Η Μορφωτική Στέγη Ιεράπετρας για τη ζωή και το έργο του
Η βιβλιοθήκη «ΜΑΡΙΑ ΛΙΟΥΔΑΚΙ» έγινε πιο πλούσια κατά 3.000 βιβλία από την τελευταία προσφορά της βιβλιοθήκης, του αείμνηστου αρχαιολόγου ΑΝΤΩΝΗ ΖΩΗ.
Τα βιβλία τα παραλάβαμε την Παρασκευή 30 Οκτωβρίου από την συνεργάτιδα του, την αρχαιολόγο αρχιτέκτονα κα Βάσω Φώτου με πρωτόκολλο παράδοσης και παραλαβής. Στο όλο εγχείρημα συνέβαλε και η εταιρεία Α.Μ.ΚΕ «Ιεράπετρα 35ος παράλληλος» με τον πρόεδρο της κο Γιώργο Σωμαράκη. Το πρωί της Παρασκευής δώσαμε συνέντευξη στο ΗΧΩ fm στην δημοσιογράφο κα Ειρήνη Λάμπρου όπου αναφερθήκαμε και σε άλλα θέματα που απασχολούν τον σύλλογο μας.
Παραθέτουμε ένα κείμενο που έγραψε ο κος Νίκος Παγώνης για την δωρεά, για την βιογραφία και το έργο του αρχαιολόγου.
Ο Αντώνης Ζώης
«Σήμερα, Σάββατο 24 Οκτωβρίου 2020 σε μια περίοδο πανδημίας, είναι μια σημαντική ημέρα για την Ιεράπετρα εξαιτίας της παραχώρησης της προσωπικής βιβλιοθήκης του ακαδημαϊκού Α. Ζώη, η οποία απαριθμεί κοντά στους 3.000 βιβλιογραφικούς τίτλους, στην Μορφωτική Στέγη Ιεράπετρας. Ο Αντώνης Ζώης, εκτός από ανασκαφέας του οικισμού της Βασιλικής, αποτέλεσε και εραστής της Ιεράπετρας, ιδιαίτερα στον τομέα της ιστορίας, της αρχαιολογίας και της κοινωνίας. Ένα από τα ορατά έργα του αποτελεί ο κίονας που κοσμεί το παρκάκι και τα διάσπαρτα αρχαία που απλώνονται σε διάφορα σημεία της πόλης μας.
Ο Αντώνης Ζώης ήταν μια πολυσχιδής προσωπικότητα με πάρα πολλές ανησυχίες και με πολύπλευρο έργο. Υπήρξε βοηθός του Σπ. Μαρινάτου και υφηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, μετά που έλαβε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο του Tubingen. Συνέχισε την καριέρα του στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, όπου παράλληλα υπήρξε διευθυντής των ανασκαφών στη Βασιλική και στις Βρύσες Χανίων. Τα μέλη ΔΕΠ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων τον χαρακτηρίζουν ως «δεινό και ασκητικό ερευνητή και, απόλυτα αφοσιωμένο στο έργο του». Ως ένας «επιφανής εκπρόσωπος της Μινωικής Αρχαιολογίας», ο Αντώνης Ζώης μετέτρεψε το Σπίτι του Ναπολέοντα σε εργαστήριο και μελετούσε τα ευρήματα της Βασιλικής.
Όσον αφορά το έργο του, μόλις λίγους τίτλους κατάφερε να κυκλοφορήσει στο εμπόριο. Από το αρχαιολογικό μανιφέστο του με τίτλο: «Η Αρχαιολογία στην Ελλάδα» μέχρι την αναθεώρηση της «Κνωσού: ως ένα εκστατικό όραμα», ο Ζώης συνέχισε να παράγει -σε δική του έκδοση στην σειρά Απόδεξις και Ερινεός- σημαντικές μονογραφίες που περιλαμβάνουν άρθρα- παρέμβαση για την Ιεράπετρα, δημοσιεύσεις για την Βασιλική, ημερολόγια (ανασκαφών και βιωματικά), τις παραδόσεις του, την ποιητική του συλλογή και τις λογοτεχνικές μεταφράσεις του και, την καταγραφή των βοτάνων που συναντούσε στην περιοχή του στην Αθήνα (στον Λυκαβηττό). Για τον θάνατό του στις 2 Μαΐου του 2018, ο αρχαιολόγος Αντώνης Βασιλάκης σχολίασε ότι «χάθηκε η φωνή της αρχαιολογίας». Επιπλέον, σημείωσε ο Βασιλάκης ότι κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει με τον Ζώη ότι ο εγκλωβισμός στην χρονολόγηση των ευρημάτων έχει οδηγήσει τους μελετητές σε παρανοήσεις και λάθη, όσον αφορά την ερμηνεία των περιφερειακών και τοπικών εξελίξεων στην μινωική περίοδο.
Ο Α. Ζώης πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Γεννήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 1930 στο Φοινίκι της Θεσπρωτίας. Το 1959-1964 σπούδασε Αρχαιολογία στην Αθήνα και συνέχισε στο Tubingen. Εκπόνησε την διατριβή του με το πρωτότυπο θέμα για το μινωικό πεδίο: «Η πολύχρωμη μινωική καμαραϊκή κεραμική». Ήταν οργανωτικός και με σύστημα, όπως αποδεικνύεται στις εργασίες του στην Βασιλική. Επιπρόσθετα, ο Ζώης ήταν ένα πολύ αγαπητό πρόσωπο από τους φοιτητές του, τους συναδέλφους του και τους κατοίκους της Ιεράπετρας. Οραματιστής με σωστό κριτήριο και ουσιαστική παρέμβαση.
Τον τίμησε
η Ιεράπετρα
Η Ιεράπετρα μέσω του Πολιτιστικού Συλλόγου της Βασιλικής τίμησε τον Α. Ζώη στις 12 Αυγούστου 2013. Η εκδήλωση αυτή περιελάμβανε μια έκθεση φωτογραφίας με τα αρχαιολογικά ευρήματα της Βασιλικής υπό τον R. B. Seager, μία έκθεση βιβλίου, εργασιών και ποιητικής συλλογής του Α. Ζώη και, στο τέλος ο Ζώης παρέδωσε το υλικό του στον Σύλλογο με σκοπό να βρεθεί αίθουσα για να εκτεθεί. Ο Ζώης στις ανασκαφές της Βασιλικής (οι οποίες έγιναν συστηματικά το 1970-1996 για λογαριασμό της Αρχαιολογικής Εταιρείας) διαδέχθηκε σημαντικούς προκατόχους, όπως την H. Boyd και τον R. B. Seager. Όλο το έργο του Α. Ζώη βρίσκεται καταγεγραμμένο αναλυτικά από τον ίδιο στην σειρά ΑΠΟΔΕΞΙΣ με τίτλο: «Οι δικοί μου δρόμοι: Βιβλιογραφία. Το έργο μιας ζωής» (Αθήνα, 2017).
Όνειρο του Α. Ζώη, όπως φαίνεται από την επιστολή που έστειλε στον Δήμο Ιεράπετρας, ήταν (και είναι) η αξιοποίηση του Δημοτικού Σχολείου της Βασιλικής και η μετατροπή του σε εργαστήριο κεραμικής με σκοπό να στεγαστεί εκεί η προσωπική του βιβλιοθήκη. Ίσως μακροπρόθεσμα θα πρέπει να γίνει η σκέψη για τη δημιουργία ενός μικρού πνευματικού κέντρου στη Βασιλική με το όνομα του Α. Ζώη στο πάλαι δημοτικό σχολείο του οικισμού.
Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω μέσα από την καρδιά μου –γιατί όλο αυτό δεν θα ήταν εφικτό– την κυρία Βάσω Φώτου, την δικιά μας Βάσω, έναν εξαιρετικό άνθρωπο και επίσης εραστή της Ιεράπετρας. Η κυρία Φώτου, ειδικευμένη στην προϊστορική αρχαιολογία, εκπόνησε το 2013 την διδακτορική της διατριβή στην Σορβόννη με θέμα την «Νεοανακτορική Αρχιτεκτονική στην Κρήτη με πεδίο μελέτης τα κτήρια εκτός των παλατιών». Υπήρξε βοηθός λέκτορα στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων (1982-1986) και στην Επιστημονική Επιτροπή για την Κνωσό (1991-1998). Έχει δημοσιεύσει πληθώρα ερευνητικών άρθρων και μια σημαντική μονογραφία πάνω στα Γουρνιά (New Light on Gournia. Unknown Documents of the Excavation at Gournia and Other Sites on the Isthmus of Ierapetra by Harriet Ann Boyd. Aegaeum 9, Liege 1993, 127 p.).
Τέλος, θα πρέπει να τονιστεί το σημαντικό βάρος διαφύλαξης και της ορθής χρήσης της βιβλιοθήκης του Ζώη, η οποία πλέον αποτελεί πνευματική κληρονομιά για τις επόμενες γενιές στην Ιεράπετρα και τους ερευνητές του Ισθμού. Η κληρονομιά αυτή συνοδεύεται με την υπόσχεση ότι το έργο του Ζώη θα συνεχιστεί, θα διανθιστεί και θα υλοποιηθεί για την ίδια την ανάπτυξη της Ιεράπετρας και των πολιτών της.
Νίκος Παγώνης.
Εμείς ευχαριστούμε τις εφημερίδες «Ανατολή» και «Ιεράπετρα 21ος αιών» για την δημοσίευση.
Για το Δ.Σ.
Η πρόεδρος
Γεωργία Μετινίδου – Μαρκοπούλου
Η γραμματέας
Πέπη Χαροκοπάκη – Μεντζάκη
