Η κυριότερη θεά της αρχαίας Λατούς, της δωρικής πόλης-κράτους στο Γουλά της Κριτσάς, ήταν η Ειλειθυία, κόρη του Δία και της Ήρας. Η Ειλειθυία, η οποία εικονιζόταν και στα νομίσματα, ήταν θεά της γονιμότητας και του τοκετού. Αυτή βοήθησε τη Λήδα να γεννήσει τον Απόλλωνα και την Άρτεμη. Στον εντυπωσιακό ναό, που θαυμάζουμε εντός του αρχαιολογικού χώρου, υπάρχει ακόμα η βάση αγάλματος που υποθέτουμε ότι ήταν της θεάς Ειλειθυίας, χωρίς όμως το άγαλμα, την τύχη του οποίου αγνοούμε. Επίσης δεν μπορούμε να διαβάσουμε και τις λέξεις στη βάση του αγάλματος.
Η λατρεία της θεάς Ειλειθυίας ήταν πολύ διαδεδομένη στην Κρήτη και αυτό διατηρήθηκε μέχρι τα ελληνιστικά χρόνια και την παλαιοχριστιανική εποχή. Αυτό το μαρτυρούν τα ανασκαφικά ευρήματα στους τόπους – σπήλαια λατρείας. Στην Κρήτη τα πιο γνωστά λατρευτικά ιερά σπήλαια της θεάς ήταν στην Αμνισό κοντά στο Ηράκλειο, στο Δικτυνναίο Χανίων και στην Ίνατο κοντά στον Τσούτσουρα Ηρακλείου, αλλά η κύρια έδρα της θεάς ήταν στην αρχαία Λατώ.
Η ονομασία Ειλείθυια, κατά τον Αδ. Ι. Αδαμαντίου, φαίνεται να παράγεται εκ των αρχαίων ρημάτων «ειλέω» (=στενοχωρώ, πιέζω) και του «θύω» (=στενάζω με ορμή, τρελαίνομαι). Κατά την αρχαία παράδοση το όνομα αυτό οφείλεται σε ικετευτική κραυγή των επιτόκων: «Ελθέ!», «Ελθέ!» με την οποία και καλούσαν τη θεά σε βοήθεια.
Λ.Κ.