Ο Νικόστρατος Καλομενόπουλος, υπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού, ήλθε στην Κρήτη πριν το 1894 με κίνητρο να συντάξει βιβλίο «Τοπογραφία και Οδοιπορικά της νήσου Κρήτης», το οποίο δεν υπήρχε μέχρι τότε. Κάπως έτσι έπρεπε να κρυφτεί η κατασκοπευτική του έκθεση. Επί δύο μήνες, με την βοήθεια του Ελληνικού πληθυσμού και με χίλιες προφυλάξεις μάζευε τα στοιχεία. Τελικά τον ανακάλυψαν οι Τούρκοι στο Καστέλι Κισάμου. Τον φυλάκισαν και τον απέλασαν στην Αθήνα και έτσι, όπως αναφέρει στην εισαγωγή του βιβλίου, δικαιολογεί την παράλειψη της περιοχής της Κισάμου.
- Τα παραπάνω ενημέρωσε ο δικηγόρος Γιώργος Μακράκης («Παλιές φωτογραφίες του Δήμου Αγίου Νικολάου») και παραθέτει τη διαδρομή από τη Νεάπολη μέχρι την Ιεράπετρα η οποία την εποχή αυτή διαρκούσε 8 ώρες και 40 λεπτά. Προ ημερών αναφερθήκαμε -από το ίδιο βιβλίο- στη διαδρομή από Νεάπολη μέχρι τον Άγιο Νικόλαο η οποία, το 1894, διαρκούσε 2 ώρες και 50 λεπτά!
Σε 8 ώρες και 40 λεπτά
Από τη Νεάπολη η διαδρομή περνούσε από τα χωριά Νικηθιανός και Λίμνες, άφηνε την διακλάδωση για Άγιο Νικόλαο και περνούσε από την Καμάρα στο Κλίμα, η οποία σώζεται η ίδια μέχρι σήμερα. Στη συνέχεια έστριβε προς την Κεφάλα για το δρόμο προς Λακώνια και συναντούσε τη γέφυρα του Ξηροπόταμου, η οποία σήμερα είναι ανακατασκευασμένη για τις σύγχρονες ανάγκες των αυτοκινήτων.
Η διαδρομή συνέχιζε προς τα Λακώνια, όπου υπήρχαν χάνια και μετά ανέβαινε τον λόφο του Γουλά, δίπλα από την αρχαία Λατώ, από μονοπάτι που και σήμερα σώζεται ακέραιο. Πριν την Κριτσά ακολουθούσε την ευθεία του κάμπου μέχρι τη θέση Μάμαλο, προς το Καλό Χωριό. Στη συνέχεια περνούσε από τον Καλοχωριανό Άγιο Σύλλα(*) και τα χάνια που υπήρχαν στο Ίστρον. Από την Παχειά Άμμο συναντούσε τον «Αμυντικό Στρατώνα» και συνέχιζε προς τα χωριά Βασιλική, Επισκοπή, Κάτω Χωριό, Μονή Ηγιασμένου, από δρόμο ευθύ και βατό για άμαξες, με άφιξη στην περιτειχισμένη πόλη της Ιεράπετρας.
- Ο Καλομενόπουλος δεν κάνει αναφορά στην Αρχαία Λατώ και τα Γουρνιά, αφού στην πρώτη οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1894 έως 1896 από τον Έβανς και στη δεύτερη θέση μετά το 1900. Η συγκεκριμένη διαδρομή, προτείνει ο Γιώργος Μακράκης, είναι βατότατη, μπορεί να σημανθεί και να αξιοποιηθεί και τουριστικά, αφού διέρχεται από πολλά τοπία φυσικού κάλλους και ιστορικού ενδιαφέροντος με αποτυπώματα από όλη την ιστορία της Κρήτης.
ΛΕΩΝ.Κ.
