Σημαντική αύξηση παρουσιάζουν στην Κρήτη οι άρκαλοι. Ο άρκαλος είναι ο ασβός της Κρήτης. Αναφέρεται ότι συχνά συναντιούνται κοντά σε οικιστικές περιοχές, αλλά και σε περιοχές με καλλιέργειες. Το αποτέλεσμα είναι αρκετές ζημίες στον πρωτογενή τομέα παραγωγής, αλλά και σε δέντρα, όπως η ελιά. Φταίει και εδώ, λένε οι ειδικοί, η κλιματική αλλαγή που, ειδικά φέτος, έχει σχέση με την έλλειψη νερού.
* Στον Άγιο Νικόλαο, το 2017, βρέθηκε άρκαλος στον κήπο σπιτιού που βρίσκεται στο Καθολικό (Όρμος). Προσωπικά έχω δει άρκαλο στην Κριτσά, αλλά όχι ζωντανό, στο πορτ μπαγάζ αυτοκινήτου. Μου είχε κάνει εντύπωση το μεγάλο του σώμα που γέμιζε όλο το χώρο του πορτμπαγάζ!
Οι άρκαλοι είναι νυκτόβια ζώα, που περνούν τη ζωή τους σε υπόγεια φωλιά -ένα πολύπλοκο τούνελ με πολλούς διαδρόμους και εξόδους διαφυγής- που κατασκευάζει στο έδαφος. Είναι σαρκοφάγο θηλαστικό που θυμίζει αρκούδα με κοντά πόδια και σχετικά μακρύ σώμα (70-95 εκατοστά) και κοντή ουρά (15 εκατοστά), ενώ φτάνει σε βάρος τα 20 κιλά. Φέρει μια χαρακτηριστική λευκή ταινία που ξεκινά από το άκρο του ρύγχους του και φτάνει ως το πίσω μέρος της κεφαλής. Στις δύο πλευρές υπάρχουν, παράλληλα, δύο άλλες ταινίες με καφέ σκούρα απόχρωση, οι οποίες περνάνε πάνω από τα μάτια θυμίζοντας κλέφτη.
Είναι ζώο παμφάγο και γενικά προτιμά τη ζωική τροφή. Δεν είναι επιθετικός στον άνθρωπο, εκτός αν βρεθεί σε δύσκολη θέση. Την δεκαετία του 1960 και πριν το κυνηγούσαν για το δέρμα του, αλλά πια το κυνήγι του απαγορεύεται καθώς είναι προστατευόμενο είδος. Το Αρκαλοχώρι Ηρακλείου ονομάστηκε έτσι γιατί υπήρχαν στην περιοχή πολλοί άρκαλοι.
Προβλήματα και λύσεις!
O Φυσικός Καλλιεργητής Μανώλης Γεροντής μας μεταφέρει κάποιες εμπειρίες του:
Πριν από δέκα περίπου χρόνια έβαζα καλοκαιρινό κήπο στο μετόχι μου. Ήταν μια ιδιαίτερη ξερική χρονιά. Από τον Ιούνιο και μετά είχαμε ιδιαίτερα σοβαρό θέμα με τους άρκαλους γιατί έψαχναν να βγάλουν και να φάνε ρίζες και θεωρούν πρακτικό να το κάνουν σε ποτισμένο χωράφι που σκάβεται καλύτερα. Τέτοια περίπτωση είναι ο κήπος μου, ιδιαίτερα εάν έχει και καλαμπόκια, όπως ο κήπος μου τότε.
Είχα τελικά μεγάλη ζημιά από τους άρκαλους. Δεν προλάβαινα να φυτεύω και την επόμενη μέρα όλα ξεπατωμένα. Αναγκάστηκα και πήγα στον μακαρίτη το Νίκο Σωτηριάδη και μου έφτιαξε μια παγίδα, όπου τον έπιανε χωρίς να τον σκοτώσει ή τραυματίσει -και την επόμενη μέρα τον αφήναμε ελεύθερο πολύ μακριά σε χώρο που δεν είχε κήπο. Θυμάμαι για τέσσερεις συνεχόμενες μέρες που πιάναμε κάθε μέρα και ένα. Για δόλωμα βάζαμε χοχλιούς. Ο τρόπος της παγίδευσης είναι αποτελεσματικός, αλλά μέχρι να τους πιάσεις, ειδικά εάν είναι και πολλοί, θα έχεις υποστεί μεγάλη ζημιά.
Θυμάμαι όταν έπιασα τον τέταρτο που συνεννοήθηκα με τον συνάδελφο τον Μαρκάκη και τον περιφέραμε σε διάφορα σχολεία του Αγίου Νικολάου για να τον δουν τα παιδιά από κοντά».
¡Αυτά μας λέγει ο Μανώλης και τελικά βρέθηκε μια λύση για την αντιμετώπιση των άρκαλων:
«Θυμήθηκα κάποια στιγμή πως η μακαρίτισσα η Κατερίνα η Σιγανού μου είχε πει πως όταν ήταν παιδιά και ασχολούτανε με κήπους, είχαν και τότε φόβο με τους άρκαλους. Είχαν βρει ως λύση να ανάβουν μεγάλες φωτιές το βράδυ στον κήπο. Οι άρκαλοι φοβότανε και απομακρυνότανε. Σκέφτηκα λοιπόν, αντί να βάλω φωτιά, εάν φώτιζα, με κάποιο τρόπο τον κήπο. Τελικά μου έδωσε λύση η τεχνολογία. Βρήκα από το εμπόριο τις μικρές και φτηνές φορητές λάμπες φωτοβολταϊκού. Τοποθέτησα μερικές στον κήπο και έτσι έχω μερικά χρόνια να δω ζημιά.
¡ Ο Μανώλης έκανε και κάποιες διαπιστώσεις:
Μου έκανε εντύπωση ότι κάθε οικογένεια άρκαλων έχει τον δικό της χώρο και δεν εισέρχεται άλλος. Μάλιστα οριοθετούν τον χώρο με ένα έκκριμα, το οποίο και αντιλαμβάνονται οι άλλοι και δεν εισέρχονται. Ο άρκαλος είναι μονογαμικός και όχι μόνο το ένα άτομο δεν πάει με άλλο, αλλά και αν το ένα άτομο σκοτωθεί ή πεθάνει, το άλλο άτομο για όλη την υπόλοιπη ζωή του δεν βρίσκει ξανά ταίρι! Κάποιες περιοχές για κάποιους λόγους έχουν ιδιαίτερα μεγάλους πληθυσμούς και παίρνουν το όνομά τους. Δίπλα από το μετόχι μου είναι μια περιοχή που την λένε Αρκαλιές. Στο χωριό μου έχουμε παρατσούκλι άρκαλος. Κάποια στιγμή, παλιά, με κάλεσαν σε μια παρέα που είχαν φτιάξει έναν εξαιρετικό μεζέ. Τον είχαν ψήσει σαν το λαγό στιφάδο. Με ρώτησαν αν μου άρεσε ο μεζές. “Εξαίρετος… σίγουρα δεν ήταν λαγός, αλλά δεν ξέρω τι”, τους είπα. Γέλασαν μου είπαν ότι ήταν άρκαλος! Είχε μια γλυκιά γεύση και κάτι σαν γλίτσα ταυτόχρονα. Δηλαδή τρωγότανε, αλλά όχι τόσο ευχάριστα, μας λέγει ο Μανώλης που πάντα οι διηγήσεις του έχουν ενδιαφέρον.
ΛΕΩΝ. K.