Τις απόψεις της Διοίκησης του ΟΕΕ/ΤΑΚ κατέθεσε στη συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Παραγωγής Εμπορίου, ο Πρόεδρος του Τμήματος κ. Γκλάκας Ευάγγελος σχετικά με τη σύμβαση παραχώρησης του έργου της μελέτης, κατασκευής, χρηματοδότησης, λειτουργίας, συντήρησης του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης στο τμήμα Χανιά – Ηράκλειο. Συγκεκριμένα στο υπόμνημα αναφέρονται τα εξής :
Αξιότιμη κυρία Πρόεδρε/
Αξιότιμα μέλη της Διαρκούς Επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής
Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση και τη δυνατότητα να εκφράσει ο Φορέας μας τις απόψεις του επί του παρόντος σχεδίου νόμου που αφορά στη «Κύρωση Σύμβασης Παραχώρησης του έργου της μελέτης, κατασκευής, χρηματοδότησης, λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (Β.Ο.Α.Κ.) στο τμήμα Χανιά-Ηράκλειο» του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών.
Το παρόν Σχέδιο Νόμου έρχεται προς διαβούλευση μετά την υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης του παραπάνω έργου στις 9 Μάϊου 2025 μεταξύ του ελληνικού Δημοσίου και της εταιρείας «ΔΙΚΤΑΙΟΝ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ».
Η Κρήτη είναι ένα από τα μεγαλύτερα νησιά της Μεσογείου και η κατασκευή του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ), αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα υποδομής για την Περιφέρεια της Κρήτης, συνδέοντας όλες τις μεγάλες πόλεις και των τεσσάρων Περιφερειακών Ενοτήτων του νησιού, Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο και Λασίθι. Για το Οικονομικό Επιμελητήριο Ανατολικής Κρήτης δεν νοείται να μιλάμε για τον Βόρειο Οδικό Άξονα Κρήτης, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται και το οδικό δίκτυο από τον Άγιο Νικόλαο μέχρι τη Σητεία. Όλοι οι κάτοικοι και οι επιχειρήσεις του νησιού περιμένουν σχεδόν σαράντα χρόνια, από την κατάθεση της 1ης μελέτης σκοπιμότητας που δημοσιεύθηκε το 1986, για την υλοποίηση αυτού του σπουδαίου και κομβικού έργου, το οποίο στην πράξη θα επιφέρει πολλαπλά οφέλη για την τοπική κοινωνία, την οικονομία και την ασφάλεια των πολιτών.
Οι μεγάλες καθυστερήσεις στην κατασκευή του ΒΟΑΚ δημιουργούν τεράστια προβλήματα σε ολόκληρο το οικονομικό κύκλωμα του νησιού και σε όλους τους εμπλεκομένους: πολίτες, επισκέπτες, επιχειρήσεις, φορείς και οργανισμούς. Το ΟΕΕ/ΤΑΚ δεν αμφισβητεί την σκοπιμότητα αυτού του μεγάλου Έργου. Αντιθέτως, η κατασκευή του νέου ΒΟΑΚ είναι ένα έργο πνοής που θα αναβαθμίσει ριζικά την καθημερινότητα των πολιτών και θα συμβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της Κρήτης ως μοχλός τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης με την:
α) Δημιουργία χιλιάδων νέων άμεσων και έμμεσων θέσεων απασχόλησης σε όλους τους κλάδους δραστηριοτήτων.
β) Αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας των κρητικών επιχειρήσεων, με μείωση του κόστους μεταφορών και του χρόνου.
γ) Διεύρυνση των τουριστικών ροών σε περιοχές που σήμερα είναι δύσκολα προσβάσιμες, βοηθώντας και στην αναζωογόνηση της ενδοχώρας και των τοπικών οικονομιών.
Οι προτάσεις του φορέα μας επί του σχεδίου νόμου που αφορά την Κύρωση, έχουν ως στόχο να συνδράμουν στην καλύτερη δυνατή εκτέλεση της σύμβασης τονίζοντας την ανάγκη η υλοποίηση του ΒΟΑΚ να συνοδευτεί με οικονομικά βιώσιμες, κοινωνικά δίκαιες και περιβαλλοντικά υπεύθυνες πολιτικές. Πιο συγκεκριμένα οι απόψεις μας συνοψίζονται στα κάτωθι:
- Σύσταση Επιτροπής Παρακολούθησης και Υλοποίησης του Οικονομικού Αντικειμένου του Έργου με τη συμμετοχή Ανεξάρτητου Οικονομολόγου μέλος του Ο.Ε.Ε. η οποία θα έχει την γενική παρακολούθηση και εποπτεία εκτέλεσης της σύμβασης όσον αφορά το οικονομικό σκέλος. Από τη σύμβαση δεν είναι ξεκάθαρος ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου και το ύψος τη Δημόσιας Δαπάνης που θα καταβληθεί από το Κράτος, καθώς υπάρχουν δαπάνες που δεν μπορούν κατά την υπογραφή της σύμβασης να υπολογιστούν, όπως οι αποζημιώσεις για απαλλοτριώσεις, κόστος πρόσθετων κατασκευών, καθυστερήσεις με ευθύνη του Δημοσίου. Επιπλέον, κατά την υπογραφή της σύμβασης δεν είναι δυνατό να καθοριστεί το ακριβές ποσό από την πληρωμή των Σκιωδών Διοδίων, αλλά και η απώλεια δημοσίων εσόδων από τη θέσπιση ειδικού καθεστώτος αναφορικά με φόρους, τέλη και λοιπές επιβαρύνσεις, σύμφωνα με το άρθρο 4 του σχεδίου νόμου. Η Ανεξάρτητη αυτή Επιτροπή θα συντάσσει εξαμηνιαίες εκθέσεις οι οποίες θα δημοσιεύονται προς ενημέρωση όλων, με αποτύπωση των απολογιστικών οικονομικών στοιχείων κατά την εκτέλεση της σύμβασης, προκειμένου να υπάρχει πλήρης εικόνα και διαφάνεια της πορείας εκτέλεσης του οικονομικού αντικειμένου και των τυχών αποκλίσεων σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις.
- Το ΟΕΕ/ΤΑΚ θεωρεί ότι στη Σύμβαση Παραχώρησης θα έπρεπε να υπάρχει ρήτρα για τη μη εφαρμογή διοδίων, ώστε να διασφαλίζεται η ελεύθερη μετακίνηση των οχημάτων σε ολόκληρο το οδικό δίκτυο του ΒΟΑΚ, υιοθετώντας τις εξαιρέσεις που έχει θεσπίσει η Ε.Ε. για νησιωτικές περιοχές. Αυτές οι εξαιρέσεις εφαρμόζονται σε αντίστοιχα μεγέθους νησιά της Ε.Ε. όπως είναι η Κύπρος, η Μάλτα και η Σικελία. Δεδομένου ότι η σύμβαση έχει υπογραφεί και από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη και θεωρούμε αδύνατο να τροποποιηθεί σήμερα, το ΟΕΕ/ΤΑΚ προτείνει μέχρι την ολοκλήρωση του συνόλου του αυτοκινητόδρομου, την εκπόνηση Οικονομοτεχνικής Μελέτης με τη συνδρομή επιστημόνων μελών του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, για τον υπολογισμό του άριστου σημείου καθορισμού του ύψους των διοδίων που θα πρέπει να πληρώνουν τα διερχόμενα οχήματα στο ΒΟΑΚ. Στην εν λόγω μελέτη θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ιδιαίτερα γεωγραφικά χαρακτηριστικά του νησιού της Κρήτης, ο πολύ μεγάλος αριθμός επισκεπτών που ξεπερνά τα 6 εκατομμύρια τον χρόνο κατά την τουριστική περίοδο, καθώς και η σύνδεση του αυτοκινητόδρομου με τα αεροδρόμια και τα λιμάνια του νησιού. Από τη δική μας σκοπιά θεωρούμε ότι η τιμή ανά χιλιόμετρο θα πρέπει να είναι αισθητά χαμηλότερη, ειδικά για τους μόνιμους κατοίκους, σε σχέση με την προτεινόμενη τιμή που αναφέρεται στη Σύμβαση. Να σημειωθεί ότι το ύψος των Διοδίων Τελών, σύμφωνα με τη Σύμβαση, έχουν υπολογιστεί από την Αρχή καθορισμού των Διοδίων Τελών ανάλογα με την διανυόμενη από τον χρήστη απόσταση, χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια μελέτη με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νησιού.
- Σχετικά με την πρόβλεψη επιβολής στους χρήστες Διοδίων Τελών για τη χρήση του Αυτοκινητόδρομου της Περιόδου Τ1 σε προσωρινούς μετωπικούς σταθμούς διοδίων οι οποίοι θα καταργηθούν με την ολοκλήρωση του συνόλου του Έργου, δεν κατανοούμε το επιχείρημα που αναφέρεται στο κεφάλαιο 18.8.1 της Σύμβασης «Για λόγους εμπέδωσης στους Χρήστες της επιβολής Διοδίων Τελών ….» (σελ. 204 από 313) και προτείνουμε τη μη επιβολή Διοδίων Τελών, όπως ακριβώς προβλέπεται και για το Δημόσιο (κεφάλαιο 18.8.5 της Σύμβασης) σε κανένα διερχόμενο όχημα μέχρι και την ολοκλήρωση του συνολικού έργου και την εφαρμογή του εθνικού Συστήματος Χρέωσης Ηλεκτρονικών Διοδίων (ΕΣΧΗΔ). Επιπλέον, προτείνουμε την εφαρμογή κοινωνικά δίκαιης τιμολογιακής πολιτικής
- 4. Θεωρούμε αναγκαίο ότι στο προτεινόμενο Σχέδιο Νόμου θα πρέπει να συμπεριληφθεί η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου ασφαλούς οδικού δικτύου, εναλλακτικής διαδρομής που θα συνδέει όλες τις πόλεις των τεσσάρων Νομών του νησιού είναι απολύτως απαραίτητη, για να δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να επιλέγουν εάν το επιθυμούν να μετακινηθούν εκτός του νέου Αυτοκινητόδρομου ΒΟΑΚ χωρίς καμία επιβάρυνση διοδίων,. Επιπλέον, για την επίτευξη όλων των στόχων θα πρέπει να συμπεριληφθεί και η δέσμευση για τον σχεδιασμό και την ολοκλήρωση όλων των κάθετων αξόνων που θα συνδέουν την ενδοχώρα του νησιού με τον νέο Αυτοκινητόδρομο για την εύκολη και γρήγορη μετακίνηση όχι μόνο των πολιτών, αλλά και των προϊόντων και αγαθών, συμβάλλοντας στην ισόρροπη ανάπτυξη του νησιού, αμβλύνοντας τις ανισότητες που ενδεχομένως πρόκειται να δημιουργηθούν. Η χρηματοδότηση για την κατασκευή ενναλακτικού οδικού δικτύου και των κάθετων αξόνων μπορεί να πραγματοποιηθεί από τη δημιουργία Ταμείου Τοπικής Ανάπτυξης της Κρήτης, με χρήματα που μπορεί να προέλθουν: α) ως ποσοστό από τα έσοδα των διοδίων τελών και β) από τα τέλη κυκλοφορία που πληρώνουν στο κράτος οι πολίτες της Περιφέρειας της Κρήτης.
- Τέλος, προτείνουμε να συμπεριληφθεί στο Σχέδιο Νόμου, σχετική δέσμευση ελάχιστου ποσοστού τοπικής συμμετοχής, τόσο κατά την κατασκευαστική περίοδο όσο και μετά την ολοκλήρωση του Αυτοκινητόδρομου. Προτείνουμε κατ’ ελάχιστο το 30% των υπεργολαβιών και προμηθειών να προέρχεται από τοπικές επιχειρήσεις και οι νέες θέσεις εργασίας που θα προκύψουν να απευθύνονται πρωτίστως σε νέες και νέους μόνιμους κατοίκους της Περιφέρειας Κρήτης, ώστε η αποτίμηση αυτής της μεγάλης επένδυσης να έχει θετική επίδραση στην τοπική απασχόληση και την τοπική οικονομία του νησιού.
