Του Τάσου Αναστασάκη
Κανείς μας σήμερα δεν έχει αμφιβολία ότι το stress είναι επιβλαβές για την υγεία μας. Οι βιολογικές του επιπτώσεις έχουν τόσο σωματικές και ψυχολογικές επιδράσεις όσο και επίδραση πάνω στο ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα σύστημα οργάνων και μηχανισμών υπεύθυνα για την άμυνα του οργανισμού. Τα όργανα αυτά είναι ο μυελός των οστών, ο σπλήνας, ο θύμος αδένας, τα οποία δημιουργούν τα κύτταρα της μυελικής και λεμφικής σειράς, τα οποία εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και μεταφέρονται παντού στο σώμα μας, παρέχοντας οξυγόνο, άμυνα, προστασία, θεραπεία.
Η αντίδραση στο stress μέσω ενεργοποίησης συμπαθητικού – παρασυμπαθητικού και του άξονα υποθάλαμος – υπόφυση – επινεφρίδια προκαλεί εκκρίσεις ορμονών.
Ήδη από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα έχει γίνει αντιληπτό ότι οι ορμόνες αυτές καταστέλλουν την φλεγμονή και επιδρούν στο ανοσοποιητικό σύστημα.
Οι ορμόνες της ομάδας της κορτιζόλης επιδρούν στο ανοσοποιητικό σύστημα με πολλούς τρόπους. Επηρεάζουν την κατανομή των λευκών αιμοσφαιρίων στο σώμα. Αναστέλλουν τη συσσώρευση λεμφοκυττάρων στα σημεία φλεγμονής, μπλοκάρουν την παραγωγή λεμφοκυττάρων. Καταστρέφουν λεμφοκύτταρα, καταστέλλουν την παραγωγή νευροορμονών και φλεγμονοδών ουσιών. Δρουν ακόμα και σε γενετικό επίπεδο αλλάζοντας την έκφραση των γονιδίων.
Οι διακυμάνσεις της εκκρίσεως αδρεναλίνης – νοραδρεναλίνης που ακολουθεί τον ερεθισμό του συμπαθητικού συστήματος έχουν αντίστοιχες διακυμάνσεις στην ανοσοβιολογική λειτουργία.
Ένα σύντομο ερέθισμα δεν θα δώσει αύξηση των επιπέδων των γλυκοκοστεροειδών στους περισσότερους. Θα αυξήσει όμως την αδρεναλίνη με συνέπεια ταχυκαρδία και αύξηση της πίεσης. Οι αντιδράσεις κάθε οργανισμού σε στρεσσογόνα μπορεί να είναι διαφορετικές. Ορισμένοι έχουν περιορισμένη ενεργοποίηση του συστήματος και άλλοι έντονη. Οι επιπτώσεις στο σώμα είναι ανάλογες.
Όσοι αντιδρούν έντονα και παρατεταμένα σε περιβαλλοντικά ερεθίσματα είναι ευάλωτοι σε αλκοολισμό και χρήση ναρκωτικών. Εκτός από την ανοσοκαταστολή εμφανίζουν κατάθλιψη και κρίσεις πανικού. Όσοι πάλι έχουν χαμηλή αντίδραση του συμπαθητικού και του άξονα υποθάλαμος, υπόφυση, επινεφρίδια παρουσιάζουν μετατραυματικές ψυχικές διαταραχές και σύνδρομο χρόνιας κόπωσης.
Η καταστολή του ανοσοποιητικού μέσω stress προκαλεί ενεργοποίηση και κινητοποίηση των αποθεμάτων του οργανισμού. Η ανάγκη για ενέργεια προκαλεί γλυκόλυση και απελευθέρωση λιπαρών οξέων στην κυκλοφορία. Τα λιπαρά οξέα συμβάλουν στη δημιουργία αθηρωματικών πλακών στα αγγεία με συνέπεια την στεφανιαία νόσο και τα αγγειακά επεισόδια.
Σπουδαίο ρόλο στις αντιδράσεις stress είναι η έκκριση ενδογενών οπιοειδών. Οι ουσίες αυτές παράγονται στον εγκέφαλο και ομοιάζουν με την μορφίνη και την ηρωίνη. Είναι γνωστή η αναλγησία τραυματισμένου σε μάχες. Το έντονο stress και ο πόνος προκαλούν έκκριση φυσικών οπιοειδών με συνέπεια την αναλγησία.