Το έθιμο της φανουρόπιτας τήρησαν πλήθος νοικοκυριών και φέτος, προσκομίζοντας στους πανηγυρίζοντες ιερούς ναούς πίτες που είτε έφτιαξαν οι νοικοκυρές οι ίδιες ή αγόρασαν από ζαχαροπλαστεία… Την παραμονή, παρευρεθήκαμε στον εσπερινό που εψάλη από τον εφημέριο του ναού π’ Ιωάννη Γεροντή, στον ιερό ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στο Σταυρό, κλίτος του οποίου είναι αφιερωμένο στο θαυματουργό άγιο.
Όπως αναφέρεται σε ρεπορτάζ του Νίκου Τραντά στην ΑΝΑΤΟΛΗ δεκάδες, περισσότερες από κάθε προηγούμενη χρονιά, ήταν φέτος οι προσκομιζόμενες προς ευλογία φανουρόπιτες, γεγονός που επιβεβαιώνει τη μίξη της πίστης με τη λαϊκή παράδοση. Η φανουρόπιτα έχει «μπολιαστεί» και με διάφορα στοιχεία της ελληνικής λαογραφίας αφού κάποιοι θέλουν να φτιάχνεται αυστηρά με 7 υλικά και άλλοι με 9. Οι αριθμοί αυτοί έχουν την δική τους σημειολογία η οποία δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με την πίστη όσο με την λαϊκή παράδοση.
Ένα τοπικό έθιμο που ξεκίνησε από τη Ρόδο, όπου «φανερώθηκε» ο άγνωστος έως τότε άγιος, μέσω της ανακαλυφθείσας εικόνας του σε ερείπια της πόλεως της Ρόδου, τον 15ο αιώνα.
Σκάβοντας στα χαλάσματα χριστιανοί κάτοικοι της νήσου, σε αγγαρεία για την ανακατασκευή των οχυρώσεων της πόλεως, που τους επέβαλαν οι Αγαρηνοί κατακτητές, βρήκαν την ιστορημένη με τη μορφή και το μαρτύριο του αγίου Φανουρίου εικόνα και από τότε τιμάται από τους χριστιανούς και θαυματουργεί. Η εικόνα, όπως ανέφερε και στο κήρυγμά του ο πατήρ Ιωάννης, βρέθηκε σχεδόν άθικτη και αποκάλυψε τον στρατιωτικό άγιο και το πώς μαρτύρησε επί ρωμαϊκής εποχής. Στην εικόνα κρατούσε ένα σταυρό και ένα κερί, όπως εικονίζεται σε κάθε εικόνα του ως σήμερα. Το ακριβές όνομα του νεοφανούς αγίου δεν είναι σίγουρο, στην εικόνα διακρινόταν η γραφή «Αγιος Φανώ…». Το όνομα Φανούριος του αποδόθηκε από τον Μητροπολίτη Ρόδου, Νείλο.
Το έθιμο της φανουρόπιτας, άγνωστο πώς, ξεκίνησε στη Ρόδο και επεκτάθηκε σε ολόκληρη τη χώρα. Για τους απλούς ανθρώπους ο Άγιος Φανούριος υπήρξε η μορφή που πάντοτε θα βοηθούσε να βρεθούν τα χαμένα. Από γαμπρούς και νύφες μέχρι χαμένα πρόσωπα ή ακόμη και… αντικείμενα καθημερινής χρήσης, κλειδιά κλπ.
Μια παρατήρηση: Η εναπόθεση των φανουρόπιτων κλεισμένων σε κούτες, πλαστικές σακούλες και τυλιγμένες με μεμβράνες και ασημόχαρτα, «ατάκτως ερριμένων» στο πάτωμα και στις αναβαθμίδες μπροστά στο τέμπλο του ναού, μπορεί να απλοποιεί τη διαδικασία αλλά σίγουρα δεν είναι εικόνα αισθητικά αποδεκτή για την ευταξία ενός ιερού ναού ούτε και ταιριάζει στην ιεροτελεστία που γίνεται. Και παραθέτω μια φωτογραφία που μου έστειλαν από την Αττική, για λύση που μπορεί να εφαρμοστεί και στις εκκλησιές μας εδώ…
ΝΙΚΟΣ ΤΡΑΝΤΑΣ