Εικαστικά και Θέατρο θα «ζωντανέψουν» τον αρχαιολογικό χώρο της Λατούς Ετέρας. Το θεατρικό δρώμενο για δυο συνεχόμενες μέρες τον ερχόμενο μήνα – 20 και 21 Αυγούστου. Η δε εικαστική έκθεση θα παραμείνει στον αρχαιολογικό χώρο από τις 10 έως τις 25 Αυγούστου.
Είναι μια εκδήλωση η οποία συμπεριελήφθη στο επίσημο πρόγραμμα του Υπουργείου Πολιτισμού και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός 2021» με τίτλο «Λατώ, a safe space».
Η επιμελήτρια και παραγωγός της εκδήλωσης μέσω της ΑΜΚΕ «Ex situ», Ελένη Κούκου, την οποία γνωρίσαμε στον Άγιο Νικόλαο, ως επιμελήτρια εικαστικών παρεμβάσεων και εγκαταστάσεων του προγράμματος «Το πνεύμα της σκάλας», μίλησε στην ΑΝΑΤΟΛΗ και το δημοσιογράφο Νίκο Τραντά για τις εκδηλώσεις.
Οι δράσεις του «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός 2021» θα υποστηριχθούν επικοινωνιακά σε πανελλαδική κλίματα από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Σε τοπικό επίπεδο οι διήμερες εκδηλώσεις στη Λατώ, θα γίνουν με τη στήριξη ΠΑΟΔΑΝ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι θεατές θα πληρώσουν αντί εισιτηρίου, μόνο όσο αντιστοιχεί στο εισιτήριο του αρχαιολογικού χώρου.
Διακαλλιτεχνικό έργο
Το «Λατώ, a safe space», είπε η κ. Κούκου, είναι ένα διακαλλιτεχνικό έργο, που αποτελεί μέρος του προγράμματος «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός 2021» όπου συναντιούνται το θέατρο, η περφόρμανς και τα εικαστικά. Η πρόταση, που έγινε πριν από αρκετό καιρό από τον Αντιδήμαρχο και Πρόεδρο του Πολιτιστικού Αθλητικού Οργανισμού Χάρη Αλεξάκη, για την ανάδειξη της αρχαίας Λατούς μέσα και απ’ αυτό το πρόγραμμα, έγινε δεκτή.
Η βασική ιδέα είναι ότι δίνουμε «φωνή» σε γυναικείες φωνές
αντλώντας τα υλικά της έμπνευσης από αρχαίους μύθους, την τραγωδία, την πρόσφατη επικαιρότητα, τον σύγχρονο φεμινισμό.
Στον αρχαιολογικό χώρο της Λατούς της Ετέρας, έναν τόπο βαθιά συνδεδεμένο με τη λατρεία γυναικείων θεοτήτων και με έκκεντρες αναγνώσεις των μύθων, διαμορφώνεται ένας «ασφαλής χώρος», μέσα στον οποίο αναδύεται εκ νέου η μυθική αφήγηση, αρθρώνεται μια γυναικεία φωνή που, εκκινώντας από το αρχέγονο και το προσωπικό, διεκδικεί την ενεργό συμμετοχή της στο πολιτικό. Η ανθρώπινη φωνή, αλλά και ο ήχος σε κάθε μορφή του, φυσικός ή τεχνητός, έναρθρος ή άναρθρος, ζωντανός ή ηχογραφημένος, γίνονται ύλη και αποτύπωμα των αλλεπάλληλων επαναδιαπραγματεύσεων των μύθων στη σκηνή της πόλης.
Η εικαστική έκθεση με επιμελήτρια την Ελένη Κούκου συμπεριλαμβάνει τους καλλιτέχνες Βιργινία Μαστρογιαννάκη και Μάνο Τσιχλή, εγκαταστάσεις του οποίου έχομε δει τα προηγούμενα χρόνια στον Άγιο Νικόλαο και στη Νεάπολη.
Στο θεατρικό δρώμενο σε σκηνοθεσία Ελένης Καλαρά συμμετέχουν:
Έφη Γιαννοπούλου Δραματουργία, Λάμπρος Πηγούνης Sound artist, Kenny MacLellan Ενδυματολόγος, Ελεάνα Τσίχλη Βοηθός σκηνοθέτη. Επίσης οι ηθοποιοί Ράνια Οικονομίδου, Βάλια Παπαχρήστου και Αναστασία Κατσιναβάκη.
Οι εκδηλώσεις αυτές γίνονται στην ελληνική περιφέρεια (εκτός Αττικής) κυρίως σε αρχαιολογικούς χώρους, γι’ αυτό χρειάζεται η συνεργασία και των περιφερειακών Υπηρεσιών και Εφορειών του ΥΠ.ΠΟ.
Η πρόταση
Κάνοντας μια σύντομη παρουσίαση της πρότασης που εγκρίθηκε ανάμεσα σε 70 τελικά που εντάχθηκαν πανελλαδικά στο «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός 2021», η κ. Κούκου είπε, μεταξύ άλλων:
«Στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Λατούς, μιας από τις μεγάλες αρχαϊκές πόλεις της Κρήτης, τόπο λατρείας γυναικείων θεοτήτων, όπως της Ειλειθυίας, προστάτιδας του τοκετού και της μαιευτικής, προτείνουμε ένα διακαλλιτεχνικό έργο που συνδυάζει περφόρμανς, θέατρο, γλυπτική και ηχητική εγκατάσταση.
Το όλο πρότζεκτ αναζητά υλικά έμπνευσης από την ιστορία του τόπου, την πρόσφατη επικαιρότητα, τον σύγχρονο φεμινισμό. Το έργο εκκινεί από τη δημιουργία ενός «safe space» – ενός ασφαλούς χώρου – εντός του οποίου θα μπορέσει να ακουστεί η γυναικεία φωνή και εναλλακτικές εκδοχές των μύθων ή της ιστορίας.
Οι εικαστικοί καλλιτέχνες Μάνος Τσιχλής και Βιργινία Μαστρογιαννάκη, και ο «sound artist» Λάμπρος Πηγούνης δημιουργούν αυτό το «safe space», έναν χώρο στον οποίο θα μπορέσει να ξαναγραφτεί η μυθική αφήγηση, να γεννηθεί μια γυναικεία φωνή που μέσα από το προσωπικό θα αποκτά πολιτική διάσταση. Σύγχρονα κείμενα εμπνευσμένα από αρχαίους τραγικούς και άλλους μύθους διασταυρώνονται και υφαίνουν αυτή τη νέα θηλυκή Ιστορία (Herstory) στη θεατρική περφόρμανς, την οποία σκηνοθετεί η Ελένη Καλαρά και ερμηνεύουν η Ράνια Οικονομίδου, η Βάλια Παπαχρήστου και η Αναστασία Κατσιναβάκη.
Κεντρικό ρόλο στην περφόρμανς και συνδετικό στοιχείο μεταξύ των μερών της παίζει ο ήχος σε κάθε μορφή του, φυσικός ή τεχνητός, έναρθρος ή άναρθρος, ζωντανός ή ηχογραφημένος, ως τρόπος εκφοράς και τοποθέτησης του σώματος στο χώρο, ως αποτύπωση και διεκδίκηση του πολιτικού».
Εκτενής παρουσίαση
Η Αντριάνα Καβαρέρο, Ιταλίδα φεμινίστρια πολιτική φιλόσοφος, στο πρώτο της βιβλίο με τον τίτλο Nonostante Platone («Παρά τον Πλάτωνα», 1990) αποσπά τέσσερις γυναικείες μορφές της αρχαιότητας από το αρχικό τους πλαίσιο και ξαναγράφει την ιστορία τους ιδωμένη από έναν νέο άξονα, αυτόν της έμφυλης διαφοράς.
Στην πρόσφατη επικαιρότητα του ελληνικού #metoo, γυναίκες από διαφορετικούς χώρους —τον αθλητισμό, την τέχνη, το πανεπιστήμιο— διανοίγουν ένα χώρο για να αφηγηθούν τραυματικές ιστορίες, να καταγγείλουν περιστατικά έμφυλης βίας, κακοποίησης ή απαξίωσης που μέχρι χτες ήταν καταδικασμένα να μείνουν στη σιωπή ή να προκαλέσουν ερωτήματα όπως «γιατί πήγες εκεί;», «τι φορούσες;», «γιατί δεν αντιστάθηκες/ αντέδρασες/ έφυγες;». Σε πολλές χώρες του κόσμου, αλλά και στη χώρα μας, ένας επανενεργοποιημένος και δυναμικός φεμινισμός διεκδικεί έναν ζωτικό χώρο, όπου θα μπορέσει να αρθρωθεί η γυναικεία φωνή, προσωπική και πολιτική, αμφισβητώντας κυρίαρχες κοινωνικές κατασκευές, αλλά και την ίδια τη λειτουργία της γλώσσας, αποδομώντας την πατριαρχικά οργανωμένη κοινωνία μας. Όχι απλώς μια ισότιμη θέση, αλλά έναν νέο τρόπο να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο.
Η σύγχρονη φεμινιστική θεωρία μας προσφέρει μια νέα ματιά πάνω στο αρχαίο και το σύγχρονο υλικό. Καθοδηγεί την έρευνά μας πάνω στον ήχο και τη φωνή ως πεδίο και φορείς του πολιτικού. Αποσπάσματα κειμένων μετατρέπονται σε νοηματικά νήματα που διαπλέκονται για να υφάνουν νέες αναγνώσεις αρχαίων ιστοριών. Μέσω της τραγωδίας η πόλη «σκηνοθετεί τις αντιφάσεις και τις οδύνες του πολιτικού» (όπως υποστηρίζει η Έλενα Τζελέπη στις Αντινομίες της Αντιγόνης, 2014).
Η αρχαία πόλη της Λατούς της Ετέρας, τόπος λατρείας γυναικείων θεοτήτων, γίνεται η σκηνή της πόλης όπου θα ειπωθεί μια γυναικεία ιστορία (Herstory). Υπήρξε μια από τις ισχυρές αρχαϊκές πόλεις του νησιού. Το όνομά της εμφανίζεται σε πινακίδες Γραμμικής Β’ από την Κνωσό, ωστόσο αναπτύχθηκε κυρίως μετά το 700 π.Χ. Πήρε το όνομά της από την κυνηγημένη Λητώ (το Λατώ είναι ο δωρικός τύπος του Λητώ), και υπήρξε κέντρο λατρείας μιας αρχαιοελληνικής γυναικείας θεότητας, της Ειλειθυίας. Θεάς που προστάτευε τον τοκετό και τη μαιευτική, που συντρόφευε τα βογκητά και τις αναπνοές της γέννας, που έριχνε σαν λεπτά αόρατα βέλη τις ωδίνες για να διαπεράσουν το σώμα της τίκτουσας γυναίκας. Η ετυμολογία του ονόματός της παραπέμπει στο Ελευθώ και την έλευση, τον ερχομό, αλλά και στην Ελευσίνα και τα μυστήριά της. Μια άλλη ετυμολογία θέλει το όνομα να προέρχεται ως σύνθετο από τα αρχαία ρήματα «ειλέω» (στενοχωρώ, πιέζω κλπ) και “θύω” (στενάζω με ορμή, τρελαίνομαι). Η Λατώ, στην Κρήτη η οποία είναι φημισμένη κυρίως για τις μινωϊκές της αρχαιότητες, είναι ένας τόπος πολλαπλά κρυφός: κρυφός επειδή είναι από τις λιγότερο γνωστές πόλεις της αρχαιότητας, κρυφός επειδή είναι χτισμένος σε λανθάνουσες εκδοχές του μύθου, κρυφός κυρίως επειδή φέρνει στην επιφάνεια την πολλαπλή γυναικεία ισχύ. Σ’ αυτό τον αρχαίο και άγριο τόπο θέλουμε κάτι νέο να γεννηθεί. Και προετοιμάζουμε τον χώρο που θα το δεχτεί.