Στο Οροπέδιο Καθαρού της Κριτσάς υπάρχει ένα «μαλακό» ορυκτό (πέτρωμα), το οποίο ονομάζεται τάλκης. Ο Κωστής Χατζηφωτεινός μου υπενθύμισε ότι την περίοδο του 70 και για μια δεκαετία περίπου είχε δημιουργηθεί, από Γερμανούς, η εταιρεία Τάλκουμ με σκοπό την εκμετάλλευση του ορυκτού:
* Οι ντόπιοι αυτήν την πέτρα την έλεγαν γαλόπετρα (γαλατοφόρος πέτρα), προφανώς λόγω του άσπρου χρώματος. Είναι ένα μαλακό ορυκτό, που η αρχαία χρήση της στην Κρήτη ήταν να φτιάχνουν μικρά κοσμήματα. Στα μέρη μας παλιά, τη σκόνη της τάλκης την έβαζαν οι άνθρωποι πάνω στις πληγές. Την χρησιμοποιούσαν επίσης για να γράφουν».
* Για την Τάλκουμ ο Κωστής μας ενημέρωσε ότι «εργάστηκα στη γερμανική εταιρεία Τάλκουμ για ορισμένα χρόνια. Εδώ την έλεγαν “Επιχειρήσεις για την Οικονομικήν Ανάπτυξιν της Κρήτης”, με γραφεία στον Άγιο Νικόλαο. Η εταιρία δούλεψε για μια περίπου δεκαετία και μετά σταμάτησε γιατί κρίθηκε ασύμφορη η συνέχιση της εξόρυξης, καθώς το κόστος ήταν μεγάλο σε σχέση με την παραγωγή. Το ίδιο υλικό είχε βρεθεί και σε άλλα μέρη, στη Μήλο. Αξίζει να σας πω ότι την περίοδο των Γερμανών οι ντόπιοι έλεγαν διάφορα για τις εξορύξεις, ότι έψαχναν για… πετρέλαιο και ουράνιο!». Μακάρι να’ ταν αλήθεια, λέω εγώ!
* Ο Μιχάλης Κασσωτάκης, στο «Γλωσσικό Ιδίωμα των Κατοίκων του Οροπεδίου Λασιθίου» αναφέρει ότι ο γαλατοφόρος (γάλα + φέρω) είναι είδος πετρώματος, μια πρασινωπή μαλακή πέτρα που σμιλεύεται εύκολα. Όταν σύρεται πάνω σε άλλη πέτρα ή σε τσιμέντο αφήνει άσπρα ίχνη, ιδιότητα από την οποία προέρχεται, πιθανόν, και το όνομά της. Τη βρίσκαμε, παλαιότερα, ανάμεσα στις πέτρες που κατέβαζε από τα βουνά ο Χαυγάς ποταμός (από το Καθαρό) και τη χρησιμοποιούσαμε για να φτιάχνουμε σε πεζούλια ή σε ταράτσες σχέδια παιχνιδιών, μιας και οι κιμωλίες ήταν τότε σπάνιο είδος.
* Ο τάλκης (από την αραβική λέξη talq = αγνός, πιθανότατα λόγω του λευκού χρώματος της σκόνης του) έχει πολλές εφαρμογές με κύρια την κατασκευή πούδρας. Έχει μικρή θερμική και ηλεκτρική αγωγιμότητα, είναι ανθεκτικός στη φωτιά και δεν προσβάλλεται από οξέα. Γι’ αυτούς τους λόγους έχει εφαρμογή σε πολλές βιομηχανίες, όπως φαρμακευτική, χρωματουργία, χαρτοβιομηχανία, βιομηχανία ελαστικών, κεραμικών, εντομοκτόνα και αλλού.
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ