Μπορεί η τοπική Εκκλησία να αποφάσισε να γιορτάζουμε τον Άγιο Νικόλαο στον Άγιο Αντώνιο, αλλά πολλοί πιστοί τήρησαν την παράδοση ετών και μετέβησαν στο βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου για να ανάψουν ένα κεράκι και να προσευχηθούν.
Είναι λυπηρό το γεγονός ότι οι πολίτες του Αγίου Νικολάου δεν εορτάζουν σήμερα τον Άγιο προστάτη τους όπως θα ήθελαν. Από όλους εκφράστηκε η ευχή, το 2023 να είναι η τελευταία χρονιά του… διχασμού και από του χρόνου να επανέλθουμε στον εορτασμό, όπως τον ξέρουμε και τον ζητά το σύνολο των κατοίκων του Αγίου Νικολάου.
Αντ. Ζερβός: «Ξέρουμε και γιορτάζουμε τον πολιούχο μας με έναν τρόπο… ελπίζουμε στο μέλλον να υπάρξουν ωριμότερες σκέψεις»
Ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου κ. Αντώνης Ζερβός, τη διάρκεια της φωταγώγησης του Χριστουγεννιατικου δένδρου της πολης, το βράδυ της Τρίτης 5 Δεκεμβριου, με νόημα ανέφερε:
«Εύχομαι χρόνια πολλά στην πόλη μας… και να πω ότι εμείς οι Αγιονικολιώτες ξέρουμε και γιορτάζουμε τον πολιούχο μας με έναν τρόπο! Ακόμα και αν γίνονται προσπάθειες για αλλαγή, εμείς είμαστε εδώ, όπως γιορτάζουμε 130 χρόνια τώρα. Ελπίζουμε στο μέλλον να υπάρξουν ωριμότερες σκέψεις. Εύχομαι ο καινούργιος χρόνος να μας φέρει καλύτερες μέρες» ανέφερε με νόημα ο δήμαρχος.
Μαν. Μενεγάκης: «Να διευθετήσουμε κατά τον καλύτερο και συμφερότερο τρόπο»
Ο νέος δήμαρχος Αγίου Νικολάου κ. Μανώλης Μενεγάκης πήρε θέση για τα θέμα και, μεταξύ άλλων, ανέφερε:
«Ένα από αυτά είναι και η διατήρηση των εθίμων μέσα στα οποία εμπίπτει και ο εορτασμός του προστάτη και πολιούχου της πόλης μας, του Αγίου Νικολάου. Αφήνουμε, λοιπόν τα πράγματα όπως τα βρήκαμε φέτος και από τον καινούριο χρόνο επιθυμούμε να διευθετήσουμε -σε άμεση συνεννόηση με τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας κ. Γεράσιμο- και το θέμα αυτό της εορτής του πολιούχου μας Αγίου Νικολάου, κατά τον καλύτερο και συμφερότερο τρόπο, ώστε να ικανοποιηθεί και το εθιμικό αίτημα ευσεβούς λαού, το οποίο από πολύ παλιά έχει καθιερωθεί και παραδοθεί σ’ εμάς, αλλά και η νέα εκκλησιολογική τοποθέτηση του Σεβασμιωτάτου».
Η ιστορία του ναού
Η αρχιτέκτων μηχανικός της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λασιθίου Δάφνη Χρονάκη αναφέρει ότι ο ναός είναι μονόχωρος και υποδομήθηκε, πιθανότατα, λίγο πριν την αραβική επικράτηση (827/28 μ.Χ.). Αυτό συμπεραίνεται λόγω του ανεικονικού (χωρίς εικόνες) διακόσμου που έχει το πρώτο, το αρχαιότερο στρώμα τοιχογραφιών, το οποίο κοσμήθηκε την περίοδο της Εικονομαχίας. Επομένως, ο ναός χτίστηκε πριν από την αναστήλωση των εικόνων, που έγινε το 843 μ.Χ. Επειδή όμως η Κρήτη είχε καταληφθεί από τους Άραβες το 827/828 μ.Χ., ο ναός πρέπει να είχε ήδη κατασκευαστεί και εικονογραφηθεί. Σε έναν τάφο στο προαύλιο, που ανασκάφηκε το 2007, βρέθηκε μια μεταλλική πόρπη του 7ου μ.Χ. αιώνα. Υπήρχε επομένως χρήση του χώρου σε παλιότερες εποχές. Στη βόρεια πλευρά υπάρχει μικρή θολωτή δεξαμενή νερού, κατασκευασμένη ως φαίνεται κατά τη Βενετοκρατία.
Η κατασκευή του ναού
Σε σχέση με την κατασκευή και το είδος του ναού, αυτός είναι πετρόκτιστος με πολύ μικρά παράθυρα στις 4 πλευρές. Η κατασκευή του είναι μέτρια, δηλαδή δεν έχει πολύ σπουδαία τεχνική, φαίνεται όμως ότι οι χτίστες ήταν έμπειροι. Χτίστηκε με απλή αργολιθοδομή, δηλαδή με κοινές πέτρες ακανόνιστου ορθογωνισμένου σχήματος και με λάσπη από ασβέστη και άμμο για συνδετικό υλικό. Μόνο οι γωνιακές πέτρες, οι γωνιόλιθοι, είναι λαξευμένες ώστε να αποκτούν ορθογώνιες και επίπεδες επιφάνειες. Αυτή η κατασκευή, με όλα τα εξωτερικά στοιχεία σε απλές μορφές, χωρίς ιδιαίτερη διακόσμηση, είναι χαρακτηριστική των βυζαντινών χρόνων.
Η εικονογράφηση του ναού
Ως προς την εικονογράφηση του ναού, υπάρχουν δύο στρώματα ζωγραφικής: το πρώτο ανεικονικό, που τοιχογραφήθηκε πριν το 827/28 μ.Χ. με φυτικά και γεωμετρικά μοτίβα (σχηματοποιημένα φύλλα, κλαδιά, ρόμβους, κύκλους, ταινίες, κυματοειδείς γραμμές), και το δεύτερο εικονικό (με μορφές αγίων), που χρονολογείται στις αρχές του 14ου αιώνα. Κατά την ανακατάληψη της Κρήτης από το Βυζάντιο με το Νικηφόρο Φωκά το 961 μ.Χ. είχε ήδη συντελεστεί η αναστήλωση των εικόνων. Το 1303, όταν έγινε μεγάλος καταστρεπτικός σεισμός, το εκκλησάκι ανακαινίστηκε. Η νέα τοιχογράφηση κάλυψε εν μέρει το παλιό στρώμα γεωμετρικών και φυτικών μοτίβων. Από πάνω ζωγραφίστηκαν μορφές αγίων και εικόνες από την Καινή Διαθήκη. Για τους δημιουργούς των τοιχογραφιών δεν γνωρίζουμε τίποτα, επειδή εκείνες τις εποχές δεν υπέγραφαν τα έργα τους. Επίσης, δεν υπάρχουν γραπτές πηγές που να μας πληροφορούν για κάτι σχετικό.
Η αρχαιολογική αξία
Ο ναός έχει μοναδική αρχαιολογική αξία ως άρτιο δείγμα της πρωτοβυζαντινής αρχιτεκτονικής στην Κρήτη. Δεν έχει υποστεί σχεδόν καμία μεταβολή από την αρχική του μορφή και γι’ αυτό το λόγο μάς δίνει μια πλήρη εικόνα του πώς ήταν ένας τρουλλαίος ναός τη συγκεκριμένη περίοδο, από την οποία δεν έχουν σωθεί παρά ελάχιστα μνημεία. Επιπλέον, η αξία των τοιχογραφιών είναι πολύ μεγάλη, τόσο από ιστορική όσο και από αισθητική άποψη. Πρόκειται για το ένα από τα δύο σωζόμενα εικονομαχικά μνημεία με ανεικονικό διάκοσμο στην Κρήτη (το άλλο είναι η Ροτόντα στην Επισκοπή Κισσάμου). Η ανεικονική (χωρίς εικόνες Αγίων) ζωγραφική διακόσμηση καταστράφηκε στα περισσότερα μνημεία μετά την ήττα του Εικονομαχικού κινήματος, επομένως η σπανιότητα των δειγμάτων αυτής της τέχνης τους δίδει εξαιρετική ιστορική αξία.
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ
