Ο Peter Rogers (University of Birmingham) αυτό το διάστημα ζει στον Άγιο Νικόλαο. Κάθε μέρα διαβάζει την ΑΝΑΤΟΛΗ και βελτιώνει τα Ελληνικά του. Διάβασε σε προηγούμενο φύλλο της ΑΝΑΤΟΛΗΣ για τους καταστροφικούς σεισμούς στην Κρήτη και μας έστειλε τις παρακάτω ενδιαφέρουσες πληροφορίες για έναν ακόμα σεισμό που έγινε στις 8 Αυγούστου του 1303:
* Ο σεισμός θεωρείται ότι ήταν 8/9 βαθμούς στην κλίμακα Ρίχτερ και καταγράφηκε σε περισσότερες από 50 πηγές, συμπεριλαμβανομένης της Κωνσταντινούπολης, του Καΐρου και της Δαμασκού. Στο Κάιρο τα τζαμιά υπέστησαν ζημιές και ο κόσμος πανικοβλημένος έφυγε από την πόλη. Στη Δαμασκό μια γυναίκα έπεσε από το καρεκλάκι της, ενώ άρμεγε. Τον αναφέρει στην Κωνσταντινούπολη και ο διάσημος βυζαντινός ιστορικός Γεώργιος Παχυμέρης.
* Οι επιπτώσεις στην Κρήτη ήταν δραματικές. Η πρώιμη Ενετική Κρήτη είχε γίνει το πιο οχυρωμένο νησί της Μεσογείου. Υπήρχαν οχυρά στις κύριες παράκτιες πόλεις, ένα τοπίο διάσπαρτο με πολυάριθμους αμυντικούς πύργους και οχυρά που χτίστηκαν από τους αραιά διασκορπισμένους αποίκους. Αυτό ήταν ένα καθεστώς υψηλής υπεράσπισης.
* Ο σεισμός του 1303 άλλαξε σίγουρα αυτό το τοπίο ασφάλειας. Τα παράκτια οχυρά υπέστησαν σοβαρές ζημιές και κάθε εσωτερικό φρούριο στο νησί καταστράφηκε ή τέθηκε εκτός λειτουργίας αφήνοντας τους κατοίκους στη φτώχεια. Οι Ενετοί άποικοι ήταν πλέον ανυπεράσπιστοι. Εκτός από κάποια αταξία χαμηλού επιπέδου και λεηλασίες από δυνάμεις που ανήκαν στον Κρητικό άρχοντα Αλέξη Καλλέργη, δεν υπήρξε εξέγερση. Το ερώτημα είναι γιατί;
* Η απάντηση βρίσκεται στο γεγονός ότι ένα νέο κεφάλαιο της κρητικής ιστορίας είχε ανοίξει το 1299 με τη Συνθήκη Καλλέργη με τους Ενετούς. Παρά τις προσπάθειες των Βενετών, η αγροτική Κρήτη παρέμεινε υπό την κυριαρχία των Κρητικών οικογενειών των αρχοντοπούλων. Η εξουσία τους παρέμεινε άθικτη, αν και μικρότερες οικογένειες είχαν αρχίσει να εμφανίζονται στα βενετικά κτηματολόγια.
* Έτσι, ο σεισμός του 1303 ήταν αξιοσημείωτος όχι μόνο για τις εκτεταμένες ζημιές που προκάλεσε, αλλά για τα στοιχεία που παρέχει για τη συνέχεια της κρητικής κοινωνίας στο εσωτερικό του νησιού κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας.
Επιγραφές Παλαιολόγων στην Κρήτη
Να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο αναφοράς (GIS)
Τα τελευταία χρόνια ο Peter Rogers ασχολείται με αναφορές σε Βυζαντινούς Παλαιολόγους που υπάρχουν σε εκκλησίες της Κρήτης. Μέχρι τώρα έχει ανακαλύψει σε 11 εκκλησίες.
* «Κατά την περίοδο των Παλαιολόγων (1261-1453), η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε μια ταραχώδη και τελικά καταστροφική ιστορία. Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου η Κρήτη ήταν υπό τον ενετικό αποικιακό έλεγχο και δεν συμμετείχε άμεσα. Αλλά δεν απομονώθηκε από αυτά τα γεγονότα και σε ολόκληρο το νησί υπάρχουν 11 επιγραφές εκκλησιών αφιερωμένες σε έναν αυτοκράτορα. Αρχιτεκτονικά οι επιγραφές με αναφορές σε Παλαιολόγους τοποθετήθηκαν σε διαφορετικά μέρη, σε τοίχους, ένα υπέρθυρο πόρτας, γύρω από έναν τρούλο και σε έναν εξωτερικό τοίχο. Η καλλιγραφία των επιγραφών είναι ποικίλη και μερικές φορές με όχι σωστή γραμματική. Μερικές έχουν καταστραφεί, αλλά σε μια ιστορική εποχή που κυριαρχείται από Ενετούς, μας επιτρέπουν να ακούμε κρητικές φωνές», μας λέγει χαρακτηριστικά ο Peter.
* Ο Peter μας είχε κάνει και μια πρόταση, την οποία επαναφέρουμε: Για να ερευνήσουμε πιο διεξοδικά τα μέρη όπου βρίσκονται οι επιγραφές, ένα έργο θα μπορούσε να στοχεύσει στη συγκέντρωση δεδομένων GIS (*), με την πολύτιμη γνώση των μεσαιωνικών μονοπατιών που έχουν ερευνηθεί με την πάροδο του χρόνου από τον Ορειβατικό Σύλλογο Αγίου Νικολάου. Ελπίζουμε ότι αυτό θα εμβαθύνει την κατανόησή μας γι’ αυτές τις αρχαίες και εύθραυστες επιγραφές και κυρίως αυτά που μπορούν να μας πουν γι’ αυτό το σημαντικό μέρος της κρητικής ιστορικής κληρονομιάς». Στο νομό Λασιθίου μια επιγραφή με αναφορά σε Παλαιολόγους βρίσκεται στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στα Έξω Μουλιανά Σητείας.
(*) Τα δεδομένα ως GIS (Geographic Information Systems, Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών), είναι ολοκληρωμένα συστήματα συλλογής, αποθήκευσης, διαχείρισης, ανάλυσης και απόδοσης πληροφοριών. Τα δεδομένα αυτά μπορούν να χαρτογραφηθούν και να εντοπιστούν στο χώρο.
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ