Ένα ακόμα ενδιαφέρον κείμενο διάβασα για τις φρυκτωρίες (ένα σύστημα συνεννόησης στην αρχαία Ελλάδα με σημάδια που μεταβιβάζονταν από περιοχή σε περιοχή με τη χρήση πυρσών κατά τη διάρκεια της νύχτας) και τις βίγλες (σημεία από τα οποία μπορεί κάποιος να παρατηρεί τη γύρω περιοχή). Οι φρυκτωρίες, εκμεταλλευόμενες την ορεινή μορφολογία, χρησιμοποιούν τη φωτιά και τον καπνό για την μετάδοση μηνυμάτων σε πολλά χιλιόμετρα. Οι μινωικές φρυκτωρίες είναι το αρχαιότερο σύστημα επικοινωνίας στον ευρωπαϊκό χώρο και ενδεχομένως στον κόσμο. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, οι αρχαίοι Κρήτες μπορούσαν να μεταδώσουν, κυρίως με βάση τα φωτεινά σήματα τη νύχτα και με καπνούς την ημέρα, τα μηνύματα που ήθελαν. Ο Αισχύλος, στο έργο του «Αγαμέμνων» αναφέρει ότι, το μήνυμα της άλωσης της Τροίας μεταδόθηκε, από την Τροία στις Μυκήνες, μέσω των φρυκτωριών της Τροίας, μέσα σε μια μόνο νύχτα!
Είναι σίγουρο ότι παρόμοια συστήματα επικοινωνίας είχαν και οι πόλεις του νομού Λασιθίου, ιδίως αν σκεφτούμε τα σημεία που κτίστηκαν. Ο κάτοικοι της Δρήρου θα μπορούσαν εύκολα να ειδοποιήσουν τους κατοίκους της Λατούς, του Ανάβλοχου (Βραχάσι), της Οξάς, του Ολούντος (Ελούντα) και της Μίλητου (Μίλατος). Από την Λατώ, εύκολα μεταφέρεται το μήνυμα στο Ίστρο (Καλό Χωριό), στη Λάρισα (Καλαμαύκα), στα Γουρνιά, στη Μινώα (Παχειά Άμμος), στην Ώλερο (Μεσελέροι), στη Μάλα (Μάλλες) και στην Ιεράπυτνα.
Βίγλες κοντά στον Άγιο Νικόλαο
Όσο για τις βίγλες, τα σημεία από τα οποία μπορεί κάποιος να παρατηρεί τη γύρω περιοχή, η συμπατριώτισσά μας καθηγήτρια του ΑΠΘ Μαρία Αρακαδάκη στον «Κατάλογο Σκοπιών στην Καστελλανία Μεραμπέλλου κατά την τελευταία φάση της Βενετοκρατίας» αναφέρει και τις παρακάτω που βρίσκονταν κοντά στον Άγιο Νικόλαο:
▪ Βόρεια του χωριού Σκινιάς Μεραμπέλλου («Γιαλού Κεφάλι»), σε ύψωμα δίπλα στη Μονή του Προφήτη Ηλία, υπάρχει η πιο καλοδιατηρημένη ενετική Βίγλα του Μεραμπέλλου η οποία βλέπει προς το Κρητικό πέλαγος.
▪ Βίγλα σε ύψωμα της περιοχής Βαθύ (Βρωμολίμνη), σε κοντινή απόσταση από το Καστέλλι Μεραμπέλλου (Άγιο Νικόλαο). Η φρούρηση ήταν 24ωρη και την εκτελούσαν έξι άνδρες από την Κριτσά.
▪ Βίγλα σε ύψωμα πάνω από τον Αλμυρό σε απόσταση ενός μιλίου από το Καστέλι του Μεραμπέλλου. Τη φρούρηση την εκτελούσαν όλο το 24ωρο τέσσερις άνδρες από την Κριτσά.
▪ Στο Μαρδάτι η φρούρηση ήταν 24ωρη και την εκτελούσαν τέσσερις άνδρες από την Κριτσά. Η σκοπιά ήταν εφοδιασμένη με mascolo (πολυβόλο). Είχε δημιουργηθεί για να μεταβιβάζει τα σήματα συναγερμού από τις παράκτιες βίγλες στο πολυάνθρωπο χωριό της Κριτσάς, όπου είχε οπλιστεί μια εκατονταρχία κατοίκων για περίπτωση ανάγκης. Για τις τρεις παραπάνω βίγλες (Βαθύ, Αλμυρός και Μαρδάτι) ήταν υπεύθυνοι οι αδελφοί Ιωάννης και Ιάκωβος Κλώντζας από την Κριτσά.
▪ Στο Καστέλι Μεραμπέλλου (Άγιο Νικόλαο) υπήρχε δύναμη 300 στρατιωτών, δύο εκατόνταρχοι και 12 πυροβολητές. Τη φρούρηση εκτελούσαν την ημέρα 4 σκοποί και τη νύχτα άλλοι 20 με έναν αξιωματικό, οπλισμένοι όλοι με πυροβόλα όπλα, καθώς και 4 πυροβολητές.
▪ Το ακρωτήριο Μπουρούνι απέναντι από το λιμάνι του Αγίου Νικολάου. Η φρούρηση ήταν μόνο νυχτερινή επειδή την ημέρα όλη η περιοχή ελεγχόταν αποτελεσματικά από το ίδιο το Καστέλλι. Η βίγλα επανδρωνόταν από 4 άνδρες από το Καστέλι. Το λιμάνι του Αγ. Νικολάου χωρητικότητας 10 – 15 γαλερών οι Βενετοί το θεωρούσαν σημαντικό, επειδή προσφερόταν για απόβαση όχι μόνο πειρατών, αλλά και τουρκικού εκστρατευτικού σώματος, που θα μπορούσε στη συνέχεια να απειλήσει το φρούριο της Σπιναλόγκας.
▪ Στο Αμμούδι υπήρχε βίγλα και την νυκτερινή φρούρηση εκτελούσαν 4 κάτοικοι του οικισμού (borgo) του Μεραμπέλλου (Άγιος Νικόλαος). Στην παραλία Αμμούδι επειδή ο βυθός είναι αμμώδης, μπορούσαν να προσεγγίσουν πειρατικά πλοία με τις πρώρες. Για αυτό θεωρήθηκε σκόπιμη η φρούρηση του, για πρόσθετη προστασία του οικισμού, τη νύχτα.
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ
