Το ΣΔΕ Αγίου Νικολάου στο ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Νεαπόλεως

Το ΣΔΕ Αγίου Νικολάου στο ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Νεαπόλεως

 

Α ΜΕΡΟΣ: ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Την Παρασκευή 23 Μαΐου 2025 Εκπαιδευτές και Εκπαιδευόμενοι του ΣΔΕ  Αγίου Νικολάου

φιλοξενηθήκαμε στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο της Νεάπολης. Το οδοιπορικό μας,

με αφορμή το φετινό project : « Αναδεικνύοντας τη συνύπαρξη των παραδοσιακών με τα

σύγχρονα επαγγέλματα στον δήμο Αγίου Νικολάου» είχε να κάνει με την επίσκεψή μας ,

σε πρώτη φάση, στο Ιστορικό Μουσείο αυτής της πόλης, που κρατά στασπλάχνα της

μια σπουδαία ιστορία! Ο οικοδεσπότης  αυτού του «ιερού» χώρου – μία ιδιαίτερα ευγενική

παρουσία –  αφού μας καλωσόρισε,θεώρησε καλό και ασχολήθηκε, με το να μας πληροφορήσει

για το ίδιο το Μουσείο. Στη συνέχεια  – σα να ήταν η αρχαία μούσα της Ιστορίας –  άρχισε να

μας κάνει κοινωνούς των θαυμαστών γεγονότων που έλαβαν χώρα στο τελευταίο τέταρτο του

19^ου  και στον 20^ο αιώνα στο νησί της Κρήτης, ιδιαιτέρως, όμως στον Νομό Λασιθίου.

Η Πολιτιστική και Λαογραφική Εταιρεία Απάνω Μεραμπέλλου, λοιπόν, έχει στα χέρια της τα

ηνία του άρματος και ταξιδεύει μέσα στον χρόνο, με πίστη και αφοσίωση, αναδεικνύοντας τους

τόπους, αλλά και τους ανθρώπους που άφησαν το αποτύπωμά τους σε αυτούς. Ως αντιπρόεδρος

αυτού του Συλλόγου, ο κ. Γεώργιος Μαυροειδής μας ανέφερε ότιτο Μουσείοιδρύθηκε το 1970

καιέχει μεταστεγαστεί, εδώ και οκτώ χρόνια, σε έναν από τους πιο ιστορικούς χώρους της

Νεάπολης: Στο1^ο Γυμνάσιο του νομού Λασιθίου, το οποίο έκτισε ο Κωστής Αδοσίδης,

Οθωμανός Πασάς, χριστιανός ορθόδοξος, όμως, όσον αφορά στο θρήσκευμα. Εξάλλου, ο ίδιος

ορίστηκε από τον Σουλτάνο ως διοικητής του Νομού Λασιθίου κι έτσι με όχημα αυτή του την

ιδιότητα, επιτυγχάνει ένα πολύπτυχο και σπουδαίο έργο για την περιοχή της Νεάπολης.

 

Εναρκτήριο σάλπισμα δίνεται με τη μετατροπή  του Νέου Χωριού σε Νέα Πόλη. Χάρη

στην οξυδέρκειά τουαντιλαμβάνεται πως το στρατηγικό σημείο του Νομού είναι η περιοχή

της Νεάπολης και όχι το μέχρι τότε, χωριό Φουρνή. Επίσης, εκτός από το σπίτι του – εκεί

όπου σήμερα είναι τα ΚΑΠΗ της Νεάπολης – φτιάχνει στρατώνες,  για να βρούνε στέγη και οι

στρατιώτες του, στη σημερινή Παιδόπολη. Το επόμενο βήμα του είναι ότι δημιουργεί, σε ένα

μεγάλο αστικό κέντρο, όπωςήταν η Νεάπολη, ένα κτήριο – σύμβολο, που είναι τα δικαστήρια.

Η Νεάπολη γίνεται, επομένως,η  έδρα των δικαστηρίων.Έτσι κι αλλιώς, το πιο σημαντικό

επάγγελμα ήταν αυτό των Νομικών, των δικηγόρων. Όλοι όσοι το ασκούσαν, έρχονταν

εδώ για να ανοίξουν το γραφείο τους. Η Νεάπολη, γεμίζει στην κυριολεξία με δικηγόρους,

αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Μαυροειδής.Και προσθέτει, με έναν ευφυή, κατά τη γνώμη μας

τρόπο – θέλοντας να συνεισφέρει στην «έρευνά» μας – πως ένα άλλο επάγγελμα εξαιρετικό,

πουάνθισε την περίοδο εκείνη, ήταν αυτό των «Πιλοποιών», δηλαδή αυτών που κατασκεύαζαν

καπέλα!

Ακολουθεί το οίκημα, σχήματος Π,το οποίο μετά από παρέμβαση τηςτότε δημογεροντίας –

μετατρέπεται στο 2^ο Γυμνάσιο όλης της Κρήτης  – εκεί, δηλαδή, όπου εδρεύει το Μουσείο

σήμερα  –  ενώ ο αρχικός τουπροορισμός ήταν να λειτουργήσει ως Νοσοκομείο. Ο Κωστής

Αδοσίδης, λοιπόν,  δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές του Γυμνασίου, μετά από οκταετή

φοίτηση, να εισάγονται, χωρίς εξετάσεις, στο Εθνικό και καποδιστριακό Πανεπιστήμιο

Αθηνών!  Ο κ. Μαυροειδής διενεργεί ένα βιωματικό εργαστήριο μαζί με εμάς. Δεν αρκείται

σε μια απλή αφήγηση. Διαλέγεται με εμάς και αμέσως αποκαλύπτεται το τί συνέβη στην

κοινωνία της Νεάπολης, μετά την εφαρμογή εκείνου του Νόμου. Από τη στιγμή που όλοι

οι απόφοιτοι πήγαιναν στο πανεπιστήμιο, γεμίζει η Νεάπολη με επιστήμονες, αλλά ο

πρωτογενής τομέας «επιβαρύνθηκε»σε όλες του τις εκφάνσεις κι έτσι οδηγούνται σε

παρακμή επαγγέλματα που σχετίζονταν με τις αγροτικές καλλιέργειες. Βέβαια, διατηρούνται

ευτυχώς, οι «σαγματοποιοί»όσοι, δηλαδή φτιάχνουν σαμάρια.

Επόμενος σταθμός στην πορεία του Κωστή Αδοσίδη είναι ο Δημοτικός Κήπος στη Νεάπολη,

μοναδικός στον Νομό Λασιθίου. Επιπρόσθετα, χάρη στην προνοητικότητά του, επιδίδεται

στην κατασκευή αποχετευτικού δικτύου, ενός έργου πρωτοποριακού για την εποχή του.

Τελευταία πράξη του στο Απάνω Μεραμπέλλο καταγράφεται στον Άγιο Νικόλαο, όπου ένωσε

τη θάλασσα με μία, πλέον, καθαρή λίμνη. Η μετάθεσή του στη Σάμο ολοκληρώνει την

τετράχρονη, διοικητική θητεία του και εμείς οι Εκπαιδευτές και οι Εκπαιδευόμενοι είχαμε πια

εμπεδώσει το πώς εξελίχθηκε η Νεάπολη, κατά την περίοδο της Οθωμανοκρατίας, και έγινε

τότε η πρωτεύουσα του Ν. Λασιθίου.

Ο κ. Μαυροειδής συνεχίζει και αναφέρει πως μετά την  περίοδο εκείνη, οι κάτοικοι της

Νεάπολης ποθούν διακαώς την ελευθερία και επιδιώκουν την Ένωση της Κρήτης με την

Ελλάδα. Το 1889 η Κρήτη γίνεται ανεξάρτητη, δημιουργείται η λεγόμενη Κρητική Πολιτεία.

Εξακολουθεί, βέβαια, να υπάρχει και η σουλτανική Επικυριαρχία.

Επίσης, εκδίδει το δικό της νόμισμα, ψηφίζει τους δικούς της νόμους – την εφαρμογή των

οποίων επιβλέπουν οι Αστυνομικοί  –  και στέλνει δικούς της αντιπροσώπους στο ελληνικό

Κοινοβούλιο. Δημιουργεί τη δική της σημαία και τον δικό της Εθνικό Ύμνο.Τέλος, διενεργείται

η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα 1 Δεκεμβρίου 1913.

Ο κ. Μαυροειδής, πριν περάσει στην επόμενη σημαντική σελίδα της Ιστορίας, μοιράζεται μαζί

μας την ιστορία του Σημαιοφόρου, τον οποίο σκότωσαν οι Οθωμανοί, όταν το 1903 προΐστατο

ενός τάγματος Νεαπολιτών, που βρέθηκαν στο πλευρό του Ελ.Βενιζέλου, κατά τη μάχη του

Θέρίσου. Η σημαία – έκθεμα στο Μουσείο –  με την οποία τύλιξαν το νεκρό σώμα του, αποτελεί

τρανή απόδειξη της γενναιότητάς του.

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος – παρά τα δεινά του – προσφέρει στο Λασίθι μία «καλή συγκυρία»

με το ότι παραχωρείται στους Ιταλούς και όχι στους Γερμανούς. Παρά, όμως την ήπια

μεταχείριση των Ιταλών, ο πόλεμος αναγκάζει τους κατοίκους της περιοχής να αναπτύξουν μία

οργανωμένη και σθεναρή Αντίσταση: Ακούμε, με συγκίνηση, τα ονόματα και την ιστορία των

μεγάλων πρωταγωνιστών και τους φανταζόμαστε να παρελαύνουν μπροστά μας: Μαρία

Λιουδάκη, Σοφία Μαυροειδή Παπαδάκη, Μανώλης Κρητικάκης, Μανώλης Φρουδάς και

τέλος ο Ρούσσος Κούνδουρος. Στον τελευταίο αναφέρθηκε ο κ. Μαυροειδής λίγο περισσότερο.

Μας μίλησε για την ένταξή του στην αριστερά, τον αγώνα του ως δικηγόρου, την μη φιλάργυρη

στάση του σε άπορους συνανθρώπους του, που χρειάζονταν δικαστική υπεράσπιση, τη

δημιουργία της δικής του οικογένειας με τα πέντε παιδιά του, καθώς και το Σχέδιο Νόμου που

κατέθεσε σχετικά με το « Πόθεν Έσχες» των Βουλευτών, για το οποίο καταδιώχθηκε. Εντύπωση

μας έκανε το μίσος με το οποίο τον συνέλαβαν, τον φυλάκισαν και τέλος τον εκτέλεσαν.

Φεύγουμε από το Μουσείο της Νεάπολης, κρατώντας στην καρδιά μας καλά φυλαγμένη την

«Ιδεολογική Διαθήκη» του Ρούσσου Κούνδουρου: Να αγαπάμε την Ελευθερία, την Πατρίδα

και τα ιδανικά μας.

Ευχαριστούμε τον κ. Γεώργιο Μαυροειδή, γιατί περιπλανηθήκαμε μαζί του στις ατελείωτες

σελίδες της Τοπικής Ιστορίας μας. Γνωρίσαμε, χάρη στην αγάπη, το πάθος και την

αμεσότητά του σημαντικούς και ανεπανάληπτους Τόπους και Ανθρώπους!!!

Συνεχίζεται……..

 

Οι Εκπαιδευτές και οι Εκπαιδευόμενοι

 

Ευφροσύνη Στιβαχτοπούλου Εκπαιδεύτρια της Ελληνικής Γλώσσας

του Παραρτήματος ΣΔΕ Αγίου Νικολάου

 

Δημήτριος Αργυράκης Υποδιευθυντής του ΣΔΕ Ιεράπετρας