Ως Συνοδοί Βουνού, απόφοιτοι του αντίστοιχου τμήματος του Δ.ΙΕΚ Σητείας, παρακολουθούμε με ενδιαφέρον, και προβληματισμό, την συζήτηση που άνοιξε για μια ακόμα φορά στην περιοχή μας περί ανάπτυξης, προστασίας του περιβάλλοντος, Γεωπάρκου κ.ο.κ. Με την παρέμβασή μας αυτή αισιοδοξούμε να προσθέσουμε το λιθαράκι μας προς έναν εποικοδομητικό διάλογο με τελικά οφέλη για όλη την κοινωνία της Σητείας.
Περιβάλλον και ανάπτυξη
Για πολλούς, η προστασία του περιβάλλοντος ισούται με παρεμπόδιση της ανάπτυξης και της προόδου, τόσο στην περιοχή μας όσο και γενικότερα. Έχοντας ως πρότυπο μοντέλα ανάπτυξης προηγούμενων δεκαετιών, όταν τα δεδομένα ήταν διαφορετικά, όταν οι γνώσεις που είχαμε ήταν διαφορετικές, θεωρούν ότι η θεσμοθέτηση προστατευόμενων περιοχών, η λήψη μέτρων για την προστασία ειδών της χλωρίδας και της πανίδας, η οριοθέτηση της οικιστικής, και εν γένει της ανθρώπινης δραστηριότητας, αποτελούν τροχοπέδη στην τουριστική ανάπτυξη της Σητείας.
Ωστόσο, τα δεδομένα έχουν αλλάξει και αλλάζουν διαρκώς, με πολύ γρήγορους ρυθμούς – ίσως γρηγορότερους από αυτό που μπορούμε να αντιληφθούμε. Οι απανωτές κρίσεις των συστημάτων μέσα στα οποία ζούμε, βλ. πανδημία και υγειονομική κρίση, χρηματοοικονομικές κρίσεις, περιβαλλοντική κρίση, μας δείχνουν ότι κάτι πρέπει να αλλάξουμε στον τρόπο με τον οποίο πορευόμαστε και αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα. Η ανάπτυξη και η πρόοδος των κοινωνιών μας δεν μπορεί να μετράται πλέον αποκλειστικά και μόνο σε χρήμα. Οι κοινωνίες πρέπει να αρχίσουν να εξετάζουν όρους όπως η ευζωία, η ποιότητα της τροφής, του αέρα, του νερού, η κοινωνική συνοχή, η ψυχική και πνευματική υγεία των μελών τους.
Σε αυτό το πλαίσιο, το φυσικό περιβάλλον και η διατήρησή του είναι η διέξοδος και όχι αδιέξοδος. Η φύση δεν είναι κάτι έξω από εμάς, δεν είναι κάτι που το επισκεπτόμαστε στην κυριακάτικη βόλτα μας, δεν είναι κάτι που το διαφημίζουμε στα προωθητικά φυλλάδια της περιοχής μας. Η φύση έχει τη δική της αυταξία και είναι το σύστημα μέσα στο οποίο ζούμε και αναπνέουμε εμείς οι άνθρωποι. Τα οικοσυστήματα είναι αλυσίδες και έχουν συγκεκριμένη φέρουσα ικανότητα. Μπορούν να «σηκώσουν» μέχρι ένα βαθμό ανθρώπινης δραστηριότητας πριν αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση. Όταν ένας ή περισσότεροι κρίκοι τους καταστραφούν, ξεκινάει η κατάρρευσή τους. Οφείλουμε λοιπόν να βρούμε τη χρυσή τομή ανάμεσα στη διατήρησή τους και τη δική μας οικονομική ευημερία.
Και ο τουρισμός;
Όντας και εμείς οι ίδιοι επαγγελματίες που η εργασία μας σχετίζεται άμεσα με τον τουρισμό, κατανοούμε πλήρως την ανησυχία για την ανάπτυξη ή μη του συγκεκριμένου κλάδου. Γι’ αυτό αξίζει εδώ να δούμε κάποια δεδομένα. Οι τάσεις στον τουρισμό δείχνουν ότι οι ταξιδιώτες στρέφονται ολοένα και περισσότερο σε ταξίδια και προορισμούς που προσφέρουν μια ολοκληρωμένη εμπειρία: από τις παροχές υψηλού επιπέδου, μέχρι τις μοναδικές εμπειρίες που μπορούν να ζήσουν στον τόπο που επισκέπτονται, τη γνωριμία με τους ντόπιους, την ιστορία, και το φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Έννοιες όπως η αειφορία και η βιωσιμότητα είναι από τα βασικά κριτήρια των επιλογών τους. Η Σητεία, ως τόπος «παρθένος» από την τουριστική ανάπτυξη που ακολούθησαν άλλες περιοχές, μπορεί να αξιοποιήσει το συγκριτικό πλεονέκτημά της στο κομμάτι αυτό. Θα πρέπει όμως να το κάνει με σχεδιασμό και προγραμματισμό. Βασικά θέματα που θα πρέπει να μας απασχολήσουν αν θέλουμε να μπούμε στη λίστα των βιώσιμων τουριστικών προορισμών τις επόμενες δεκαετίες είναι η διατήρηση – και η μη εξάντληση – των φυσικών πόρων, τα δεδομένα που προκύπτουν από την ξηροθερμικότητα της περιοχής, η διαχείριση των αυξανόμενων όγκων σκουπιδιών κ.ά.
Όμως, τουρισμός δεν είναι μόνο οι ταξιδιώτες που θέλουν να περάσουν μερικές ημέρες χαλάρωσης το καλοκαίρι. Τουρισμός είναι επίσης ο επιστημονικός τουρισμός, ο συνεδριακός τουρισμός, ο εκπαιδευτικός τουρισμός, ο θρησκευτικός τουρισμός, ο τουρισμός υπαίθρου. Το δε πλεονέκτημα αυτών των μορφών τουρισμού είναι ότι μπορούν να κατανεμηθούν σε όλη τη διάρκεια του έτους και να δράσουν πολλαπλασιαστικά για την προσέλκυση ολοένα και περισσότερων επισκεπτών στην περιοχή μας. Φανταστείτε τη Σητεία να φιλοξενεί 4 διεθνή επιστημονικά συνέδρια τον χρόνο, 3-4 επιστημονικές ομάδες κάθε μήνα, 1-2 προγράμματα Erasmus+ κάθε μήνα, 1 ποδηλατικό brevet διεθνούς φήμης, 2 αναρριχητικά φεστιβάλ παγκόσμιου βεληνεκούς και πολλά άλλα. Για πόσους επισκέπτες μιλάμε, πόσες θέσεις εργασίας, ποια εισροή εσόδων για τον τόπο; Έχουμε άραγε κάνει τους υπολογισμούς σοβαρά και με σχέδιο;
Σε αυτό το σημείο, θα ανακύψει φυσικά το πρόβλημα της έλλειψης κλινών για τη στέγαση όλων αυτών των επισκεπτών και της προσέλκυσης επενδυτών για ξενοδοχειακές μονάδες. Σύμφωνα με τα στοιχεία τουρισμού, στη Σητεία υπάρχουν 3.000 κλίνες βραχείας μίσθωσης, μια λύση που προάγει την πιο προσωπική φιλοξενία και εξασφαλίζει ότι το εισόδημα πηγαίνει άμεσα στους κατοίκους της περιοχής. Υπάρχει χώρος και θέλουμε αύξηση των κλινών στην περιοχή; Φυσικά! Θα πρέπει να βρούμε τρόπους να το πετύχουμε βιώσιμα. Αφήνουμε εδώ ως παράδειγμα την ιδέα του Albergο Diffusο, δηλαδή των «διασπαρμένων» ξενοδοχείων, μια ιδέα που συναντάμε στην αγαπημένη μας Ιταλία. Στην ουσία πρόκειται για την αναστήλωση συγκροτημάτων οικημάτων σε μικρά, ιστορικά, χωριά και τη δημιουργία χώρων φιλοξενίας υψηλών προδιαγραφών. Γιατί να μην στρέψουμε το βλέμμα μας λοιπόν προς τα όμορφα χωριά της Σητείας – πολλά από τα οποία ερημώνουν – με τον χαρακτήρα τους, την ιστορία και την παράδοσή τους και τους υπέροχους ανθρώπους τους; Πεδίο δόξης λαμπρό για κάθε επίδοξο επενδυτή.
Το Γεωπάρκο μας
Λέμε «μας» γιατί είναι όντως δικό μας. Της κοινωνίας. Τα Γεωπάρκα είναι δομές που ξεκινούν «από τα κάτω προς τα πάνω». Είναι κατάκτηση, μετά από επίπονη δουλειά, των τοπικών κοινωνιών που αναγνωρίζουν ότι κάτι ξεχωριστό έχουν να διατηρήσουν για τις επόμενες γενιές και να προσφέρουν με σεβασμό στους επισκέπτες τους. Οι προϋποθέσεις για την κατοχύρωση του τίτλου του Παγκόσμιου Γεωπάρκου της Unesco είναι πολλές και αυστηρές, το ίδιο και για τη διατήρησή του. Παρουσίαση επιστημονικού έργου, εκπαιδευτικές δράσεις, δικτύωση με τα υπόλοιπα Γεωπάρκα, διάχυση των ωφελειών στην τοπική κοινότητα, ανάδειξη της φυσικής, πολιτιστικής, ιστορικής κληρονομιάς του εκάστοτε τόπου.
Είμαστε τυχεροί που υπήρξαν άνθρωποι που έκαναν – και ακόμα κάνουν – τη σκληρή δουλειά. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Το Γεωπάρκο είναι ένα πολύ δυνατό εργαλείο στη διάθεση όλων μας, το οποίο οφείλουμε να αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για την ποιοτική ανάδειξη της περιοχής μας. Οι Δημοτικές Αρχές οφείλουν – με συνέχεια και συνέπεια – να στηρίξουν το Γεωπάρκο και να το εντάξουν στο επίκεντρο της αναπτυξιακής πολιτικής της περιοχής. Βασική προϋπόθεση η στελέχωσή του με καταρτισμένη και ικανή ομάδα που θα ασχολείται με τα πολλαπλά αντικείμενα που προκύπτουν από τη διαρκή εξέλιξη και ανάπτυξή του: από το επιστημονικό κομμάτι έως την χρηματοδότησή του, από την προώθηση και το μάρκετινγκ έως τη διασύνδεσή του με το τουριστικό προϊόν του τόπου. Για να καταλάβουμε πόσο σημαντική είναι η ύπαρξη συγκεκριμένης και αποκλειστικής ομάδας, αρκεί να αναφέρουμε εδώ ότι υπάρχουν Γεωπάρκα με μόνιμο προσωπικό πολλών δεκάδων ατόμων. Από εκεί και πέρα, είναι στο χέρι των Τοπικών κοινοτήτων, των πολιτιστικών συλλόγων, των ιδιωτών επαγγελματιών να αξιοποιήσουν την ύπαρξη του Γεωπάρκου προς όφελός τους.
Αντί επιλόγου
Από τα παραπάνω θα έχει γίνει αντιληπτό ότι οραματιζόμαστε για την περιοχή μας ένα μέλλον που θα ισορροπεί αρμονικά την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, την αισθητική, την πλούσια ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά του τόπου, την ευημερία και την οικονομική ασφάλεια των κατοίκων, μέσα από ένα κοινό όραμα, μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, σύμπνοια και συνεργατικότητα, στη βάση του διαλόγου, της καλής πίστης και της καλής θέλησης. Σε αυτό το όραμα δεν υπάρχει χώρος για επιθέσεις επί προσωπικού, απειλές και αντεγκλήσεις, αλλά μόνο για υγιή συζήτηση, ανταλλαγή επιχειρημάτων και όσμωση απόψεων. Εκφράζουμε λοιπόν τη στήριξή μας προς τον κ. Βαγγέλη Περάκη, Συντονιστή του Παγκόσμιου Γεωπάρκου Unesco της Σητείας, και καταδικάζουμε τις επιθέσεις και τις απειλές προς το πρόσωπό του. Σε μια δημοκρατική κοινωνία δεν νοούνται τέτοιες συμπεριφορές όπως αυτές που παρακολουθούμε το τελευταίο διάστημα. Οι κοινωνίες, αν θέλουν να βγουν αλώβητες από τα τρικυμιώδη χρόνια που θα ακολουθήσουν, οφείλουν να πορεύονται με σύμπνοια και ομόνοια. Ας αναλογιστούμε λοιπόν όλοι τη θέση που παίρνουμε στα μικρά ή τα μεγαλύτερα θέματα.
Χριστός Ανέστη και Χρόνια Πολλά σε όλες και όλους,
ΣΥΝΟΔΟΙ ΒΟΥΝΟΥ ΣΗΤΕΙΑΣ
