Με στόχο τη βελτίωση των διαδικασιών διακυβέρνησης, την υποστήριξη των δημόσιων οργανισμών στην επίτευξη των στόχων τους και τη διασφάλιση της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, ο υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης προωθεί νομοσχέδιο για την αναμόρφωση του συστήματος εσωτερικού ελέγχου και την ίδρυση μονάδων εσωτερικού ελέγχου σε όλους τους φορείς του στενού και ευρύτερου δημόσιου τομέα.
Με το εν λόγω νομοσχέδιο, το οποίο αναμένεται να δοθεί σε δημόσια διαβούλευση μέσα στην επόμενη εβδομάδα και να κατατεθεί για ψήφιση στη Βουλή στα τέλη του μήνα, επιδιώκεται η θεσμοθέτηση ενός ολοκληρωμένου ρυθμιστικού πλαισίου για τον εσωτερικό έλεγχο που θα εφαρμοστεί στο σύνολο των φορέων Γενικής Κυβέρνησης (κεντρική διοίκηση, ΟΤΑ, οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης) με βάση διεθνή πρότυπα και καλές πρακτικές.
Ο θεσμός του εσωτερικού ελέγχου προβλέφθηκε για πρώτη φορά με ένα άρθρο σε νόμο του 2016, ενώ πιο λεπτομερής αναφορά γίνεται σε άλλους δύο νόμους, του 2013 και του 2019. Ωστόσο, μέχρι τώρα έχει διαπιστωθεί ότι ο εσωτερικός έλεγχος στον δημόσιο τομέα έχει εφαρμοστεί αποσπασματικά και ελλιπώς, με αποτέλεσμα να μην επιφέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Πολλοί φορείς δεν έχουν συστήσει υπηρεσίες εσωτερικού ελέγχου ή όπου έχουν συσταθεί δεν έχουν στελεχωθεί επαρκώς και δεν έχουν σαφείς αρμοδιότητες. Επιπλέον, το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό των ρυθμίσεων εξαιτίας του οποίου προκύπτουν εννοιολογικές αντιφάσεις, επικαλύψεις και σύγκρουση αρμοδιοτήτων διαφόρων εποπτικών φορέων.
Τρεις γραμμές Άμυνας
Το νέο σύστημα εσωτερικού ελέγχου προβλέπεται να διαρθρώνεται σε τρία επίπεδα (γραμμές άμυνας), με διαφορετικές αρμοδιότητες και ρόλους στο ευρύτερο πλαίσιο διακυβέρνησης του φορέα.
Η πρώτη γραμμή περιλαμβάνει τις οργανικές μονάδες καθώς και το σύνολο των υπαλλήλων με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, που ασκούν τις επιχειρησιακές λειτουργίες του φορέα.
Η δεύτερη γραμμή περιλαμβάνει τις οργανικές μονάδες και τα μονοπρόσωπα ή συλλογικά όργανα του φορέα που έχουν ως αρμοδιότητα τη διασφάλιση τήρησης της νομιμότητας, τη διαχείριση των κινδύνων που απειλούν την εύρυθμη λειτουργία του φορέα, καθώς και τη συνολική παρακολούθηση και αξιολόγηση των δικλίδων ελέγχου, που εκτελούνται από την πρώτη γραμμή άμυνας.
Η τρίτη γραμμή άμυνας περιλαμβάνει τη μονάδα εσωτερικού ελέγχου, που θα παρέχει μεταξύ άλλων και συμβουλευτικές υπηρεσίες με στόχο τη βελτίωση αποτελεσματικότητας του φορέα, ενώ θα ελέγχουν τις διαδικασίες οικονομικής διαχείρισης για τυχόν φαινόμενα χαμηλής αποδοτικότητας, κακοδιαχείρισης, κατάχρησης ή σπατάλης και την ανάπτυξη δικλίδων για την αποτροπή τους στο μέλλον. Εάν υπάρξουν ενδείξεις απάτης, παραβιάσεων των κανόνων ακεραιότητας, ή απόδοσης πειθαρχικών ευθυνών σε υπαλλήλους, αυτές γνωστοποιούνται αμελλητί στις αρμόδιες υπηρεσίες και στον αρμόδιο πειθαρχικό προϊστάμενο για τα περαιτέρω.
Μ. Βορίδης: Κορυφαία νομοθετική επιλογή προληπτικού χαρακτήρα το νομοσχέδιο
Ο υπουργός Εσωτερικών αναφέρει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ότι «το νομοσχέδιο του συστήματος εσωτερικού ελέγχου συνιστά μία κορυφαία νομοθετική επιλογή προληπτικού χαρακτήρα που διασφαλίζει την ορθή λειτουργία των εσωτερικών διαδικασιών της Δημόσιας Διοικήσεως. Εντάσσεται μέσα σε ένα συνολικό στρατηγικό σχέδιο που έχουμε ήδη θέσει σε κίνηση για τη ριζική αναμόρφωση του ελληνικού Δημοσίου. Σκοπός μας είναι η εμπέδωση μίας κουλτούρας ακεραιότητας μέσα από την εξάλειψη φαινομένων διαφθοράς με απώτερο στόχο την προστασία των δημοσίων υπαλλήλων και τη θωράκιση της Δημόσιας Διοίκησης. Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε αδιάκοπα και με σθένος προς αυτή την κατεύθυνση», σημειώνει ο κ. Βορίδης.
Η στελέχωση των μονάδων
Στα υπουργεία η μονάδα εσωτερικού ελέγχου θα λειτουργεί ως οργανική μονάδα επιπέδου Διεύθυνσης και στους υπόλοιπους φορείς ανάλογα με την οργανωτική τους δομή. Στους εποπτευόμενους φορείς, καθώς και στους ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού, η απόφαση για τη σύσταση μονάδας θα εξαρτηθεί από τον αριθμό των υπαλλήλων και το ύψος του προϋπολογισμού τους. Εάν για κάποιους φορείς η δημιουργία μονάδας είναι ανέφικτη, προβλέπεται η σύσταση κοινής μονάδας από δύο ή περισσότερους φορείς ή η υπαγωγή του φορέα στη μονάδα εσωτερικού ελέγχου του εποπτεύοντος οργανισμού τους. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις το έργο του εσωτερικού ελέγχου μπορεί να ανατίθεται σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, με σύμβαση παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών.
Οι μονάδες εσωτερικού ελέγχου θα στελεχωθούν από τους λεγόμενους εσωτερικούς ελεγκτές, που θα είναι υπάλληλοι κατηγορίας ΠΕ ή ΤΕ. Απαραιτήτως θα πρέπει να διαθέτουν Πιστοποιητικό Ελεγκτικής Επάρκειας Εσωτερικού Ελεγκτή, το οποίο θα αποκτάται κατόπιν παρακολούθησης ειδικού προγράμματος στο το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης. Το πρόγραμμα ελεγκτικής επάρκειας υποχρεούνται να παρακολουθήσουν και οι ήδη υπηρετούντες στις μονάδες εσωτερικού ελέγχου.
Υπόψη θα λαμβάνονται επίσης τυχόν διεθνείς διαπιστεύσεις συναφείς με τον εσωτερικό έλεγχο καθώς και ελεγκτική προϋπηρεσία στον δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα.
Ο αριθμός και οι ιδιότητες των υπαλλήλων που θα στελεχώσουν τις μονάδες εσωτερικού ελέγχου θα καθοριστούν ανά κατηγορία φορέων με κοινές αποφάσεις των υπουργών Εσωτερικών και Οικονομικών, κατόπιν γνώμης του διοικητή της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας.
Ο προϊστάμενος της μονάδας θα καταθέτει κάθε χρόνο έκθεση προς τον επικεφαλής του φορέα και θα τον ενημερώνει για τις αδυναμίες του συστήματος εσωτερικού ελέγχου και για την προστιθέμενη αξία τους στην επίτευξη των στόχων του φορέα.
Επιτροπές Ελέγχου
Για πρώτη φορά προβλέπεται η σύσταση στους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης ενός ανεξάρτητου σώματος, της Επιτροπής Ελέγχου, με κύρια αρμοδιότητα την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της λειτουργίας εσωτερικού ελέγχου και ότι κάθε σύσταση για βελτίωση ή ανάληψη διορθωτικής ενέργειας λαμβάνεται υπόψη και υλοποιείται.
Θα απαρτίζεται από τρία ή πέντε μέλη, η πλειοψηφία των οποίων δεν θα έχει σχέση εξαρτημένης εργασίας με τον φορέα και η θητεία τους θα είναι τριετής.
Για να επιτευχθεί η ανεξαρτησία του νέου σώματος, τα μέλη του θα πρέπει να μην εμπλέκονται στην επιχειρησιακή λειτουργία του φορέα και να μην έχουν σύγκρουση συμφερόντων σχετικών με τη λειτουργία του φορέα (για παράδειγμα δεν μπορεί να είναι μέλη της Επιτροπής άτομα που έχουν σχέση με προμηθευτές του φορέα).
Κομβικό ρόλο σε όλο αυτό το εγχείρημα αναλαμβάνει η Εθνική Αρχή Διαφάνειας. Η ανεξάρτητη αυτή αρχή αναπτύσσει το θεσμικό, οργανωτικό και επιχειρησιακό πλαίσιο για το εθνικό σύστημα εσωτερικού ελέγχου. Σχεδιάζει και αναπτύσσει πρότυπα, μεθοδολογίες και εργαλεία, με βάση τα οποία θα διενεργείται ο εσωτερικός έλεγχος, αναλαμβάνει να συντονίζει τη λειτουργία και την ελεγκτική δράση των μονάδων εσωτερικού ελέγχου, ενώ ταυτόχρονα παρακολουθεί και αξιολογεί το έργο τους και υποβάλλει προτάσεις για την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων και την αξιοποίηση των ευκαιριών για την ενδυνάμωσή τους.
