Στις αρχές του Μάρτη είχα την ευκαιρία να ταξιδέψω στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού σχολικού προγράμματος στη μακρινή Ισλανδία. Τη χώρα που η κοινωνία της θεωρείται από τις πιο φεμινιστικές στον πλανήτη. Είναι πρώτη, στην κορυφή της λίστας χωρών με το 67% των παιδιών να γεννιούνται από γονείς που δεν έχουν παντρευτεί. Δεν έχουν θρησκευτικά ταμπού και γενικώς «δε μασάνε»… Ούτε η κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος το 2008, ούτε τα όσα ακολούθησαν, ούτε τα ηφαίστεια, ούτε τα μακρά σκοτάδια κάμπτουν την αίσθηση ευτυχίας των κατοίκων της. Ο τουρισμός αντιπροσωπεύει τη δεύτερη μεγαλύτερη πηγή εσόδων. Έχουν από τα υψηλότερα προσδόκιμα ζωής στον κόσμο, η κάλυψη και η ποιότητα της παροχής νοσοκομειακής περίθαλψης είναι υψηλή, ενώ έχουν «νικήσει» ακόμη και την Χειμερινή Κατάθλιψη, που παρατηρείται κυρίως στην διάρκεια των σκοτεινών χειμερινών μηνών.
Στις σημειώσεις που κράτησα υπογράμμισα επίσης: Καθαρό νερό, καθαρός αέρας, λαχανικά μεγαλωμένα σε θερμοκήπια χωρίς εντομοκτόνα, ζεστό νερό που φτάνει απευθείας στα σπίτια από τις γεωθερμικές πηγές. Το υψηλότερο ποσοστό αγοράς βιβλίων στον κόσμο! Και δημόσια εκπαίδευση υψηλού επιπέδου. Τα ιδιωτικά σχολεία είναι ελάχιστα! Οι Ισλανδοί αντιμετωπίζουν τη σκληρή καθημερινότητα με χιούμορ και αυτοσαρκασμό και αισθάνονται ασφάλεια σε ένα κράτος που είναι δίπλα στον πολίτη, για τον πολίτη. Η Ισλανδία δεν έχει στρατό, οι αστυνομικοί συνήθως δεν κρατούν όπλα, και η εγκληματικότητα είναι σχεδόν μηδενική: η χαμηλότερη καταγραμμένη στον κόσμο. Οι περισσότεροι κάτοικοι της χώρας ζουν στο Ρέυκιαβικ τη βορειότερη πρωτεύουσα της Ευρώπης.
Το ωραίο με τα Erasmus είναι ότι δεν σε καταλήγουν σε “τουριστικούς” προορισμούς, όπως εκείνους που λάμπουν στις αφίσες των πρακτορείων… Σε πάνε στην πραγματική “ζωή”, σου συστήνουν “αληθινούς” ανθρώπους με άγχη, προβλήματα, καθημερινότητα, πολλές φορές ανυπόφορη, αδιάφορη, άδεια ή και το αντίθετο… Έτσι βρέθηκα στην Άκρανες στη Δυτική επαρχία. Η Άκρανες είναι η 8η πόλη της Ισλανδίας με 7.500 περίπου κατοίκους. Ένα μεγάλο ψαροχώρι που πλέον φαίνεται να έχει χάσει την αίγλη του, καθώς η σύγχρονη βιομηχανία ψαρέματος έχει μεταφερθεί σε άλλες περιοχές… Το δυνατό του σημείο είναι η κοντινή απόσταση από το Ρέυκιαβικ μια μεγαλούπολη σαν το δικό μας Ηράκλειο, όπου τα τελευταία χρόνια οι τιμές κατοικιών έχουν εκτοξευθεί και πολλοί είναι αυτοί που αναζητούν φτηνότερη στέγη τριγύρω. Η Άρκανες είναι η πρώτη επιλογή σε απόσταση μόλις 49 χλμ. Η κατασκευαστική ανάπτυξη είναι ορατή καθώς block κατοικιών ξεφυτρώνουν σε μεγάλη ακτίνα μέσα στην άγονη στέπα.
Πού είναι όμως όλοι αυτοί οι κάτοικοι; Πού ΣΥΝαθροίζονται, πού ΣΥΝομιλούν, πώς ΣΥΝ-κοινωνούν; Η ανθρώπινη παρουσία στους δημόσιους χώρους, υποτονική ως ανύπαρκτη, ήταν μια μεγάλη έκπληξη που δεν ικανοποίησε την αυθόρμητη ανάγκη μας ως «ξένοι» να παρατηρήσουμε και να επικοινωνήσουμε. Τίποτα εδώ δε θυμίζει τη μεγαλούπολη του Ρέυκιαβικ με τα αρ ντεκό καφέ και τα μπαρ που σφύζουν από ζωή τις σκοτεινές χειμωνιάτικες ημέρες και τις ατελείωτες λευκές νύχτες του καλοκαιριού. Οι άνθρωποι στον απομακρυσμένο αυτόν βράχο, που τον δέρνουν δυνατοί παγωμένοι άνεμοι φαίνεται πως ζουν μια ζωή λιτή, προσαρμοσμένη στις αντιθέσεις της μοναδικής φύσης που απλώνεται γύρω τους. Η εποχική συγκυρία της επίσκεψής μας, δικαιολογεί εν μέρει την απουσία «ζωής» σ’ ένα τόπο που βγαίνει σιγά σιγά από ένα εξαιρετικά σκληρό, μεγάλο, κρύο και ανεμοδαρμένο χειμώνα. Αναπόφευκτα όμως το μυαλό μου αντιπαρέβαλε γνώριμες εικόνες από κρητικά χωριά με καφενεία ανοιχτά ως αργά, γέλια, κεράσματα, πειράγματα, πολιτικές κόντρες, κουτσομπολιά, γειτονιές, γλέντια και φωνές να σου λένε “καλημέρα”, «καλησπέρα», «καληνύχτα»…
Όχι στην Άκρανες. Εδώ η ζωή μοιάζει σα να κάνει στάση, πριν φτάσει κάπου «αλλού». Κοιτάζει τον παγωμένο ωκεανό και περιμένει… Το αξιοθέατο- σύμβολο της περιοχής είναι ο “Φάρος”, για την ακρίβεια δύο “Φάροι”, ο παλιός και ο νεώτερος, της πέτρας, της ιστορίας και των θρύλων απομονωμένοι πάνω σε μια γυμνή λουρίδα γης. Το φως τους γυρίζει, αλλάζει, χαμηλώνει, δυναμώνει και πάντα με την ίδια σειρά… Αυτό το φως, σκέφτομαι, ίσως να ήταν η μόνη επιΚοινωνία των ναυτικών (και στεριανών) τούτου του τόπου με τη ζωή… Στο νου μου ήρθε ο φαροφύλακας του Ρίτσου, ο Παπαδιαμάντης, ο Καββαδίας, ο Κόντογλου που αποκαλούσε τους φαροφύλακες κατάδικους κι ερημίτες της θάλασσας….
Όμως ο φάρος της Άκρανες, στην κορυφή του κόσμου, προς μεγάλη μας έκπληξη, είναι αλλιώτικος… γεμάτος «κρυμμένη» ζωή! Ο φαροφύλακας, Hilmar Sigvaldason, ένας φιλόμουσος Ισλανδός, έχει μετατρέψει το φάρο της Άκρανες σε πολυχώρο πολιτισμού, όπου φιλοξενούνται εκθέσεις και live events με καλλιτέχνες περαστικούς, ντόπιους και ξένους. Η εντυπωσιακή ακουστική του κυλινδρικού χώρου όσον αφορά τη διάδοση του ήχου και την ομοιόμορφη διανομή της έντασης, δημιουργεί μια ξεχωριστή ηχητική αίσθηση… ΣΥΝαίσθησης… Κι αν έχεις την τύχη να παραβρεθείς σε μια τέτοια μουσική ΣΥΝάθροιση, πιάνεσαι από τη στιγμή σα σωσίβιο… Τούτος ο φαροφύλακας στο ψαροχώρι της Άκρανες δεν έχει αφήσει την ψυχή του να γίνει με τον καιρό σαν πέτρα, ούτε και το βράχο που σηκώνει τον φάρο του… Παλεύει, το ίδιο, όπως όλοι οι Ισλανδοί, να σώσει, να διαδώσει, να επικοινωνήσει σα σύγχρονος Ακρίτας στην εσχατιά της Ευρώπης, εκεί όπου η Φύση σου παγώνει τις αισθήσεις, αλλά όχι την ψυχή…
Η διαπίστωση κατασταλάζει μέσα μου, όσο απομακρύνομαι από την εμπειρία της «Ισλανδίας»… Ο «Φάρος» του Πολιτισμού, η Τέχνη, το Βιβλίο ήταν και είναι το καταφύγιο στις αναποδιές της Φύσης και της Ζωής. Αυτά έχουν διαμορφώσει την ιδιαίτερη ταυτότητα των Βίκινγκς του Βορρά που ξεχωρίζουν για το πνεύμα συλλογικότητας, συνεργασίας, και αλληλοβοήθειας. Αυτά τους οδήγησαν στην ευημερία και την ευτυχία.
Προφανώς δε φτάνει μόνο ο ήλιος!
ΕΛΕΝΗ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗ
Εκπ/κός