Γράφει ο Παν. Ήφαιστος*
Η κορύφωση των πολέμων της Μέσης Ανατολής με την επιθετική πρωτοβουλία του Ισραήλ κατά του Ιράν σχετίζεται τόσο με μακροχρόνια ζητήματα της περιφέρειας όσο και με γεγονότα τα οποία ενώ από άποψη διεθνούς δικαίου δεν την νομιμοποιούν εν τούτοις την ερμηνεύουν. Ερμηνεύουν κυρίως τα ελλείμματα των διεθνών θεσμών και της διεθνούς διακυβέρνησης επί κρίσιμων ζητημάτων όπως της κατοχής πυρηνικών όπλων και της τρομοκρατίας. Μεταξύ άλλων:
α) Ενώ μερικά κράτη περιστασιακά για να εκπληρώσουν εφήμερους στρατηγικούς σκοπούς χρησιμοποιούν εργαλειακά τρομοκρατικές οργανώσεις και ανεξέλεγκτους διεθνικούς δρώντες κάθε είδους, το θεοκρατικά προσανατολισμένο και οργανωμένο Ιράν επί δεκαετίες συστηματικά και μαζικά χρηματοδοτεί και επιστρατεύει τρομοκρατικές οργανώσεις συμπεριλαμβανομένων των τρομοκρατών που επιτέθηκαν σκοτώνοντας εκατοντάδες αμάχους εντός του Ισραήλ. Ως προς αυτό τι έκαναν και τι κάνουν οι διεθνείς θεσμοί και γιατί τα κράτη του ΟΗΕ δεν υιοθετούν αποφάσεις προσδιορισμού και τήρησης της διεθνούς τάξης; Γιατί δεν αναπτύσσουν θεσμούς και μεθόδους διεθνούς διακυβέρνησης όταν, εν τέλει, η αύξηση των τρομοκρατικών οργανώσεων προκαλεί κινδύνους για όλα τα κράτη;
β) Ενώ οι συμφωνίες SALT/ABM της δεκαετίας του 1970 περιόρισαν τον κίνδυνο πυρηνικού πολέμου μεταξύ των τότε υπερδυνάμεων, το γενικότερο σκεπτικό, στην βάση του οποίου ιδρύθηκε η Συνθήκη μη Διασποράς των πυρηνικών όπλων και ασκήθηκαν πιέσεις σε άλλα κράτη για την υπογραφή της, εντασσόταν σε μια μακροχρόνια λογική πυρηνικού αφοπλισμού και διεθνούς διακυβέρνησης του πυρηνικού φαινομένου. Ποιος εν τέλει δεν έχει δικαίωμα να κατέχει πυρηνικά όπλα και ποιος και γιατί έχει ένα τέτοιο δικαίωμα; Πότε, εν τέλει, έχει δικαίωμα ένα κράτος να διαθέτει πυρηνική ισχύ και πότε δεν έχει δικαίωμα για κάτι τέτοιο και ποιοι είναι αρμόδιοι να το εμποδίσουν να τα αποκτήσει; Και επειδή πολύς λόγος για το τι έκανε το Ιράν, κάτι ακόμη για το οποίο πολλοί σκόπιμα ή άθελά τους εθελοτυφλούν τίθεται ένα ακόμη ερώτημα: Ναι ή όχι το Ιράν μεθόδευε την απόκτηση πυρηνικών όπλων; Εάν κάποιοι απαντήσουν «όχι δεν σκόπευε κάτι τέτοιο», τότε γιατί οι πυρηνικές εγκαταστάσεις αφενός έχουν πολλές και διάσπαρτες δομές κατασκευασμένες βαθιά μέσα στο έδαφος ούτως ώστε δύσκολα ελέγχονται και δύσκολα να πλήττονται;
γ) Συναφές με το τελευταίο ζήτημα, είναι και το εξής ερώτημα: Έχει ή δεν έχει δικαίωμα το Θεοκρατικά κυβερνώμενο Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα (και εν πολλοίς παρόμοια η Τουρκία και το Πακιστάν) όταν όπως ισχυρίζονται κάποιοι θα μπορούσαν να τα χρησιμοποιήσουν με όρους όχι πολιτικούς – αποτρεπτικά –αλλά με όρους που θέτουν τα θεοκρατικά μεταφυσικά δόγματα συχνά, μάλιστα, διακηρυγμένων από τα κυβερνητικά ελίτ του καθεστώτος, ή καταμαρτυρημένων με όρους τρομοκρατικών μεθοδεύσεων; Στις περιπτώσεις που τέτοια ή παρόμοια ισχύουν ποιος διεθνής θεσμός ασκεί ελέγχους; Ναι ή όχι μέλη του Ιρανικού θεοκρατικού συστήματος απειλούν υπαρξιακά το Ισραήλ και ναι ή όχι βρίσκονται πίσω από πλήθος συστηματικών τρομοκρατικών πράξεων;
Ποιος, εν τέλει, αποφασίζει και τι κάνει για το κατά πόσο το Θεοκρατικά κυβερνώμενο Ιράν έχει δικαίωμα να αποκτήσει πυρηνικά όπλα όταν όλοι γνωρίζουν ότι το Ισραήλ έχει δεκάδες πυρηνικές βόμβες;
Τα ερωτήματα αυτά επειδή δεν αντιμετωπίζονται από τους διεθνείς θεσμούς δύσκολα απαντώνται με αντικειμενικούς όρους, ένα σύνηθες φαινόμενο είναι ο καθείς να διατυπώνει γνώμη κατά το δοκούν και κατά το συμφέρον όπως ο ίδιος το αντιλαμβάνεται. Δεν είναι του παρόντος, αλλά μια ορθολογιστική και αξιολογικά ουδέτερη συζήτηση θα μπορούσε να σταθμίσει την θέση της Θεοκρατίας στην ιστορία, να την εντάξει στην λογική των προσπαθειών ανοδικής τροχιάς του πολιτικού πολιτισμού διαδρομών πέντε περίπου χιλιετιών και να επιχειρήσει να φωτίσει πιθανές απαντήσεις με όρους διεθνών θεσμών και διεθνούς δικαίου. Διευκρινίζεται μόνο ότι μια τέτοια ανάλυση δεν αφορά την θρησκευτική πίστη των ανθρώπων αλλά την κυριαρχία της θρησκευτικής πολιτικής θεολογίας που προγραμματικά αναιρεί το κοινωνικοπολιτικό γεγονός ή το υποτάσσει σε ανελέητες και καταληκτικά δολοφονικές μεταφυσικές λογικές.
Καταληκτικά, παρά το ότι ο πόλεμος Ισραήλ-Ιράν ήταν αναμενόμενος, όξυνε τα υπάρχοντα προβλήματα της Μέσης Ανατολής και εκκόλαψε πολλά άλλα. Παραμένει ότι την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές το Ισραήλ με μεγάλο κόστος ενδέχεται να μην πέτυχε τους σκοπούς της επίθεσης. Μέχρι στιγμής το Θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν επιβιώνει, δεν είναι σίγουρο ότι εξουδετερώθηκαν οι πυρηνικές δυνατότητες του Ιράν και η εμπλοκή των ΗΠΑ και άλλων δυνάμεων πυροδότησε καταιγισμό εξισορροπητικών στρατηγικών που εμπλέκουν όλα τα κράτη του πλανήτη και που απαιτούν χρόνο για να σταθεροποιηθούν.
* Ο Παναγιώτης Ήφαιστος είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Στρατηγικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Διεθνών-Ευρωπαϊκών Σπουδών
www.ifestos.edu.gr – www.ifestosedu.gr
Twitter https://twitter.com/ifestosedu
Linkedin https://www.linkedin.com/in/panayiotis-ifestos-0b9382131/
Instagram https://www.instagram.com/p.ifestos/
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
