Καμία αρχαιολογική ανασκαφή δεν εκτελείται πλέον στο Οροπέδιο Λασιθίου, από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου, ύστερα και από την ολοκλήρωση των σωστικών ανασκαφών που εκτελέστηκαν σε τρεις θέσεις: α) στο λόφο «Κεφάλι» κοντά στην εκκλησία του Αγίου Αλεξάνδρου, β) στη θέση «Δρακώνα» κοντά στο εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα καθώς και στην Κοινότητα Αγίου Χαραλάμπους και γ) στο ναό Αγίων Σέργιου και Βάκχου.
Αυτό δήλωσε στην ΑΝΑΤΟΛΗ η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λασιθίου Χρύσα Σοφιανού, τονίζοντας ότι οι παραπάνω επεμβάσεις ήταν επείγοντος, σωστικού χαρακτήρα και εκτελέστηκαν εξαιτίας των έκτακτων καιρικών φαινομένων που είχαν ως αποτέλεσμα την κήρυξη του Δήμου Οροπεδίου σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, λόγω θεομηνίας. Κι όπως ανέφερε, οι εργασίες αυτές για αποκατάσταση και προστασία αρχαιοτήτων από καιρικά φαινόμενα, ολοκληρώθηκαν και οι συμβάσεις του προσωπικού που απασχολήθηκαν σε αυτές έληξαν στις 6 Ιουνίου.
Ετσι, έληξε και η ισχύς του μνημονίου που είχε υπογραφεί μεταξύ της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη και του Δημάρχου Οροπεδίου Λασιθίου Γιάννη Στεφανάκη τον Οκτώβριο του 2021.
Προκειμένου να μην σχηματίζονται λαθεμένες εντυπώσεις ή άλλες παρεξηγήσεις από σχετικές δημόσιες τοποθετήσεις, όπως είπε η κ. Σοφιανού, «πρέπει να γίνει σαφές ότι οι επείγοντος χαρακτήρα ανασκαφικές σωστικές εργασίες υπαγορεύτηκαν από την ανάγκη προστασίας ορισμένων αρχιτεκτονικών αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, που αποκαλύφθηκαν μερικώς, μετά από έντονες βροχοπτώσεις, πλημμυρικά φαινόμενα και εργασίες καθαρισμού στην περιοχή εκείνη του Οροπεδίου. Καμία άλλη αρχαιολογική έρευνα δεν εκτελείται στην περιοχή Οροπεδίου, την ευθύνη ή επίβλεψη της οποίας έχει η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου», είπε η κ. Σοφιανού, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι, δεν μπορεί να προγραμματίζεται ή να εκτελείται καμία αρχαιολογική έρευνα ή εργασία στο Νομό Λασιθίου, για την οποία δεν ενημερώνεται, δεν εποπτεύει ή δεν εκτελεί η τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων.
Αναφερόμενη στο μνημόνιο συνεργασίας ΥΠ.ΠΟ. – Δήμου Οροπεδίου, η κ. Σοφιανού είπε ότι αυτό είχε ως αντικείμενο τις έκτακτες, σωστικές επεμβάσεις οι οποίες ολοκληρώθηκαν, και ισχύ μέχρι την υπογραφή προγραμματικής σύμβασης, για τη συνέχιση των αρχαιολογικών ανασκαφών, μεταξύ της Εφορείας Αρχαιοτήτων, της Περιφέρειας Κρήτης και του Δήμου Οροπεδίου, η οποία, όμως, δεν υπογράφηκε ποτέ!
Η όποια προγραμματική σύμβαση θα έπρεπε να είχε συζητηθεί μεταξύ των συνεργαζόμενων φορέων, αλλά μέχρι στιγμής, η Εφορεία δεν έχει καμία σχετική ενημέρωση από το Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου, περί των προθέσεών του, εξήγησε.
Απαντώντας στην ερώτηση, πού βρίσκεται η υπόθεση, η οποία είχε λάβει μεγάλη δημοσιότητα, περί εντοπισμού μετά από γεωφυσική έρευνα, ενός μεγάλων διαστάσεων θαμμένου κτιριακού συγκροτήματος στην Πλάτη, το οποίο εικαζόταν ότι αφορούσε πιθανόν και ανακτορικού τύπου μινωικό συγκρότημα, η κ. Σοφιανού απάντησε: «Αφορά ένα μεγάλο κτιριακό σύνολο – πιθανόν διοικητικό κέντρο – η θέση του οποίου είναι γνωστή και είχε γίνει αρχές του προηγούμενου αιώνα στοιχειώδης «ανασκαφή», αλλά με τα χρόνια καλύφθηκε και μέχρι πρόσφατα η έκταση αυτή καλλιεργούνταν! Η έκταση είναι ιδιόκτητη και δεν έχει απαλλοτριωθεί. Η γεωφυσική έρευνα εντόπισε ίχνη ύπαρξης μεγάλου κτιρίου αλλά αυτό μένει να αποδειχθεί με συστηματική αρχαιολογική ανασκαφή. Αφορά ένα πολύ σοβαρό θέμα και θα πρέπει να ξεκινήσει με σωστή οργάνωση. Σίγουρα, δεν αρκεί ένα συνεργείο έξι εργατών και ενός αρχαιολόγου για μια τέτοια ανασκαφή! Αφορά μια μεγάλη αρχαιολογική ανασκαφή, που δεν έχει ξεκινήσει και δε γνωρίζουμε αν και πότε θα ξεκινήσει…»
Κάνοντας ένα απολογισμό της έκτακτης, σωστικής ανασκαφικής έρευνας, που έγινε το 2020 και 2021, στο Οροπέδιο Λασιθίου, η κ. Σοφιανού είπε στην ΑΝΑΤΟΛΗ:
«Αρχαία αρχιτεκτονικά κατάλοιπα εντοπίστηκαν το 2020 κατά τη διάρκεια επιφανειακών καθαρισμών της βλάστησης που έκανε το προσωπικό καθαριότητας του Δήμου, στη θέση Δρακώνα, κοντά στο εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα, της Κοινότητας Πλάτης.
Η Εφορεία μας ενημερώθηκε αμέσως από τον ίδιο το Δήμαρχο Οροπεδίου Λασιθίου κ. Γιάννη Στεφανάκη και διενεργήθηκε αυτοψία από εμένα. Κατά τη διάρκεια της αυτοψίας στο χώρο διαπιστώθηκε η ύπαρξη κεραμικής των μινωικών χρόνων, ενώ μετά την αποψίλωση ήταν ορατή μια γωνία κτιρίου, που είχε κατασκευαστεί με μεγαλιθικούς δόμους. Η αρχαία κατασκευή βρίσκεται στα Ν.Α. της εκκλησίας, σε έκταση η οποία παλαιότερα ήταν καλλιεργήσιμη.
Αποφασίστηκε η διενέργεια δοκιμαστικών τομών γύρω από τον μεγαλιθικό τοίχο προκειμένου να διαπιστώσουμε την ύπαρξη του αρχαίου κτιρίου. Η ανασκαφή επεκτάθηκε σταδιακά σε έκταση περίπου ενός στρέμματος και αποκαλύφθηκαν συνολικά δεκατρείς χώροι, οι οποίοι διατάσσονται σε δύο τεχνητά διαμορφωμένα άνδηρα (ταράτσες). Ενας πλακόστρωτος διάδρομος ή δρόμος οδηγεί στο πάνω άνδηρο, ενώ κάτω απ’ αυτόν υπήρχε μάλλον οχετός ομβρίων που ίσως οδηγούσε σε δεξαμενή. Στο πάνω άνδηρο η είσοδος του κτιρίου σηματοδοτείται από ένα μονολιθικό κατώφλι μήκους 1 μ.
Η ανασκαφή συνεχίστηκε και το 2021 εξαιτίας των κλιματολογικών συνθηκών οι οποίες στο Οροπέδιο Λασιθίου είναι τελείως διαφορετικές από της υπόλοιπης Κρήτης. Εχει δηλ. νωρίς χιονοπτώσεις, τα δε χιόνια παραμένουν συχνά μέχρι την άνοιξη και η υγρασία του εδάφους που δεν επιτρέπει τη λεπτομερή ανασκαφική έρευνα, είναι έντονη.
Καθώς η ανασκαφή δεν έχει ολοκληρωθεί, δεν έχει διαπιστωθεί ακόμη αν πρόκειται για μεμονωμένο κτίριο ή συγκρότημα αποτελούμενο από όμορα κτίσματα. Το γεγονός ότι η έκταση καλλιεργούνταν μέχρι πρόσφατα καθώς και το μικρό βάθος εντοπισμού των αρχαίων τοίχων τα οποία βρέθηκαν σε βάθος 0,50 μ. περίπου, από την επιφάνεια του εδάφους, μας προϊδεάζει για την καταστροφή που έχουν υποστεί τα κτίσματα από τη μακρόχρονη καλλιέργεια. Ωστόσο τεκμήρια υπάρχουν και θα εξαχθούν συμπεράσματα για την προϊστορία της περιοχής. Από τα ευρήματα της ανασκαφής τα οποία είναι κυρίως χρηστικά και αποθηκευτικά αγγεία, συμπεραίνεται ο εντοπισμός μιας αγροικίας ή οποία χρονολογείται στην Υστερομινωική Ι Περίοδο. Από τις τελευταίες αποκαλύψεις της ανασκαφής ήταν ένας μικρός χώρος λατρείας με λευκό κονίαμα, πολλά κωνικά κύπελλα και έναν υψίποδο πήλινο λύχνο.
Εάν η ολοκλήρωση της ανασκαφής και η μελέτη των αρχιτεκτονικών καταλοίπων αποδείξουν την ύπαρξη ενός μόνο κτίσματος, σίγουρα πρόκειται για ένα κτίριο που ξεπερνά τις διαστάσεις και κατά συνέπεια τη λειτουργία μιας απλής αγροικίας», είπε η κ. Σοφιανού.
Στην ανασκαφική έρευνα συμμετείχαν οι αρχαιολόγοι, Μάνος Ραπανάκης, Όλγα Τσούρτη, Ορέστης Βιδάλης και οι εργατοτεχνίτες, Μαρία Παναγιωτάκη, Γιάννης Χαραλαμπάκης και Γιώργος Αθανασάκης.
ΝΙΚΟΣ ΤΡΑΝΤΑΣ