10 σταθμοί στην πορεία του Θάνου Μικρούτσικου
Αν δεν είναι μοντέρνο, δεν μπορεί ν’ αποτελεί κίνδυνο…
Από την πρώτη στιγμή φάνηκε πως η τέχνη του Θάνου Μικρούτσικου ήταν διαφορετική. Μέσα δεκαετίας του ’70 και ενώ με τη μεταπολίτευση κυριαρχεί το πολιτικό τραγούδι, τα «Πολιτικά τραγούδια» του Θάνου, ο πρώτος του μεγάλος δίσκος σε ποίηση Ναζίμ Χικμέτ και Βολφ Μπίρμαν, δείχνει έναν καινούργιο δρόμο – που πάει ακόμα πιο πέρα με την «Καντάτα για τη Μακρόνησο». Ακολουθώντας τη συμβουλή του δασκάλου του, του μέγιστου ποιητή Γιάννη Ρίτσου (που υπογράφει και το έργο), ο Θάνος δεν μιμείται – αφομοιώνει βαθιά όλες τις επιδράσεις του και, δημιουργικά, τις ανατρέπει δίνοντας κάτι πραγματικά καινούργιο. Οι νεολαίοι της εποχής, οι ψαγμένοι κυρίως με το ροκ και τη τζαζ, αναγνωρίζουμε τη διαφορετικότητα του Θάνου ως συνθέτη και τον ακολουθούμε στη «Φουέντε Οβεχούνα», στα «Τροπάρια για φονιάδες», στη «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ», στα «Τραγούδια της λευτεριάς». Είναι η πρώτη περίοδος της τέχνης του Θάνου Μικρούτσικου που επιβεβαιώνει πως αν η τέχνη δεν είναι μοντέρνα – και ουσιώδης – δεν μπορεί να αποτελεί κίνδυνο για οποιοδήποτε κατεστημένο.
Στο φτερό του καρχαρία..
Το 1979 ο Θάνος Μικρούτσικος, νέος, ταλαντούχος, πολιτικοποιημένος, ανήσυχος και τολμηρός συνθέτης γράφει μια σειρά τραγουδιών πάνω στην συγκλονιστική ποίηση του Νίκου Καββαδία και ανατρέπει όλο το σκηνικό! Σε μια εποχή όπου ο κοινωνικός επικολυρισμός ήταν το mainstream, έχουμε μια τραγουδοποιία surreal και real ταυτόχρονα, που μας ταξιδεύει σε ίση απόσταση από το προσωπικό όνειρο και τον προσωπικό μας εφιάλτη – χωρίς ούτε μια στιγμή να μας αφήνει μετέωρους. Τον αγαπάμε αυτό τον δίσκο (ειδικά εμείς, του «ξένου ρεπερτορίου», οι πιο ροκ και τζαζ). Ο «Σταυρός του Νότου» – σαν ποιότητα ποίησης και μελοποίησης – γίνεται μοντέλο ανάπτυξης για τον Θάνο Μικρούτσικο αλλά και για πολλούς μετέπειτα τραγουδοποιούς. Για εμάς, τα τραγούδια του είναι συνεχώς μέσα μας – ζωντανά και τρέχοντα (πως αλλιώς μπορεί να αποδοθεί το συναίσθημα που δίνει η «Θεσσαλονίκη», η «Γυναίκα», ο «Federico Garcia Lorca», το «Cambay’s Water», η «Πικρία»…).
Με μια πιρόγα…
Το σπουδαίο «Εμπάργκο» με τη συγκλονιστική ποίηση του Άλκη Αλκαίου σφραγίζει τρόπον τινά τα ‘80’s. Υπάρχει μια «αλλαγή» στην κοινωνία (μην το ξεχνάμε!) όμως η τέχνη του Θάνου έχει και διατηρεί τις δικές της ξεχωριστές ποιότητες ακόμα και όταν το «σκηνικό» μοιάζει επίπλαστο. Η τζαζ γίνεται ο δρόμος για το αίσθημα στο «Κακόηθες μελάνωμα» και το «Ερωτικό» με τον Μανώλη Μητσιά γίνεται το all-time classic. Όμως ο Θάνος έχει ένα μεγάλο μέρος του δημιουργικού του νου αφοσιωμένο στη σύγχρονη μουσική. Φτιάχνει την Εταιρία Νέας Μουσικής και εκδίδει έργα που, όλα μαζί, αποτελούν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο που θέλει και μια ξεχωριστή συζήτηση. Φτιάχνει όμως και τραγούδια για τη Χαρούλα Αλεξίου – «Η αγάπη είναι ζάλη» το 1986 και το «Κρατάει χρόνια αυτή η κολώνια» αργότερα, το 1990.
Μπάσκετ με τον Wynton Marsalis…
Το Διεθνές Φεστιβάλ της Πάτρας είναι δημιούργημα του Θάνου. Για μερικά χρόνια γίνεται το κορυφαίο καλλιτεχνικό γεγονός του καλοκαιριού στη χώρα μας. Είδαμε Bob Dylan, Keith Jarrett, Wynton Marsalis, Hermeto Pascoal, Cecil Taylor και τόσους άλλους μεγάλους καλλιτέχνες – για τους οποίους και για τον καθένα ξεχωριστά – ο Θάνος έχει να πει πολλά. Συνομιλήσαμε, συμφάγαμε και παίξαμε μπάσκετ μ’ αυτούς! Μια πραγματικά «χρυσή εποχή» για ότι νοούμε ως πολιτισμό. Όσο κι αν είναι «Όλα από χέρι καμένα» (σε στίχους Κώστα Τριπολίτη με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου.
Work in progress…
Ο Θάνος Μικρούτσικος αμέσως μετά οργανώνει το «Μουσικό Αναλόγιο», στο πλαίσιο του Μεγάρου Μουσικής που ετοιμάζεται να λειτουργήσει. Πολλά και θαυμάσια κι εκεί. Και το 1991, ο «Σταυρός του Νότου» εμπλουτίζεται και γίνεται «Γραμμές των Οριζόντων». Το έργο του Θάνου Μικρούτσικου πάνω στην ποίηση του Καββαδία είναι εν εξελίξει (όπως ακριβώς η πραγματική και ονειρική ζωή). Με τα ίδια και καινούρια τραγούδια – με μια διαφορετική μουσική προσέγγιση, που κάνει το έργο ακόμα πιο προσιτό στους νέους (και στους πάντα νέους). Στον «βετεράνο» Βασίλη Παπακωνσταντίνου – που μέσω του «Σταυρού» εξέλιξε ακομπλεξάριστα το rock feeling του – προστίθενται ο Γιώργος Νταλάρας και οι Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας. Ο ίδιος ο Μικρούτσικος τραγουδάει – και δίνει δυο εκπληκτικές τζαζ αποδόσεις στο «Kuro Siwo» και στο «Ένα μαχαίρι».
Έβγαλε βρώμα η ιστορία…
Ο Γιώργος Νταλάρας ερμηνεύει εκπληκτικά Θάνο Μικρούτσικο και Κώστα Τριπολίτη στο «Συγγνώμη για την άμυνα», με το όμορφο αυτό εξώφυλλο! Το «Ανεμολόγιο» είναι διαχρονικό – γιατί ο Θάνος δεν έπαψε ούτε στιγμή να γράφει πολιτικά τραγούδια. Αυτή του η ανάγκη, να δρα πολιτικά και ουσιαστικά, τον οδηγεί στο να δεχθεί την πρόταση του Ανδρέα Παπανδρέου για να μπει στο Υπουργείο Πολιτισμού, αρχικά ως αναπληρωτής μαζί με την Μελίνα. Μετά ως υπουργός – όσο τραυματική κι αν μπορεί να είναι μια τέτοια εμπειρία, ο Θάνος βάζει κάποια σειρά σε κάποια πράγματα. Και μετά έρχεται ξανά κοντά μας!
Ελλάδα, Τούμπα, Αλκαζάρ και Καλογρέζα μου…
Τέλη του 1996 και ο Θάνος μας δίνει ένα ακόμα κομψοτέχνημα: «Στου αιώνα την παράγκα» με τον Δημήτρη Μητροπάνο. Ένας δίσκος γεμάτος με αριστουργήματα – όσο κι αν η «Ρόζα» τα πήρε όλα σβάρνα, όπως έλεγε ο Δημήτρης. Στη μνήμη μου είναι ζωντανή η χαρά που ζωγραφιζόταν στα μάτια του Θάνου όπως και η χαρακτηριστική σεμνότητα του Δημήτρη Μητροπάνου, όταν μας σύστηνε η αγαπημένη και αξέχαστη φίλη Γιώτα Τσουκαλά. Η «Παράγκα» είναι ο «Σταυρός» των ‘90’s και ένα ακόμα classic για να μας οδηγήσει στο νέο αιώνα. Κατά τα άλλα, μια σειρά από άλλους σπουδαίους δίσκους με σύγχρονη μουσική, με τζαζ, με όπερα (την «Επιστροφή της Ελένης») και άλλα, που στολίζουν το υπέροχο ταξίδι του Θάνου.
Ο τρίτος δρόμος…
Ο Θάνος Μικρούτσικος πάντα ταξίδευε – όπως συνεχίζει να ταξιδεύει και τώρα! Ο καινούργιος αιώνας έρχεται με τον «Άμλετ της Σελήνης», τον «Σχοινοβάτη», τον «Αρθούρο Ρεμπώ», το «Υπέροχα μονάχοι»… Σαν τώρα τον ακούω να μου μιλάει γεμάτος ενθουσιασμό («Τι Έλλα Φιτζέραλντ και Μπίλι Χολιντέι, Γιώργο») για την Ρίτα Αντωνοπούλου – που γίνεται όλο και πιο υπέροχη κάθε φορά που την ακούω. [«Για φωνή και ορχήστρα» ο πρώτος της δίσκος με τον Θάνο – μετά το «Πάμε ξανά απ’ την αρχή» σε στίχους του Οδυσσέα Ιωάννου]. Και μαζί μια σειρά από δίσκους της «άλλης» μουσικής του, με ξεχωριστό το «Music Stories» που έγραψε για τον κορυφαίο βιμπραφωνίστα Gary Burton και, παρότι του έλεγα πως ο σωστός όρος είναι «Τρίτο Ρεύμα», ο Θάνος επέμενε να αποκαλεί αυτό το στυλ «Τρίτο Δρόμο»! Σαν τον σοσιαλισμό!
Our trip so far…
Με το νέο αιώνα, τα τραγούδια του «Σταυρού» είναι πιο ζωντανά και πιο δυνατά παρά ποτέ. Στην live εκδοχή τους έρχεται ο original Γιάννης Κούτρας μαζί με τον Γιάννη Κότσιρα, τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα και τον Χρήστο Θηβαίο που, μαζί με τον Θάνο, «διαχειρίζονται» επί σκηνής ένα έργο που, συνολικά, έχει ξεπεράσει κάθε όριο best seller. Δύο στους 10 Έλληνες (ανεξαρτήτως μουσικών προτιμήσεων και ιδιωμάτων) γνωρίζουν και βιώνουν την εκπληκτική αυτή τραγουδοποία των Μικρούτσικου-Καββαδία, με την τόσο εναργή και υπέροχη μουσικοποιητική γλώσσα.
Με τη Μαρία…
Πλάι του όλα αυτά τα χρόνια μια εκπληκτική και δημιουργική γυναίκα, η συνάδελφος και φίλη Μαρία Παπαγιάννη, που μαζί γεύτηκαν χαρές και πίκρες αλλά και κοινές δημιουργικές στιγμές που ξεκινούν να καταγράφονται και δισκογραφικά από το «Παράξενο δεν είναι;» του 2007 και μετά, ως τις μέρες μας. Στη Μαρία και στην οικογένειά του ο Θάνος άφησε σίγουρα τα πιο όμορφα απ’ όλα! Αυτά θα μείνουν.
ΠΗΓΗ: ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ / Από τον Γιώργο Χαρωνίτη
