Το φετινό καλοκαίρι το ζήτημα της προστασίας των ελληνικών παραλιών αναδεικνύεται ξανά σε μείζον θέμα τόσο σε επίπεδο κοινωνικό, όσο και θεσμικό. Παρά τις προσπάθειες των τελευταίων ετών, η καταγραφή παραβάσεων στην Κρήτη αναδεικνύει το διαρκές πρόβλημα της αυθαίρετης χρήσης και εκμετάλλευσης των παραλιών, την πλημμελή αξιοποίηση και τα πολλά προβλήματα, που αναφύονται όπου δεν υπάρχει ολοκληρωμένη φροντίδα και ορθή χρήση. Μια περιοχή με πλούσιο τουριστικό κεφάλαιο, όπως είναι το Λασίθι, παρουσιάζει μεν χαμηλότερους αριθμούς παραβατικότητας – συγκριτικά με άλλες περιοχές της χώρας – ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως χρειάζεται εφησυχασμός.
Η εικόνα στο Λασίθι και στην Κρήτη
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών, από τις περισσότερες από 3.000 καταγγελίες που καταγράφηκαν πανελλαδικά μόλις στο πρώτο δίμηνο του φετινού καλοκαιριού, 15 αφορούν παραλίες του Λασιθίου, ενώ 45 σημειώθηκαν στο Ηράκλειο και 16 στο Ρέθυμνο.
Ο αριθμός φαντάζει μάλλον μικρός σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα, με δεδομένο ότι η Κρήτη διαθέτει εκατοντάδες οργανωμένες και μη παραλίες, ορισμένες εκ των οποίων συγκαταλέγονται στις πιο φημισμένες της Μεσογείου.
Η ήπια εικόνα του Λασιθίου, λοιπόν, ερμηνεύεται ως αποτέλεσμα καλύτερης τήρησης των κανόνων, αλλά και ως ένδειξη μειωμένου ελέγχου ή μικρότερης συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία καταγγελίας. Ωστόσο, ακόμα και λίγες παραβάσεις είναι ικανές να αλλοιώσουν το περιβαλλοντικό και τουριστικό προφίλ ενός τόπου. Στις περισσότερες περιπτώσεις, πρόκειται για αυθαίρετες καταλήψεις τμημάτων της παραλίας, παράνομη τοποθέτηση ξαπλωστρών χωρίς σύμβαση παραχώρησης, ή για παρεμπόδιση της ελεύθερης πρόσβασης λουομένων.
Στην τουριστική περιοχή του δήμου Αγίου Νικολάου τα δεδομένα είναι λιγότερο προβληματικά, αφού έχουν δρομολογηθεί πολλά χρόνια πριν οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί.
Το πρόβλημα αντιθέτως εντείνεται εκεί όπου πολλές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στον αιγιαλό με την ανοχή -ή την αδράνεια- της τοπικής αυτοδιοίκησης ή της κτηματικής υπηρεσίας και ειδικά όπου καταγράφονται φαινόμενα συνωστισμού. Η εικόνα δεν τιμά κανέναν, πόσο μάλλον σε μια περίοδο που ο τουρισμός στην Κρήτη αναπτύσσεται και οι επισκέπτες αναζητούν εμπειρίες που σέβονται το φυσικό περιβάλλον.
Κρήτη και Λασίθι σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα
Ενώ στην Κρήτη οι καταγγελίες κινούνται σε χαμηλά επίπεδα, η γεωγραφική κατανομή του φαινομένου πανελλαδικά παρουσιάζει μεγάλες ανισότητες. Στην Ανατολική Αττική καταγράφηκαν 396 παραβάσεις (106 μόνο στον Σαρωνικό), ενώ στη Χαλκιδική, στη Ρόδο και στη Μαγνησία ο αριθμός καταγγελιών είναι πολλαπλάσιος εκείνου του Λασιθίου. Εντυπωσιακός είναι και ο αριθμός των παραβάσεων στην Πρέβεζα (133), έναν νομό σαφώς μικρότερης τουριστικής προβολής σε σχέση με την Κρήτη.
Τα στοιχεία αυτά φανερώνουν ότι το φαινόμενο των παρανομιών στις παραλίες δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές, αλλά παρουσιάζει ένταση εκεί όπου υπάρχει μαζική τουριστική δραστηριότητα ή ανεπαρκής έλεγχος.
Η Κρήτη ενδεχομένως ωφελείται από την εμπειρία και την ωριμότητα πολλών επιχειρηματιών του τουριστικού κλάδου. Ωστόσο, ακόμα και μια μεμονωμένη παρανομία μπορεί να αποτελέσει πλήγμα στην εικόνα της, ιδιαίτερα σε περιοχές όπως η Ελούντα, ο Άγιος Νικόλαος, ο Μακρύς Γιαλός ή το Βάι, όπου η ζήτηση είναι υψηλή και το φυσικό τοπίο αναντικατάστατο.
Η απάντηση της Πολιτείας και τα νέα εργαλεία ελέγχου
Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, η κυβέρνηση επιχειρεί να οργανώσει μια πιο αποτελεσματική γραμμή άμυνας. Με τη συνεργασία του Υπουργείου Οικονομικών και της Ψηφιακής Διακυβέρνησης, εφαρμόζεται ήδη το ψηφιακό εργαλείο MyCoast, μέσω του οποίου πολίτες και ελεγκτικοί μηχανισμοί μπορούν να αναφέρουν και να εντοπίζουν παραβάσεις σε πραγματικό χρόνο.
Τον Αύγουστο, μάλιστα, αναμένεται να τεθεί σε πλήρη εφαρμογή το σχέδιο χρήσης drones, τα οποία θα πραγματοποιούν αεροφωτογραφήσεις παραλιών, τόσο προληπτικά όσο και κατόπιν καταγγελιών. Οι παραβάτες δεν θα έχουν πλέον τη δυνατότητα να «κρυφτούν», αφού η τεχνολογία καθιστά εφικτή την καταγραφή κάθε αυθαιρεσίας, ανεξαρτήτως περιοχής.
Τα πρόστιμα έχουν ήδη αυστηροποιηθεί: από 2.000 έως και 60.000 ευρώ για παρεμπόδιση πρόσβασης, επιπλέον κυρώσεις για μη αναρτημένες πινακίδες με στοιχεία παραχώρησης, και ακόμη αυστηρότερες συνέπειες σε περιπτώσεις αυθαίρετων κατασκευών. Οι πιο βαριές περιπτώσεις καταλήγουν σε σφραγίσεις επιχειρήσεων, κατεδαφίσεις αυθαιρέτων και αποκλεισμούς από μελλοντικές παραχωρήσεις για έως και 10 χρόνια.
Το μήνυμα είναι σαφές. Η ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες είναι δικαίωμα και όχι πολυτέλεια. Κανείς δεν μπορεί να εμποδίζει την είσοδο στη θάλασσα, είτε με παρανομίες είτε με οικονομικούς εκβιασμούς. Για τον Λασιθιώτη, όπως και για τον επισκέπτη, οι παραλίες είναι δημόσιο αγαθό, και πρέπει να παραμείνουν ως τέτοιες.
Καθώς η τουριστική περίοδος κορυφώνεται, είναι στο χέρι των πολιτών, των επαγγελματιών και των τοπικών φορέων να δείξουμε ότι η Κρήτη συνολικά και ειδικότερα το Λασίθι και τουριστικές του ζώνες, μπορούν να γίνουν πρότυπο διαχείρισης και προστασίας του φυσικού πλούτου, όχι μόνο για την υπόλοιπη Ελλάδα, αλλά και για ολόκληρη τη Μεσόγειο. Όσο συμβαίνει αυτό, είμαστε κερδισμένοι ως προορισμός.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΤΣΑΛΑΚΗΣ
