Αισιόδοξος ότι μέχρι το τέλος του έτους θα υπάρχει εμβόλιο για τη νόσο Covid19 δηλώνει στο Πρακτορείο Fm και στην εκπομπή της Τάνιας Η. Μαντουβάλου «104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ», ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Υγιεινής & Επιδημιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας Γκίκας Μαγιορκίνης. Επισημαίνει ακόμη ότι η πλήρης κανονικότητα στη ζωή μας θα επανέλθει με την κυκλοφορία του εμβολίου, το οποίο πιστεύει ότι θα προηγηθεί χρονικά μίας πολύ αποτελεσματικής θεραπείας.
Αυτή τη στιγμή στη χώρα μας η επιδημία έχει τεθεί υπό έλεγχο, αναφέρει ο κ. Μαγιορκίνης, τονίζοντας όμως ότι υπάρχουν «αλυσίδες σχετιζόμενων κρουσμάτων, που μας υπενθυμίζουν τη δυνατότητα του ιού να ξεφύγει με δυναμική υπερμετάδοσης». Ο πολυβραβευμένος ιολόγος μιλάει για τον κεντρικό ρόλο που καλείται να παίξει ως συντονιστής σε μία πολύ μεγάλη ερευνητική προσπάθεια του Ηνωμένου Βασιλείου, το λεγόμενο «Πρόγραμμα των 100.000 Γονιδιωμάτων». Πρόκειται για μελέτη στην οποία συμμετέχουν σχεδόν όλα τα πανεπιστήμια της χώρας, και κατά την οποία θα αναλυθούν τα γονιδιώματα ασθενών που έχουν μολυνθεί με Covid, έτσι ώστε η επιστημονική κοινότητα να κατανοήσει γιατί πεθαίνουν κάποιοι ασθενείς.
Ο κ. Μαγιορκίνης αναφέρεται ακόμη σε μία άλλη μελέτη, για την καταιγίδα κυτταροκινών, που το τμήμα του στο ΕΚΠΑ συνεργάζεται ως επικεφαλής με εργαστήρια της Οξφόρδης και του Ιμπίριαλ, προκειμένου να λυθεί ο γρίφος της ανοσολογικής κατάρρευσης που προκαλεί ο εν λόγω ιός, και έτσι μέσω αυτού, πιθανά όπως λέει, να μπορεί να ελεγχθεί αυτή η ραγδαία επιδείνωση του οργανισμού, που παρατηρείται σε ορισμένους ασθενείς. Οι ρετροϊοί φαίνεται πως είναι σημείο αναφοράς για τον 42χρονο επιστημονικό υπεύθυνο του Εθνικού Κέντρο Αναφοράς Ρετροϊών, αφού σε αυτούς εστιάζει την ερευνητική του δραστηριότητα εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες, με σκοπό να δώσει απαντήσεις σε ερωτηματικά που ταλανίζουν πολλούς τομείς της Ιατρικής. Σχετικά με τα τεστ αντισωμάτων ο επιδημιολόγος εξηγεί ότι η χρηστικότητα τους μέχρι στιγμής έχει θεωρηθεί χαμηλή στη χώρα μας, και ως εκ τούτου φρονεί ότι καλώς δεν έχουν χρησιμοποιηθεί σε ευρεία κλίμακα.
Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο επ. καθηγητής Γκίκας Μαγιορκίνης στο Πρακτορείο Fm και στην δημοσιογράφο Τάνια Η. Μαντουβάλου
-Ποια είναι η εικόνα, 19 μέρες μετά την έξοδο από την καραντίνα;
Ο αριθμός των ορφανών κρουσμάτων παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, σταθερά κάτω από 10. Αυτό σημαίνει ότι η επιδημία έχει τεθεί υπό έλεγχο. Την ίδια στιγμή όμως βλέπουμε αλυσίδες σχετιζόμενων κρουσμάτων, που μας υπενθυμίζουν τη δυνατότητα του ιού να ξεφύγει με δυναμική υπερμετάδοσης, όπως είδαμε χθες. Δηλαδή 21 κρούσματα εκ των οποίων τα δύο ορφανά και τα 19 από αλυσίδα μετάδοσης.
– Τι ρόλο έπαιξαν τα μπάνια του λαού και ο συγχρωτισμός στις πλατείες;
Προς το παρόν είναι νωρίς για να εκτιμήσουμε την επίδραση από τα μπάνια του λαού, ενώ ο συγχρωτισμός στις πλατείες δεν φαίνεται να συμμετείχε σε γεγονότα υπερμετάδοσης. Θα πρέπει ωστόσο να είμαστε επιφυλακτικοί στις ερμηνείες που δίνουμε σε περίοδο ύφεσης της επιδημίας, διότι είναι και θέμα τύχης αν θα μπει ένα κρούσμα στις δυνητικές εστίες.
Ερ: Κάποιοι λένε ότι κάνετε πείραμα αυτή τη στιγμή που μας έχετε «αμολύσει» έξω για να χρησιμοποιήσω και την αργκό έκφραση αν μου επιτρέπετε. Πότε και με ποιο τρόπο βλέπετε να επανέρχομαστε στην πλήρη κανονικότητα;
Απ: Καταρχάς να πούμε ότι η επιστροφή στην κανονικότητα είναι κάτι που πρέπει να γίνει. Οπότε δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι είναι πείραμα, και όπως έχουμε συζητήσει πρέπει να γίνει σταδιακά για να μπορούμε να ελέγχουμε με επιδημιολογικό τρόπο, πόσα κρούσματα αυξάνονται, και αν η επιδημία εξακολουθεί να βρίσκεται υπό έλεγχο. Η πλήρης κανονικότητα σε αυτή τη φάση που βρισκόμαστε θα αργήσει και πιθανώς να πρέπει να περιμένουμε την αποτελεσματικότητα ενός εμβολίου, για να μπορέσουμε να πούμε ότι έχουμε γυρίσει στην πλήρη κανονικότητα, που είχαμε πέρυσι τέτοια εποχή.
Ερ: Δηλαδή θα συνεχίσουμε να ζούμε με το social distancing (κοινωνική αποστασιοποίηση), την τηλεργασία και όλα τα μέτρα που τώρα παίρνουμε, μέχρι να βρεθεί το εμβόλιο;
Απ: Είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί να χρησιμοποιούμε όλα αυτά τα μέτρα, μέχρι να έχουμε μία πολύ αποτελεσματική θεραπεία, ή ένα εμβόλιο, το οποίο θα είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό.
Ερ: Εσείς από τις εν εξελίξει μελέτες τι βλέπετε να έχουμε πρώτα; Εμβόλιο ή θεραπεία;
Απ: Θεραπεία σχετικά αποτελεσματική ήδη έχουμε. Φαίνεται ότι το Redmesivir έχει μία αποτελεσματικότητα, η οποία θα βοηθήσει το σύστημα υγείας. Πολύ αποτελεσματική θεραπεία, νομίζω θα αργήσουμε να έχουμε. Ευελπιστώ ότι θα έχουμε ένα αποτελεσματικό εμβόλιο εντός του έτους.
Ερ: Η Σλοβενία είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που κήρυξε λήξη της πανδημίας. Εμείς πότε βλέπετε να προβαίνουμε σε μία τέτοια κίνηση και με ποια κριτήρια.
Απ: Εμείς σε αυτή τη φάση που βρισκόμαστε έχουμε μία χαμηλή κίνηση, μία ύφεση. Εάν και εφόσον περάσουμε σε σχεδόν μηδενισμό των κρουσμάτων, για μία με δύο εβδομάδες θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για λήξη της πανδημίας. Αλλά επειδή εμείς είμαστε και μία χώρα, η οποία έχει μεγάλη τουριστική κίνηση, και θα είναι δύσκολο να μην έχουμε καθόλου κρούσματα, θεωρώ ότι θα αργήσει κάτι τέτοιο.
Ερ: Και όταν κηρυχθεί η λήξη της πανδημίας σημαίνει ότι δεν θα ισχύουν όλα αυτά τα μέτρα που τώρα παίρνουμε;
Απ: Λογικά ναι θα μπορούσαμε να περάσουμε σε μία πιο χαλαρή κανονικότητα. Γιατί η λήξη της πανδημίας θα σήμαινε ότι η μετάδοση στην κοινότητα έχει σταματήσει πλήρως. Ωστόσο κάτι τέτοιο νομίζω ότι θα αργήσει υπό τις παρούσες συνθήκες, χωρίς όμως να αποκλείω και να συμβεί. Απλά του δίνω πολύ μικρή πιθανότητα.
Ερ:.Γιατί ακόμη δεν έχουμε τεστ αντισωμάτων σε ευρεία χρήση, ενώ έχουν ήδη εγκριθεί κάποια εκτός Ελλάδος; Εξαιρώ την δωρεά του εφοπλιστή Προκοπίου των 200.000 τεστ. Και θέλω να μας πείτε και πώς θα διατεθεί, αν γνωρίζετε. Τελικά χρειάζονται στη χώρα μας, σε αυτή τη φάση τα τεστ αντισωμάτων ή όχι;
Απ: Το βασικό πρόβλημα στα τεστ αντισωμάτων είναι ότι ένα σημαντικό ποσοστό γύρω στο 1% θα δώσει ψευδώς θετικά αποτελέσματα. Το 1% μπορεί να ακούγεται λίγο. Το τεστ θα «βγάζει» περισσότερους ότι το έχουν περάσει, ενώ δεν το έχουνε περάσει, παρά θα βρίσκει άτομα που όντως το έχουν περάσει. Άρα λοιπόν η χρηστικότητα τους μέχρι στιγμής έχει θεωρηθεί χαμηλή. Κατά συνέπεια πιστεύω ότι καλώς δεν έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι αυτή τη στιγμή σε ευρεία κλίμακα. Όσον αφορά τη δωρεά Προκοπίου, η εντύπωση που έχω είναι ότι τα 200.000 τεστ αντισωμάτων θα μοιραστούν σε διάφορα νοσοκομεία, με σκοπό να γίνει μία μεγάλη επιδημιολογική μελέτη. Επίσης, η εντύπωση που έχω είναι ότι τα συγκεκριμένα τεστ αντισωμάτων θα πρέπει να εκτελεστούν σύντομα, μέσα στο καλοκαίρι, επειδή η παραγωγή τους έχει γίνει πρόσφατα και δεν γνωρίζει η μητέρα εταιρεία την ημερομηνία λήξης τους.
Ερ: Συμμετέχετε σε μελέτη του Imperial College που αφορά στην έγχυση ορού πλάσματος από αναρρώσαντες σε νοσούντες. Αντίστοιχη γίνεται και από ερευνητές του ΕΚΠΑ εδώ στην Ελλάδα, σε κάποια δημόσια νοσοκομεία. Ποια είναι η εκτίμηση σας για την εν λόγω μέθοδο, από τα μέχρι ώρας αποτελέσματα της μελέτης;
Απ: Μέχρι στιγμής φαίνεται από μικρούς αριθμούς, ότι σε βαρέως πάσχοντες προσφέρει βελτίωση. Δηλαδή μπορεί να βοηθήσει να μειωθεί ο χρόνος παραμονής στις ΜΕΘ και να αυξηθεί το ποσοστό της επιβίωσης. Αλλά μέχρι στιγμής, τα δεδομένα είναι πρώιμα και θα πρέπει να περιμένουμε να ολοκληρωθούν οι πιο μεγάλες κλινικές μελέτες.
Ερ: Για την καταιγίδα κυτταροκινών που προκαλεί επί της ουσίας κατάρρευση του ανοσοποιητικού, υπάρχουν νεότερα δεδομένα; Εξ όσων γνωρίζω, το εργαστήριο σας διεξάγει σχετική μελέτη ως επικεφαλής, με εργαστήρια της Οξφόρδης και του Ιμπίριαλ.
Απ: Ναι υπάρχουν νέα δεδομένα. Στη μελέτη είδαμε ότι το υγρό που εκκρίνεται στους πνεύμονες πασχόντων από Covid19 έχει μεγάλη συγκέντρωση κάποιων ρετροϊών που είναι κομμάτι του γονιδιώματος τους, τους οποίους τους λέμε ενδογενείς ρετροϊούς. Η συγκέντρωση αυτή είναι έως και δέκα φορές υψηλότερη στους ασθενείς, σε σχέση με άτομα που δεν νοσούν. Η ύπαρξη αυτών των ρετροϊών στο υγρό των πνευμόνων μπορεί να οδηγήσει σε έντονη φλεγμονή μέσα από αύξηση κυτταροκινών (σσ ουσίες οι οποίες δίνουν εντολή στο ανοσοποιητικό να αντιμετωπίσει έναν εχθρό). Τα πρώιμα αυτά αποτελέσματα, που βρίσκονται υπό αξιολόγηση αυτή τη στιγμή από το επιστημονικό περιοδικό «Retrovirology», μας δείχνουν ότι είναι πολύ πιθανό η καταιγίδα κυτταροκινών να ενισχύεται από τους ενδογενείς ρετροϊούς. Αυτοί οι ρετροϊοί, οι οποίοι μοιάζουν με τον ιό του AIDS, είναι κομμάτι του γονιδιώματος μας, εδώ και εκατομμύρια χρόνια και κανονικά κοιμούνται. Δεν ενεργοποιούνται. Φαίνεται λοιπόν ότι ο συγκεκριμένος ιός τους ξυπνάει, και έτσι όπως ξυπνάνε αυτοί οι ρετροϊοί διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα, το «τσιγκλάνε», με αποτέλεσμα να οδηγείται σε μία υπερβολική αντίδραση, έναντι του εαυτού του. Στην ουσία έχουμε βρει τις ενδιάμεσες τελείες μεταξύ του Covid και του συνδρόμου της ανοσολογικής κατάρρευσης. Μένει να ενώσουμε την τελευταία τελεία, όπου αυτό χρειάζεται περισσότερη μελέτη και ίσως ανάλυση και σε μοντέλα ζώων.
Ερ: Και η εύρεση αυτής της τελείας θα βοηθήσει στην ανεύρεση φαρμακοθεραπείας ή εμβολίου;
Απ: Είναι πιθανό να μπορούμε να ελέγξουμε την ενεργοποίηση αυτών των ρετροϊών, να την μπλοκάρουμε. Υπάρχουν φάρμακα που θα μπορούσαν να την μπλοκάρουν και με αυτό τον τρόπο να αποφύγουμε τις σοβαρές συνέπειες από το βαρύ covid και τη ραγδαία επιδείνωση του οργανισμού που παρατηρείται σε κάποιους ασθενείς.
Ερ: Πρόσφατα αναφέρατε στην προσωπική σας σελίδα στο Facebook ότι συμμετέχετε από τη θέση σας στην Ελλάδα με κεντρικό ρόλο, σε μία γιγάντια ερευνητική προσπάθεια, που στήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ποια είναι αυτή η προσπάθεια και ποιος ο ρόλος που θα διαδραματίσετε;
Απ: Στο Ηνωμένο Βασίλειο εδώ και κάμποσα χρόνια έχει στηθεί το λεγόμενο πρόγραμμα των «100.000 Γονιδιωμάτων», με αφετηρία το πανεπιστήμιο Queen Mary. Είναι μία τεράστια μελέτη στην οποία συμμετέχουν σχεδόν όλα τα πανεπιστήμια της χώρας. Η βρετανική κυβέρνηση έδωσε έγκριση για επέκταση του προγράμματος, προκειμένου να γίνει ανάλυση σε γονιδιώματα από ασθενείς που έχουν μολυνθεί με covid. Aυτές οι αρχικές αναλύσεις θα γίνουν από μία ερευνητική ομάδα, η οποία θα καθοδηγείται από το Genomics England (οργανισμός που υπάγεται στο αγγλικό υπ. Υγείας) που διαχειρίζεται το εν λόγω πρόγραμμα. Ο ρόλος μου σε αυτή την προσπάθεια είναι να διαχειριστώ τις διάφορες ερευνητικές ομάδες, που θα αιτηθούν πρόσβαση στα γονιδιώματα και στην ουσία να βοηθήσω τους ερευνητές να συνεργαστούν μεταξύ τους, ώστε να τα αναλύσουν και να μπορέσουν να εξάγουν συμπεράσματα πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά, προκειμένου να κατανοήσει η επιστημονική κοινότητα γιατί πεθαίνουν κάποιοι ασθενείς με COVID19.
Ερ: Έχετε λάβει το βραβείο ιατρικών επιστημών «Ιωάννη Βλυσσίδη» από την Ακαδημία Αθηνών και το πρώτο βραβείο «Marie Sklodowska-Curie» στην κατηγορία Υποσχόμενο Ερευνητικό Ταλέντο. Επίσης, είστε επιστημονικός υπεύθυνος στο Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Ρετροϊών. Να φανταστώ ότι εκεί εστιάζετε την έρευνα σας;
Απ: Με τους ρετροϊούς ασχολούμαι εδώ και 19 χρόνια. Αυτή τη στιγμή η ερευνητική μου δραστηριότητα είναι πάνω σε αυτά τα περίεργα παράσιτα, στους ενδογενείς ρετροϊούς και το ενδιαφέρον μου επικεντρώνεται στον τελευταίο ενδογενή ρετροϊό, ο οποίος πολλαπλασιάστηκε στους ανθρώπους. Είναι ένας ρετροϊός, ο οποίος θα έλεγα ότι έχει προκαλέσει την αρχαιότερη ανθρώπινη πανδημία που γνωρίζουμε. Ξεκίνησε 30 εκατ. χρόνια πίσω, πριν ακόμα υπάρξει ο άνθρωπος, και συνέχισε να μεταδίδεται, ακόμα και μετά την έξοδο του ανθρώπινου είδους από την Αφρική. Τα στοιχεία που έχουμε για το αν εξακολουθεί να είναι ενεργός, είναι αδύναμα. Αλλά εάν και εφόσον αποδειχθεί ότι υπάρχει ακόμα ένας τέτοιος ιός, ο οποίος πολλαπλασιάζεται και μεταδίδεται στους ανθρώπους, αυτό θα έχει τεράστιες συνέπειες σε πολλούς τομείς της Ιατρικής.
Ερ: Γυμναστήριο πάμε όταν ανοίξουν τέλη Ιουνίου;
Απ: Εάν ανοίξουν και αν υπάρχουν ικανοποιητικά πρωτόκολλα θα πάμε.
Ερ: Δηλαδή δεν είναι σίγουρο ότι θα ανοίξουν τέλη Ιουνίου;
Απ: Να δούμε πρώτα τα υγειονομικά πρωτόκολλα. Θεωρώ ότι κάποια στιγμή θα ανοίξουν.
Ερ: Τα κλιματιστικά σε χώρους εργασίας τα ανοίγουμε;
Απ: Εάν και εφόσον δεν ανακυκλώνουν τον αέρα και φέρνουν αέρα από έξω τα ανοίγουμε. Εάν τον ανακυκλώνουν, θα πρέπει να δούμε τις οδηγίες του ΕΟΔΥ, καθώς υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι λειτουργίας, οι οποίοι ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο της μετάδοσης μέσω του aircondition.
Ερ: Από την πρώτη στιγμή αυτής της πανδημίας που μιλάμε μέσω συνεντεύξεων, είστε αισιόδοξος. Θέλω λοιπόν να μου πείτε ποια είναι η αίσθηση σας για τον Γενάρη του 21. Πού πιστεύετε ότι θα βρισκόμαστε τότε.
Απ: Εάν είμαστε τυχεροί θα υπάρχει ένα εμβόλιο το Γενάρη του 21 και απλά θα συζητάμε εκείνη τη στιγμή, για το πότε θα ξεκινήσει ο εμβολιασμός και στη χώρα μας, αν δεν έχει ξεκινήσει ήδη. Θέλω να πιστεύω ότι ο κόσμος θα έχει συνηθίσει λιγάκι αυτή την κανονικότητα, γιατί αυτή η διαφορετική κανονικότητα, είναι και αυτή η οποία ροκανίζει το R0. (σσ R= σε πόσα άτομα κατά μέσο όρο μεταδίδει κάποιος που έχει προσβληθεί). Και αν ο κόσμος μπορέσει να τη συνηθίσει έστω και λίγο -καταλαβαίνω πόσο δύσκολο είναι- πιστεύω ότι θα κινηθεί η επιδημία σε πολύ χαμηλά επίπεδα, μέχρι τότε.
