Η ΑΝΑΤΟΛΗ αποκάλυψε ένα «μυστικό» που κρατήθηκε για πάνω από ένα χρόνο, μακριά από τη δημοσιότητα, προκειμένου να δημοσιοποιηθεί την κατάλληλη στιγμή. Αφορά την κατασκευή του αγάλματος της Μελίνας Μερκούρη, το οποίο πρόκειται να κοσμήσει μια επίκαιρη θέση στο κέντρο της Κριτσάς. Η κατασκευή του αγάλματος ήταν μια πρόταση του Προέδρου του ΠΑΟΔΑΝ Χάρη Αλεξάκη, η οποία ξεκίνησε να συζητείται πριν από δύο χρόνια περίπου, με αφορμή τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από τη γέννηση της Μελίνας Μερκούρη (18-10-2020). Ο ΠΑΟΔΑΝ εξέταζε με πρόταση του αντιδημάρχου και προέδρου του Δ.Σ. του Οργανισμού, ένα «πακέτο» εκδηλώσεων συνδεόμενων με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Λόγω της πανδημίας, αναβλήθηκε μεν, αλλά παραμένει στο σχεδιασμό του Πολιτιστικού Αθλητικού Οργανισμού του Δήμου, δεδομένου ότι ο Άγιος Νικόλαος και η ευρύτερη περιοχή, αποτελεί εδώ και 65 χρόνια «αγαπημένο» τόπο για την παραγωγή κινηματογραφικών παραγωγών.
Όπως δήλωσε στην ΑΝΑΤΟΛΗ ο κ. Αλεξάκης, το άγαλμα πρόκειται να τοποθετηθεί στη θέση που προτείνει και ο δημιουργός του, το συντομότερο δυνατόν, αφού ήδη έχει καθυστερήσει για αντικειμενικούς λόγους. Η δημιουργία και τοποθέτηση του αγάλματος της Μελίνας Μερκούρη στην Κριτσά, αποτελεί την οφειλόμενη τιμή σε μια μεγάλη καλλιτέχνιδα και γενικότερα μια σημαντική Ελληνίδα, που συνέδεσε το όνομά της με την Κριτσά και τον Άγιο Νικόλαο, μέσα από την πρώτη, μεγάλη, κινηματογραφική παραγωγή που υλοποιήθηκε το 1956 στον τόπο μας, όπου συμμετείχε σύσσωμο το χωριό. Η Μελίνα αγάπησε την Κριτσά και αγαπήθηκε από τους Κριτσώτες, που τη διατηρούν στη μνήμη και στις καρδιές τους με θερμά αισθήματα. Το γλυπτό του Nigel Ratcliffe αποδίδει την προσωπικότητα της Μελίνας Μερκούρη, την οποία στο εξής οι κάτοικοι του χωριού θα νιώθουν ακόμη πιο κοντά τους, αντικρίζοντας καθημερινά τη μορφή της, ανάμεσά τους. Αλλά θα πληροφορεί και το πλήθος των επισκεπτών της Κριτσάς για μια λαμπρή κινηματογραφική παραγωγή, που παραπέμπει στον μεγάλο Κρητικό Νίκο Καζαντζάκη, τόνισε ο κ.Αλεξάκης.
Συνέντευξη με τον γλύπτη
Συνάντησα τον Nigel (Άγγελο) Ratcliffe την Παρασκευή στο μικρό στούντιο, που διατηρεί στην Κριτσά, όπου διαμένει την τελευταία εικοσαετία. Με ενθουσιασμό, που πηγάζει από την ειλικρινή αγάπη του για την Κριτσά και τους Κριτσώτες, μίλησε για το δημιούργημά του, το οποίο περιμένει πάνω από ένα χρόνο, να βρει τη θέση του, στο χωριό. Με πολλή διάκριση, περιέγραψε την «περιπέτεια» δημιουργίας του αγάλματος, που εντυπωσιάζει με το μέγεθος και κυρίως την κίνησή του.
Μας είπε ο δημιουργός του:
«Είναι τιμή για ‘μένα που μου ζητήθηκε να δημιουργήσω ένα άγαλμα της Μελίνας Μερκούρη. Ως Άγγλος γλύπτης που έχει ωφεληθεί από τα γλυπτά που ο Λόρδος Έλγιν πήρε από τον Παρθενώνα -και η Μελίνα αφιέρωσε τη ζωή της για την επιστροφή τους στην Ελλάδα- αισθάνθηκα σωστό από πλευράς μου, να μπορέσω να αποπληρώσω το χρέος, που μου αναλογούσε, δημιουργώντας ένα γλυπτό, αφιερωμένο σε αυτήν.
Ήμουν παγιδευμένος στο Ηνωμένο Βασίλειο με το lockdown του κορονοϊού, όταν με πήρε τηλέφωνο ο Χάρης Αλεξάκης και μου είπε πώς ήθελε να γιορτάσει την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση της Μελίνας συνδέοντας το γεγονός με την ταινία “Ο Χριστός ξανασταυρώνεται”, στην οποία πρωταγωνιστούσε και η οποία γυρίστηκε, σε σκηνοθεσία Ζυλ Ντασέν, το 1957, στην Κριτσά κυρίως, βασισμένη στο γνωστό μυθιστόρημα του Καζαντζάκη.
Ήταν ο πρώτος της ρόλος, σε διεθνή κινηματογραφική παραγωγή, αλλά κυρίως, ήταν και η πρώτη φορά που η Ελλάδα είχε χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ξένης ταινίας… Και έγινε στην Κριτσά!!!
Έτσι το χωριό, που είναι το σπίτι μου για 19 χρόνια, είχε παίξει σημαντικό ρόλο στην ιστορία του κινηματογράφου! Κυριολεκτικά, το χωριό ολόκληρο, έπαιξε ρόλο στο φιλμ: Βλέποντας την ταινία φαίνεται σαν κάθε κάτοικος του χωριού να παίζει σαν βοηθητικός ηθοποιός σε αυτό, κάνοντας το φιλμ ένα αληθινό κοινοτικό γεγονός. Αυτό με έκανε να θέλω να γιορτάσω την επέτειο της Μελίνας, ακόμα περισσότερο!
Πιθανόν, ένα απλό πορτρέτο- μπούστο να επαρκούσε για να τιμηθεί, αλλά ήθελα να δημιουργήσω ένα πολύ πιο φιλόδοξο και δυναμικό έργο τέχνης. Ήθελα να ανταποδώσω την Κριτσά για το καλωσόρισμα που είχε πάντα και εκδήλωνε για το πρόσωπό μου και τους άλλους, μη Έλληνες, κατοίκους του χωριού. Γι’ αυτό προσφέρθηκα να φτιάξω το άγαλμα, στην ίδια τιμή που θα κόστιζε μια προτομή, αν και ένα άγαλμα σε φυσικό μέγεθος, αξίζει πολύ περισσότερο».
Πώς;
«Με τη βοήθεια ενός καλής ποιότητας βίντεο της ταινίας, το οποίο μου έστειλαν ευγενικά δύο άλλοι φιλέλληνες, οι Jan και Philip Bebbington, μελέτησα με πολύ κόπο την ταινία πολλές φορές, εξετάζοντας τον ρόλο της Μελίνας και τον χαρακτήρα που ερμήνευσε στην ταινία ως Κατερίνα, συχνά ένα-ένα καρέ, συχνά “παγώνοντας” τη ροή του φιλμ, για να καταλάβω πώς κινήθηκε η Μελίνα σε εκείνη τη σκηνή. Αποφάσισα να επικεντρωθώ σε μια σκηνή, όπου φαίνεται να κατεβαίνει βιαστικά μια βραχώδη πλαγιά- ο φακός κατέγραψε τη ζωντάνια και τη βιασύνη της Κατερίνας, αλλά και το δυναμισμό που χαρακτήριζε τη Μελίνα σε όλη της τη ζωή.
Επίσης, η “πόζα” αυτή μου επέτρεψε να λάβω ως πρότυπο ένα κλασικό γλυπτό, τη Νίκη του Παιωνίου, ως φόρο τιμής στο πάθος της Μελίνας για τον πολιτισμό της Αρχαίας Ελλάδας. Αυτή η πόζα, ήξερα, θα ταίριαζε απόλυτα στην προτεινόμενη θέση, στο χώρο όπου μέχρι πρόσφατα βρισκόταν ένα παλιό περίπτερο. Θα ήταν σαν να τρέχει προς τα εμπρός, αλλά σταματάει μόνο για μισό δευτερόλεπτο καθώς αλλάζει κατεύθυνση για να ξεχυθεί, κάτω στο δρόμο…»
Πού;
«Έφτιαξα, λοιπόν», συνέχισε, «όσο παρέμενα αποκλεισμένος στην Ουαλία, μια μακέτα από κερί του γλυπτού που θα πρότεινα. Μετά μπόρεσα να επιστρέψω στην Κρήτη. Πριν ξεκινήσω τη δουλειά στο άγαλμα, έκανα προσεκτικά μια επισκόπηση στην Πλατεία Μελίνας Μερκούρης, σε περίπτωση που θα υπήρχε μια κατάλληλη θέση να τοποθετηθεί το άγαλμα εκεί, αντί της προτεινόμενης θέσης, στο παλιό περίπτερο. Αλλά, όπως είναι τώρα η πλατεία, δεν υπήρχε πουθενά κατάλληλος χώρος- μόνο μικρά απομονωμένα σημεία, όπου κανείς δεν θα την πρόσεχε. Σε κάθε περίπτωση, η πόζα που σχεδίαζα απλά δεν θα είχε το ίδιο δυναμικό αποτέλεσμα, εάν το άγαλμα τοποθετούνταν σε ένα από τα διαθέσιμα σημεία της κάτω πλατείας (Μ. Μερκούρη).
Επίσης, εκεί παρουσιάζονται αυξημένες οι πιθανότητες πρόκλησης φθοράς του αγάλματος: Το υλικό κατασκευής του (πολυεστέρας αναμειγμένος με χαλκό- bronze resin) και ο σχεδιασμός του γλυπτού θα είναι πολύ ευάλωτα, αν επιλεγόταν η πλατεία να τοποθετηθεί, μιας που χρησιμοποιείται για χορό, φεστιβάλ κλπ.
Δοκίμασα εναλλακτικά, φτιάχνοντας μια κέρινη μακέτα, με εναλλακτικό σχέδιο, που δεν θα είχε αυτό το πρόβλημα, δηλαδή μια προτομή της Μελίνας, ανάλογη της προτομής της Κριτσωτοπούλας, που είναι τοποθετημένη στην συγκεκριμένη πλατεία. Αλλά μια κλασική, στατική προτομή, δεν θα είχε την ίδια “δραματική” επίδραση, που έχει το άγαλμα. Έτσι συνειδητοποίησα ότι η θέση του παλιού περιπτέρου ήταν το μόνο κατάλληλο σημείο, για το σχέδιό μου.
Έχω, ωστόσο, δημιουργήσει ένα πορτρέτο σε φυσικό μέγεθος, στο σχήμα μεταλλίου που απεικονίζει τη Μελίνα σε μεγαλύτερη ηλικία, που θα λειτουργούσε καλά αν τοποθετούνταν στην Πλατεία, που φέρει και το όνομά της, εφ’ όσον αποφασιστεί κάτι τέτοιο».
Πότε;
«Το άγαλμα το δούλεψα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Αναζήτησα κάθε εικόνα που μπορούσα να βρω για τη Μελίνα, και φωτογράφισα κάποια άτομα ως ζωντανά μοντέλα, προκειμένου να μπορέσω να αποτυπώσω πλαστικά τη σωστή πόζα. Μάλιστα τη φωτογράφηση της κίνησης της Μελίνας την κάναμε ζωντανά στην τοποθεσία του παλιού περιπτέρου απέναντι από το καφενείο Σαρειδάκι, έτσι ώστε να μπορώ να δω πόσο καλά θα ταίριαζε και στο συγκεκριμένο χώρο η στάση που έδωσα στο άγαλμα.
Η τεχνική
Στο ατελιέ μου, έφτιαξα τότε έναν μεταλλικό οπλισμό (σκελετό-πλαίσιο) και πρόσθεσα αφρό που χρησιμοποιούν σε οικοδομικές εργασίες, τον οποίο μετά σκάλισα αδρά, διαμορφώνοντας μια τρισδιάστατη μακέτα σε φυσικό μέγεθος. Μετά την κάλυψα με πηλό και δημιούργησα τις λεπτομέρειες. Όταν η πήλινη εκδοχή του γλυπτού ολοκληρώθηκε, έφτιαξα ένα καλούπι 12 τεμαχίων από καουτσούκ σιλικόνης και έκανα τη χύτευση του μίγματος ρητίνης- μπρούτζου, πριν το πατινάρω με οξύ για να παραχθεί φυσικό βερνίκι, όπως δείχνουν τα αρχαία μπρούτζινα αγάλματα που εκτίθενται στα μουσεία.
Ήθελα να τελειώσω το άγαλμα εγκαίρως για την επέτειο των 101 χρόνων από τη γέννηση της Μελίνας, αλλά, καθώς δούλευα, μου ήρθαν φρικτά νέα από την Αγγλία: Η ανιψιά μου η Τζέμα είχε διαγνωστεί με καρκίνο στο πάγκρεας σταδίου 4. Δεν υπήρχε καμία ελπίδα ανάρρωσης, αλλά υπήρχε η ελπίδα ότι η χημειοθεραπεία θα της έδινε άλλα 4 ή 5 χρόνια ζωής. Ήταν λοιπόν μια ανησυχητική, επώδυνη στιγμή για ‘μένα καθώς δούλευα πάνω σε αυτό άγαλμα, αλλά σκέφτηκα, μόλις τελειώσει το άγαλμα, θα πετούσα στην Αγγλία να δω την Gemma. Αυτό δεν ήταν γραφτό… Η κατάστασή της επιδεινώθηκε ξαφνικά και ταυτόχρονα η οικογένειά της κόλλησε covid, με αποτέλεσμα να μην μπορώ να ταξιδέψω εκεί. Τον περασμένο Οκτώβριο, καθώς ολοκλήρωνα τις τελευταίες λεπτομέρειες της Μελίνας, πέθανε η ανιψιά μου και ‘γω ήμουν πολύ μακριά. Έτσι, το έργο που είχε ξεκινήσει τόσο χαρούμενα, τελείωσε πολύ λυπηρά, για ‘μένα.
Έχει περάσει ένας ολόκληρος χρόνος από τότε και το ολοκληρωμένο άγαλμα… ακόμα περιμένει στο στούντιό μου. Η πανδημία έχει προκάλεσε τόσα προβλήματα σε όλους μας! Η καθυστέρηση της τοποθέτησης του αγάλματος στη θέση του στο δημόσιο χώρο της Κριτσάς με λυπεί και για ένα επιπλέον λόγο, αφού καταλαμβάνει ζωτικό χώρο στο μικρό στούντιο όπου εργάζομαι και δεν αφήνει πολύ χώρο για άλλες εργασίες.
Μα νομίζω ότι τώρα πια δεν υπάρχει λόγος για περαιτέρω καθυστερήσεις και ελπίζω ότι το άγαλμα μπορεί πλέον να πάρει τη θέση του, σύντομα, στη θέση για την οποία δημιουργήθηκε», κατέληξε ο κ. Ratcliffe.
NIKOΣ ΤΡΑΝΤΑΣ
