Ένα νέο, φιλόδοξο κεφάλαιο για τη διαχείριση του πολυτιμότερου φυσικού πόρου της Κρήτης, του νερού, βρίσκεται προ των πυλών, σηματοδοτώντας τη ριζικότερη μεταρρύθμιση που έχει γνωρίσει ο τομέας ύδρευσης στο νησί εδώ και δεκαετίες. Σε ένα τοπίο που ορίζεται από τις αυξανόμενες προκλήσεις της κλιματικής κρίσης, την εντεινόμενη λειψυδρία και τις αδιάκοπες αναπτυξιακές ανάγκες, η κυβέρνηση προωθεί ένα μοντέλο κεντρικού συντονισμού που αναδιατάσσει πλήρως τον χάρτη των αρμοδιοτήτων. Κεντρικός πρωταγωνιστής σε αυτό το εγχείρημα αναδεικνύεται ο Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης (ΟΑΚ), ο οποίος μετεξελίσσεται σε έναν παγκρήτιο φορέα διαχείρισης υδάτων, έναν γενικό ρυθμιστή και πάροχο, ενώ οι Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) καλούνται να λειτουργήσουν υπό ένα νέο, ενοποιημένο καθεστώς.
Σύμφωνα με την επιχειρηματολογία που αφήνει πίσω τις ΔΕΥΑ, η υφιστάμενη κατάσταση, με τον κατακερματισμό των αρμοδιοτήτων σε δεκάδες ΔΕΥΑ διαφορετικών μεγεθών, δυνατοτήτων και οικονομικής ευρωστίας, έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική στο να δώσει μια συντονισμένη απάντηση στα σύγχρονα προβλήματα. Η ανομοιογένεια στην τιμολογιακή πολιτική, οι χρόνιες οικονομικές παθογένειες ορισμένων επιχειρήσεων και η αδυναμία χάραξης ενιαίας στρατηγικής για την αντιμετώπιση της ξηρασίας, κατέστησαν την αλλαγή μοντέλου επιτακτική.
Ο νέος σχεδιασμός που ετοιμάζει η κυβέρνηση έρχεται να απαντήσει ακριβώς σε αυτές τις προκλήσεις, θέτοντας τον ΟΑΚ στη θέση του οδηγού. Ο Οργανισμός παύει να είναι απλώς ο διαχειριστής των μεγάλων επιφανειακών έργων, όπως τα φράγματα, και αναλαμβάνει την καθολική ευθύνη για τη διαχείριση του συνόλου των υδατικών πόρων του νησιού. Θα λειτουργεί, τρόπον τινά, ως η «ΔΕΗ του νερού» για την Κρήτη, ελέγχοντας τις πηγές, διαχειριζόμενος τις κεντρικές υποδομές μεταφοράς και παραδίδοντας το νερό «χονδρικής» στους τοπικούς παρόχους, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες.
Και οι ΔΕΥΑ;
Προφανώς και ανακύπτει το κρίσιμο ερώτημα για την τύχη των ΔΕΥΑ, που για χρόνια αποτελούσαν τον πυλώνα της ύδρευσης σε επίπεδο δήμων. Ο σχεδιασμός δεν τις καταργεί, αλλά τις μετασχηματίζει εκ βάθρων. Το μοντέλο της πολυδιάσπασης εγκαταλείπεται οριστικά και στη θέση του προκρίνεται η δημιουργία ενός περιορισμένου αριθμού ισχυρών, διαδημοτικών ή περιφερειακών επιχειρήσεων ύδρευσης. Αυτοί οι νέοι, ενοποιημένοι φορείς θα αποτελούν τον τελευταίο και κρίσιμο κρίκο στην αλυσίδα παροχής. Θα παραλαμβάνουν το νερό από τον ΟΑΚ σε συγκεκριμένα σημεία παράδοσης και θα έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα για τη διανομή του στους τελικούς καταναλωτές. Στο πεδίο ευθύνης τους θα παραμείνει η συντήρηση, η βελτίωση και η επέκταση των τοπικών δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, η τιμολόγηση προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, η έκδοση και είσπραξη των λογαριασμών, καθώς και η λειτουργία των μονάδων βιολογικού καθαρισμού.
Επί της ουσίας, ο ΟΑΚ μοιάζει να εκτελεί τη δουλειά του υπερκείμενου διοικητικού οργάνου, απ’ όπου θα λαμβάνονται οι κρίσιμες αποφάσεις.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η παρούσα κυβερνητική πρωτοβουλία ουσιαστικά θέτει στο περιθώριο των εξελίξεων το πολυσυζητημένο “Master Plan” για το νερό, την εκπόνηση του οποίου είχε αναλάβει, κατόπιν διαγωνισμού, η ολλανδική εταιρεία HVA. Η μελέτη αυτή, που είχε ως στόχο να παράσχει μια ολιστική προσέγγιση για τη διαχείριση των υδάτων της Κρήτης, φαίνεται να παρακάμπτεται από τις τρέχουσες πολιτικές αποφάσεις, οι οποίες προκρίνουν ένα συγκεκριμένο μοντέλο διακυβέρνησης με επίκεντρο τον ΟΑΚ. Ενώ τα πορίσματα των Ολλανδών εμπειρογνωμόνων ενδέχεται να αξιοποιηθούν σε τεχνικό επίπεδο, η στρατηγική κατεύθυνση έχει ήδη καθοριστεί κεντρικά, αφήνοντας το φιλόδοξο σχέδιο της HVA χωρίς ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής και μετατρέποντάς το, επί της ουσίας, σε μια άσκηση επί χάρτου.
Ο διαχωρισμός των ρόλων, πάντως, θεωρείται κλειδί για την αποδοτικότητα του νέου συστήματος. Ο ΟΑΚ θα μπορεί απερίσπαστος να εστιάσει στον μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχεδιασμό, στην υλοποίηση νέων έργων υποδομής και στη διασφάλιση της υδατικής επάρκειας για ολόκληρη την Κρήτη, εφαρμόζοντας μια ορθολογική και δίκαιη τιμολογιακή πολιτική για το ακατέργαστο νερό. Από την άλλη, οι νέες, ενισχυμένες ΔΕΥΑ θα έχουν την οικονομική και τεχνική δυνατότητα να επικεντρωθούν στην αποτελεσματική εξυπηρέτηση του πολίτη, στη μείωση των τεράστιων απωλειών που παρατηρούνται σήμερα στα πεπαλαιωμένα τοπικά δίκτυα και στην παροχή υπηρεσιών υψηλότερου επιπέδου.
Μπορεί να γίνει πράξη ένας τέτοιος σχεδιασμός στην Κρήτη; Μένει να φανεί στην πράξη. Το σίγουρο είναι πως απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό για την ομαλή ενοποίηση των υφιστάμενων επιχειρήσεων, διασφαλίσεις για το εργασιακό μέλλον του προσωπικού των ΔΕΥΑ και βέβαια από την ικανότητα του νέου συστήματος να παρέχει αδιάλειπτα ποιοτικό νερό σε προσιτή τιμή για τον τελικό καταναλωτή, θωρακίζοντας οριστικά την Κρήτη απέναντι στο φάσμα της λειψυδρίας και διασφαλίζοντας τη βιώσιμη ανάπτυξή της για τις επόμενες γενιές.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΤΣΑΛΑΚΗΣ
