Στην παραλιακή περιοχή Χαβάνια του Αγίου Νικολάου ξεκίνησαν αρχαιολογικές έρευνες από Καναδικό Ινστιτούτο. Σε πρώτη φάση θα μελετηθεί η μικρή χερσόνησος που ονομάζουμε «Κεφάλι του Σαρακηνού», ανάμεσα στις παραλίες Χαβάνια και Μεραμπέλλο.
Όπως μας ενημέρωσε η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λασιθίου κ. Χρύσα Σοφιανού, «η Καναδική ομάδα έχει πάρει άδεια από το Υπουργείο Πολιτισμού για επιφανειακές έρευνες που θα διαρκέσουν ένα μήνα. Η περιοχή που θα μελετήσουν είναι από τα Χαβάνια μέχρι ψηλά, τους Πίσσιδες και τα Κατσίκια. Έχουμε κάποιες ενδείξεις και θέλουμε να μελετήσουμε την ύπαρξη ενός μινωικού οικισμού και τις πιθανές εγκαταστάσεις του».
Στην γύρω περιοχή, όπως έχουμε παρατηρήσει, χιλιάδες είναι τα όστρακα (κεραμικά). Στα Χαβάνια, όπως και στον Ολούντα, φαίνεται να υπάρχουν βυθισμένα κτίσματα, αλλά και πιθανή ύπαρξη βυθισμένου λιμανιού.
Τα Χαβάνια των Σαρακηνών και του λιναριού
Σύμφωνα με μια παράδοση (cretanbeaches.com), στα Χαβάνια έρχονταν οι Σαρακηνοί και άπλωναν τη λεία με τα χρυσάφια τους. Όποιος τολμούσε να κοιμηθεί εδώ και τα έβλεπε ήταν καταδικασμένος να πεθάνει!
Η περιοχή ήταν ναρκοθετημένη από την εποχή της Γερμανικής κατοχής και μέχρι να καθαριστεί, κανείς δεν τολμούσε να εγκατασταθεί εδώ. Στην ίδια περιοχή σύμφωνα με άλλες πληροφορίες υπήρχε και σπήλαιο με σταλακτίτες και νερό, αλλά έχει πια χαθεί. Επίσης, κάποιες μεγάλες πέτρες αριστερά της παραλίας ήταν μέρος (φρουριακού) τοιχίου, που όμως έχει γκρεμιστεί.
Στην περιοχή του ξενοδοχείου κάποτε υπήρχαν χαβάνια, δηλαδή σημεία που έπλεναν οι ντόπιοι το λινάρι τους. Ο αείμνηστος βιβλιοπώλης του Αγίου Νικολάου Ματθαίος Καρτέρης μας έλεγε ότι στην παραλία θυμόταν απλωμένο λινάρι καθώς, για την εξαγωγή των ινών το λινάρι πρέπει, αφού ξηρανθεί, να μπει για 8 έως 10 ημέρες σε καθαρό κυρίως νερό για να «σαπίσει». Το μούσκεμα του λιναριού μπορεί να γίνει και σε αλμυρό νερό, αλλά οι ίνες δεν είναι τόσο καλής ποιότητας.
Οι χρήσεις του λιναριού είναι πολλές. Καλλιεργήθηκε με σκοπό την κατασκευή νημάτων για την παραγωγή υφασμάτων (αντί του βαμβακιού), δίνει το λινέλαιο για την παρασκευή οικολογικών χρωμάτων, γίνεται και ζωοτροφή. Ένα άλλο σημαντικό προϊόν του λιναριού είναι ο λιναρόσπορος, με σημαντικές διατροφικές και θεραπευτικές ιδιότητες, οι οποίες ήταν γνωστές από την αρχαιότητα.
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ