιθίου. Η Μαρία Σεργάκη συμπληρώνει τη μνημειακή αυτή έκδοση με καταγραφή των ανθρώπων που εργάστηκαν για την παραγωγή όλων αυτών των εντύπων. Δύο χωριστά κεφάλαια του βιβλίου είναι αφιερωμένα: Το ένα στο χρονικό της ίδρυσης, λειτουργίας και αλληλεπίδρασης των Τυπογραφείων, τα οποία λειτούργησαν στα τέσσερα αστικά κέντρα του νομού και των τυπογράφων που τα λειτούργησαν και τύπωσαν τα έντυπα αυτά. Το άλλο, στους πολυάριθμους εκδότες, τυπογράφους και δημοσιογράφους -Λασιθιώτες στην καταγωγή που εργάστηκαν για τη δημιουργία των εντύπων αυτών, αλλά και των καταγόμενων από το Λασίθι που εργάστηκαν και διακρίθηκαν επαγγελματικά στον εκδοτικό τομέα, σε Ηράκλειο, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λήμνο, Ρόδο, Αίγυπτο και άλλα μέρη της ελλαδικής και ομογενειακής επικράτειας.
Στην ουσία ο τόμος αυτός είναι μια μελέτη, που σίγουρα θα αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για όσους ενδιαφέρονται, ερευνούν και μελετούν την Ιστορία του Νομού Λασιθίου αλλά και το ρόλο και την επίδραση του Τύπου στο κοινωνικο- πολιτικό γίγνεσθαι του Νομού Λασιθίου και ευρύτερα.
Το πρώτο από τα τρία τυπογραφεία που λειτούργησαν στο Νομό Λασιθίου επί Κρητικής Πολιτείας (1898-1913) λειτούργησε στην Ιεράπετρα το 1905! Την περίοδο 1905- 1913 στο Λασίθι εκδόθηκαν τα πρώτα λασιθιώτικα έντυπα- 4 εφημερίδες και 4 περιοδικά. Πρόκειται για τις δικαστικές εφημερίδες «Δικαστική» (Ιεράπετρα 1906), «Κρήτη» (Ιεράπετρα 1908), «Το Δίκαιον» (Άγιος Νικόλαος 1910), τη σατυρική εφημερίδα «Κομήτης» (Αγ. Νικόλαος 1910) και τα περιοδικά «Φύσις» (σατυρικό χειρόγραφο -Αγ. Νικόλαος 1905), «Η Γεωργική Ανθοδέσμη» (Ιεράπετρα 1907), «Η Εφημερίς των Δικαστηρίων» (Ιεράπετρα 1908) και ο «Νέος Αιών» (Αγ. Νικόλαος).
Η παραγωγή λασιθιώτικων εντύπων -εφημερίδων και περιοδικών- παρουσιάζει ασυνέχειες που συνδέονται με την εξέλιξη των ελληνικών πολιτικών πραγμάτων, επισημαίνει η συγγραφέας. Οι δικαστικές εφημερίδες που εκδόθηκαν από την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας συνέχισαν να κυκλοφορούν. Όμως κατά την πρώτη περίοδο μετά την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα παρουσιάζεται ένα δυσεξήγητο εκδοτικό κενό στο Ν. Λασιθίου, δεδομένου ότι την περίοδο εκείνη στο Ηράκλειο επικρατούσαν Λασιθιώτες εκδότες, δημοσιογράφοι και τυπογράφοι (Μουρέλος, Διαλυνάς, Α. Ζωγράφος, Καφετζάκης, Γ. Ελευθεριάδης).
Το πρώτο διάστημα της Ένωσης με την Ελλάδα εκδόθηκε η εφημερίδα «Δίκτη» με έδρα την Ιεράπετρα (1915-17), που ανήκε σε ομάδα φιλοβενιζελικών πολιτικών εντύπων . Το δεύτερο έντυπο της περιόδου εκείνης κυκλοφόρησε το 1925 με τίτλο «Καταδίωξις»- μια βραχεία σατυρική εφημερίδα με έδρα το Βραχάσι.
Μέχρι το 1930 η εκδοτική δραστηριότητα εμφανίζεται ιδιαίτερα υποτονική. Τη δεκαετία 1930-40 εκδηλώνεται εκδοτική δραστηριότητα με ημερήσιες και εβδομαδιαίες εφημερίδες: «Αυγή» (Νεάπολη 1930) με εκδότες -συντάκτες νέους φοιτητές ηλικίας 19-20 ετών. Ακολούθησε η πρώτη ημερήσια λασιθιώτικη εφημερίδα «Ανατολική Κρήτη» που εκδίδεται στον Άγιο Νικόλαο και διέκοψε την έκδοσή της 30-12-1931 για οικονομικούς λόγους, ως αποτέλεσμα αλλεπάλληλων δικαστικών αγωγών που είχε δεχθεί μετά την ψήφιση του Νόμου περί Τύπου.
Σε αντικατάστασή της εκδόθηκε η εφημερίδα «ΑΝΑΤΟΛΗ» (25-3-1932), σε προεκλογική περίοδο. Είναι χαρακτηριστικό έγγραφο του τότε Νομάρχη Λασιθίου (Αρχείο Ιδρύματος ΕΛ. Βενιζέλου) προς τον Πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο, με το οποίο ο νομάρχης αναφέρεται στη γενικότερη πολιτική κατάσταση και πληροφορεί για τη σχέση του τοπικού Τύπου με τους Λασιθιώτες πολιτευόμενους.
Αρχείο Τύπου
Στη συζήτηση που είχαμε με τη συγγραφέα του βιβλίου, μας εξήγησε ότι η συλλογή του υλικού για τη συγγραφή του βιβλίου συνέπεσε χρονικά με την πρώτη επαφή που είχε με παλιά έντυπα του Νομού Λασιθίου, τα οποία φυλάσσονταν στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, στη Νεάπολη, όπου τοποθετήθηκε υπεύθυνη το 2006. Έχοντας εξ αρχής αντίληψη της σημασίας του Τύπου ως φορέα αποτύπωσης της ιστορικής διαδρομής της κοινωνίας, η κ. Σεργάκη επιχείρησε, μεταξύ άλλων, τη συστηματική περισυλλογή και διάσωση εφημερίδων και περιοδικών του Ν. Λασιθίου. Με στόχο να δημιουργήσει αυτό που μέχρι τότε δεν είχε επιχειρηθεί από κανένα δημόσιο ή ιδιωτικό πολιτιστικό φορέα, δηλαδή ένα συγκροτημένο Αρχείο Τύπου!
Δύο χρόνια διήρκεσε η προσπάθεια περισυλλογής περιοδικών και εφημερίδων του Ν. Λασιθίου και στην εξέλιξη της εργασίας εκείνης μάλιστα είχε διοργανώσει και μια έκθεση αφιερωμένη στον Λασιθιώτικο Τύπο, στη Νεάπολη, όπου εκτέθηκαν 96 έντυπα, τα οποία ανήκαν στα Γ.Α.Κ. του Ν. Λασιθίου.
Μέχρι σήμερα η κ. Σεργάκη έχει εντοπίσει και καταγράφει στο βιβλίο 233 έντυπα (εφημερίδες, περιοδικά, δελτία, φυλλάδια και λευκώματα) απ’ όλο το Νομό Λασιθίου. Απ’ αυτά τα 156 είναι πολιτικά και πολιτιστικά έντυπα και 77 μαθητικά. Όλα αυτά τα χρόνια ασχολήθηκε κατά περιόδους με το αντικείμενο, αναζητώντας σε βιβλιοθήκες, Αρχεία, ιδιωτικές συλλογές ακόμη και σε παλαιοπωλεία έντυπα του Νομού Λασιθίου, προκειμένου να ολοκληρώσει το «παζλ» της εκδοτικής δραστηριότητας ενός ολόκληρου και πλέον αιώνα στο Νομό Λασιθίου. Μέχρι το Κάιρο ταξίδεψε αναζητώντας υλικό!
Η έκδοση του τόμου έγινε με την υποστήριξη του Αντιπεριφερειάρχη Γιάννη Ανδρουλάκη και η Περιφέρεια Κρήτης διέθεσε κονδύλι 10.000 ευρώ για το σκοπό αυτό, ενώ στη συνολική δαπάνη συνέβαλε και η ίδια η συγγραφέας. Ως εκδότης του βιβλίου αναφέρεται η Εταιρεία Γραμμάτων και Τεχνών Ανατολικής Κρήτης.
ΝΙΚΟΣ ΤΡΑΝΤΑΣ
