Λιτά και απέριττα εορτάστηκε η 156η επέτειος της Μάχης των Βρυσών, η οποία συμπίπτει κάθε χρόνο με την εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Μετά τη θεία Λειτουργία στον πανηγυρίζοντα ναό των Βρυσών εψάλλη δοξολογία χοροστατούντος του Μητροπολίτη Πέτρας και Χερρονήσου κ. Γερασίμου. Παρέστησαν, μεταξύ άλλων, ο Δήμαρχος Αγίου Νικολάου Αντώνης Ζερβός, ο Αντιπεριφερειάρχης Λασιθίου Γιάννης Ανδρουλάκης, οι αντιδήμαρχοι Γιάννης Βάρδας και Κων. Καστελλιανάκης, ο πρόεδρος της Κοινότητας Βρυσών Ιωαν. Μαυρικάκης, ο αντιπρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Νικ. Καμινογιαννάκης, ο πρ. αντιδήμαρχος και υποψήφιος δήμαρχος Αγίου Νικολάου Θωμάς Χαριτάκης, ο πρ. αντιδήμαρχος και υποψήφιος δήμαρχος Αγίου Νικολάου Χάρης Αλεξάκης, ο πρόεδρος της δημοτικής Επιτροπής Παιδείας Αντ. Μαυρής, ο υποψήφιος δήμαρχος Μαν. Μενεγάκης, δημοτικοί σύμβουλοι, ο διοικητής των Π.Υ. Ν. Λασιθίου Κων. Γεροδήμος, ο Υποδιευθυντής της Διεύθυνσης Αστυνομίας Ν. Λασιθίου Γεωργ. Παναγιωτάκης κ.α.
Μπροστά στο μνημείο, το οποίο είναι στημένο στην ανατολική πλευρά του ναού, τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση για τους φονευθέντες στη Μάχη των Βρυσών. Ακολούθησαν κατάθεση στεφάνων, η τήρηση ενός λεπτού σιγής και η απαγγελία του εθνικού ύμνου από τους παρευρισκόμενους.
Τον πανηγυρικό της ημέρας για το χρονικό και τη σημασία της ιστορικής Μάχης των Βρυσών που έγινε τις 6 και 7 Αυγούστου του 1867, ανέγνωσε ο φιλόλογος- ιστορικός και καθηγητής βυζαντινής μουσικής Θανάσης Γιακουμάκης.
Ο κ. Γιακουμάκης, οι οικογενειακές ρίζες του οποίου είναι στις Βρύσες, τοποθέτησε τα γεγονότα της εποχής στο γενικότερο ιστορικό των πολυαίμακτων αγώνων των προγόνων μας για ελευθερία και εθνική ανεξαρτησία τονίζοντας ότι η συγκεκριμένη μάχη είναι «ένα ιδιαιτέρως σημαντικό γεγονός για όλους εμάς που έλκουμε την καταγωγή μας από το ιστορικό αυτό χωριό της επαρχίας Μεραμβέλου, αποδίδοντας τον προσήκοντα φόρο τιμής σε όλους εκείνους τους Μεραμβελιώτες και ειδικά τους Βρυσανούς, που έπεσαν μαχόμενοι στα αγιασμένα τούτα χώματα».
Η έκθεση
Ειδική αναφορά έκανε στην αξία του εγγράφου «Έκθεσις της εν Βρύσαις του Μεραμβέλου μάχης την 7 Αυγούστου», που συνέταξε την επομένη της μάχης 8 Αυγούστου ο οπλαρχηγός και Αρχηγός των Εξ Ανατολικών Επαρχιών της Κρήτης, Κωνσταντίνος Σφακιανάκης, οργανωτής και διευθυντής της πολεμικής επιχείρησης. Είναι μια ζωντανή και η πλέον αξιόπιστη μαρτυρία για τα γεγονότα των ημερών, την ίδια τη μάχη και τις απώλειες από τις δυο πλευρές, των όσων προηγήθηκαν και ακολούθησαν της ιστορικής μάχης. Σήμερα το ιστορικό αυτό ντοκουμέντο βρίσκεται στο Κρητικό Αρχείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος.
Η έκθεση καταλήγει με τα εξής: «…Συγχρόνως δε ότε άνωθεν των Βρυσών και Κρεμαστών ήρχισεν η μάχη το ευάριθμον ημών ιππικόν εισήρχετο εις τον κάμπο του Μεραμβέλου και προσέβαλε τους εις Χουμεριάκον ευρισκομένους εντοπίους οθωμανούς. Καταπλαγέντες δε και ούτοι εκ της απροσδοκήτου ταύτης εμφανίσεως και ακούοντες και των κρότων της άνωθεν αυτών συμβαινούσης μάχης απεπειράθησαν μεν να υπερασπισθώσι εντός του χωρίου αλλά φονευθέντες τρεις εξ αυτών ετράπησαν εις φυγήν και κατεδιόκοντο μέχρι της Φουρνής καταφυγόντες εις το φρούριον της Σπιναλόγκας. Κατά την καταδίωξιν εζωγρήθησαν δύο. Απώλεσε δε ο εχθρός εν τη μάχη ταύτη κατά τας ομολογίας των ιδίων Οθωμανών υπέρ τους 250. Εκ δε των ημετέρων εφονεύθησαν τρεις και επληγώθησαν 5. Ο εχθρός φοβηθείς και δευτέραν προσβολήν ανεχώρησε δια νυκτός από Νεοχώριον και κατάλαβε τον Καλαρίτην ένθα οχυρώνεται από τότε ασφαλέστατα. Περιμένων νέαν επικουρίαν ήτις αν δεν έλθη προτίθεται να εγκαταλείψη το Μεραμβέλον ολοτελώς. Αν δε η περιμενόμενη επικουρία των Συμιανών και Ιεραπετριτών ως και τα πολεμοφόδια επρόφθαναν εγκαίρως βεβαίως οι τούρκοι επί πολύν καιρόν ήθελον θρηνεί ως και άλλοτε, την εν Μεραμβέλω παντελή καταστροφήν των.
Εν τούτοις ο εχθρός μένεα πνέων δια την επενεχθείσαν αυτώ ζημίαν, και μη δυνάμενος να εκδικηθεί ημάς, τα εξεθύμανε κατά το σύνηθες με τους δυστυχείς αόπλους. Αφού κατέλαβε τον Καλαρίτην αιχμαλώτισεν και εις πυρ παρέδωκεν τα μετόχια των δυστυχών Μεραμβελιωτών, τους οποίους κατέλαβεν πανοικός φόβος. Εδενδροτόμησεν πλήθος αμυγδαλεών και ελαιών. Συνέλαβον τον Ιωάννη Ποργακάκην από τη Λατσίδα και τον έσφαξαν, αφού είδε ο δυστυχής ατιμασθείσαν την γυναίκα του, διαρπαγείσαν την περιουσία του και κατεδαφισθέν το μετόχιον του. Ομοίως συνέλαβον και εις το μετόχιον του τον Εμμ. Παπαζαχαριάκην και έθεσαν αυτόν εις σκληρά βασανιστήρια όσα ο σατανάς δεν δύναται να επινοήση. Ίσως ο τάλας σήμερον δεν υπάρχει μεταξύ των ζώντων. Αι φιλανθρωπίαι των εξευγενισμένων τούρκων δεν είναι εισέτι γνωσταί εις ημάς, οίτινες βεβαίως δεν περιωρίσθησαν εις τα ανωτέρω κακουργήματα».
ΝΙΚΟΣ ΤΡΑΝΤΑΣ